DANTE ALIGHIERI
DANTE ALIGHIERI (1265-1321), największy poeta wł.; przez całe życie był związany z Florencją; brał aktywny udział w życiu polit. republiki; od 1302 przebywał na wygnaniu. Dzieje idealnej miłości do Beatrice Portinari zawarł w pamiętniku Nowe życie (1292-94, wyd. 1576, przekład pol. w "Bibliotece Warszawskiej" 1880, wyd. osobne 1902), w którym wizje senne kojarzą się z realnym tokiem przeżyć, a proza opowieści jest komentarzem wplecionej w nią twórczości poetyckiej. Fragmentaryczny utwór Il convivio (1304-09), rozpoczynający się pochwałą języka wł., wykazuje wpływy poglądów filoz. Arystotelesa, Platona, Boecjusza, Alberta W. i Tomasza z Akwinu. Najwybitniejszy utwór Dante Alighieri, Boską Komedię, uznano powszechnie za wielką syntezę kultury średniowiecza; poematowi, rozpoczętemu zapewne ok. 1307, a ukończonemu na krótko przed śmiercią (wyd. 1472, przekład pol. we fragmentach w "Bibliotece Warszawskiej" 1853, wyd. pełne 1860, najnowsze 1990), dał autor tytuł Komedia zgodnie z poetyką średniowiecza, jako pisanemu nie stylem podniosłym ("tragicznym"), lecz powszednim ("komicznym"); przydomek "boska" dodano później; swej wizji wędrówki przez 3 światy pozagrobowe: piekło, czyściec i raj, nadał sens alegor. wznoszenia się człowieka z upadku i grzechu przez oczyszczenie do świętości; akcentując rolę miłości i mądrości, Dante Alighieri zarysował w utworze określone rozumienie mistyki osadzone w tradycji chrześc.; fragment Hymn do Matki Bożej został włączony do brewiarza; plastyka obrazów i wielka siła wyrazu zostały ujęte w dokładne miary i proporcje, od trójwierszowej zwrotki (tercyna) do opartej na trójce i dziesiątce konstrukcji ogromnego dzieła: każda z 3 części poematu zawiera 33 pieśni, razem ze wstępną pieśnią pierwszą całość obejmuje 100 pieśni; intelektualny poemat, podejmujący najważniejsze zagadnienia myśli ówczesnej, przemawiał zarazem do fantazji lud., przyczynił się też do umocnienia świadomości nar., zwł. w okresie walk o wyzwolenie i zjednoczenie Włoch w XIX w. Po łacinie napisał Dante Alighieri zachowany częściowo traktat na temat języka lit. De vulgari eloquentia (1303-05) oraz rozprawę De monarchia (1310-14) dowodzącą konieczności rozdziału władzy świeckiej i duchownej. [Nowa encyklopedia powszechna PWN]
W. PREISNER Dante i jego dzieła w Polsce, Toruń 1957;
K. MORAWSKI Dante Alighieri, Warszawa 1961;
O. LAGERCRANTZ Od piekieł do raju, Warszawa 1970.
Zamknij