Lata 90. przyniosły szerokiemu odbiorcy pewien wspaniały wynalazek - Internet, a „tym, co zadecydowało, że Internet objął swym zasięgiem cały świat, było powstanie WWW (World Wide Web)" ^{[ 1 ]} w 1990 roku. „Sieć sieci" zaczęła upowszechniać się w połowie lat 90. także w naszym kraju. We wrześniu 2004 roku liczba użytkowników Internetu w Polsce przekroczyła 8 milionów i nadal rośnie. Odsetek internatów ukształtował się na poziomie 27% ogółu badanej populacji. W porównaniu z sierpniem liczba użytkowników sieci wzrosła o 1,3 punktu procentowego. Badania wykazują również, że miesięcznie w Polsce przybywa około 100 tysięcy nowych internautów. ^{[ 2 ]}

Nie można zaprzeczyć, że Internet staje się coraz powszechniejszy i wpisuje się w pejzaż dzisiejszego życia. Należy również zauważyć, iż sieć przyczynia się do powstania nowych zjawisk. Jednym z nich jest wymiana (legalnych i nielegalnych) plików muzycznych, głównie w formacie mp3. Jak do tego doszło?

Krótka historia empetrójki

W drugiej połowie lat 80. w Instytucie Fraunhofera w Niemczech rozpoczęto prace nad wynalezieniem efektywnego sposobu kompresji dźwięków, czyli nad ISO-MPEG Audio Layer-3. Format ten (nazywany w skrócie mp3) pozwolił na dwunastokrotne zmniejszenie rozmiaru pliku muzycznego z płyty CD-Audio bez zauważalnego pogorszenia w jakości nagrania. Niemiecki Instytut w latach 90. sprzedał kilku firmom swoje „prawa do opracowania kodeków i dekoderów pozwalających przesyłać przez Internet swoje ulubione przeboje" ^{[ 3 ]}. I tak oto empetrójka weszła do głównego obiegu...

Maszyna została wprawiona w ruch

Powstanie i upowszechnienie mp3 było rewolucją. Rozpoczęła się wielka globalna wymiana plików muzycznych w sieci. Zaczęły powstawać specjalne programy umożliwiające file sharing ^{[ 4 ]} całkowicie za darmo. Pierwszym z nich był słynny Napster. Wielkie koncerny fonograficzne zaczęły dostrzegać, że przez cały ten „proceder" tracą duże pieniądze i wypowiedziały wojnę Napsterowi. Po wielu miesiącach ostrych walk firmy płytowe zwyciężyły. Jednakże ich zwycięstwo okazało się tak naprawdę pozorne. Pierwszy program został pokonany, jednakże zaczęły powstawać następne (np. Audiogalaxy, Morpheus, a później Soulseek czy Direct Connect), o wiele trudniejsze do zwalczenia. „Zamiast zdusić modę na pobieranie darmowej muzyki z sieci, restrykcje prawne zadziałały jak mechanizmy ewolucji — pomogły wykształcić się sieciom zdecentralizowanym i tym samym bardzo trudnym do likwidacji" ^{[ 5 ]}, gdyż „struktura sieci nie pozwala na ścisły nadzór nad darmową wymianą plików muzycznych" ^{[ 6 ]}

Maszyna została wprawiona w ruch i chyba niemożliwością będzie ją kiedykolwiek zatrzymać. Koncerny fonograficzne dostrzegły, że muszą dostosować się do wymogu rynku i zaczęły udostępniać własne pliki muzyczne przez Internet. Z takim wyjątkiem, że za odpowiednią opłatą. Okazało się, iż ich propozycja trafiła w gusta konsumentów. Nadal przecież istnieją ludzie, którzy nie chcą łamać prawa, ścigając tracki przez Soulseeka. Poza tym zakup całego albumu z muzyką w postaci empetrójek jest prawie o jedną trzecia tańsze niż kupno płyty audio w zwykłym sklepie ^{[ 7 ]}. Oprócz tego, możemy nabyć jedynie poszczególne utwory, zamiast całego albumu. Wielkie firmy nie mogąc poradzić sobie z darmowymi programami do ściągania muzyki, założyły w Internecie swoje własne strony, z których można za niezbyt wygórowaną cenę ściągnąć ulubione piosenki czy „krążki". Niektórzy prognozują, że downloading ^{[ 8 ]} wyprze za jakiś czas popularne płyty CD.

Lekko, łatwo i przyjemnie

Spopularyzowanie Internetu i stworzenie efektywnego formatu kompresji dźwięków doprowadziło do globalnej wymiany plików muzycznych. Zmieniło nasz stosunek do muzyki. Owen Gibson, w specjalnym raporcie o muzyce i Internecie dla „Guardian Unlimited" cytuje Iana Waymarka, który zauważył, iż "ściąganie tracków przez Internet doprowadza do rewolucji w naszym podejściu do muzyki. Klienci zwracają [teraz] większą uwagę na takie korzyści jak: wygoda, wybór i mniejsze koszty" ^{[ 9 ]}. Poza tym downloading zaczyna nas — tzn. odbiorców muzyki — rozleniwiać. Siedząc w domu, przed własnym komputerem, możemy w ciągu kilkunastu, kilkudziesięciu sekund (mając dobre łącze) ściągnąć piosenkę, którą przed chwilą usłyszeliśmy w radiu czy telewizji. Nie musimy chodzić, szukać, starać się. Wystarczy wpisać do wyszukiwarki tytuł utworu lub nazwę wykonawcy i po chwili otrzymujemy „wyniki wyszukiwania". Jeżeli chcemy za darmo ściągać tracki, nic nas nie ogranicza, jak chociażby kwestie finansowe, oczywiście w przypadku, kiedy korzystamy ze stałego łącza internetowego, a nie z modemu. Możemy pobrać tysiące, a nawet miliony plików. Wypalamy je potem na płyty albo kasujemy. Wszystko wydaje się takie proste. Nasze życie zostało ułatwione. Chciałabym w tym miejscu zauważyć, że właśnie to ułatwienie zmienia nasze podejście do tej sztuki. Muzyka nie ma już takiego znaczenia, jak kiedyś. Straciła swoją siłę oddziaływania.

Czynnie uczestnicząc w wymianie plików przez Internet jesteśmy zalewani ogromną ilością muzyki. Często ściągamy coś, czego nie słyszeliśmy. Innym razem coś, co dobrze znamy, ale chcemy mieć to na mp3. A kiedy indziej coś, gdyż po prostu jeszcze tego nie mamy. Chcemy mieć, po prostu mieć więcej. Jednakże nasza potrzeba posiadania nigdy nie zostanie zaspokojona, gdyż sieć jest jak worek bez dna. Nie umiemy poradzić sobie z tą nieskończoną ilości muzyki w Internecie. Poza tym każdy z nas może dołożyć swoją cegiełkę do tego worka.

W dzisiejszych czasach mamy możliwość natychmiastowego publikowania swojej własnej muzyki, wygenerowanej tylko za pomocą komputera i specjalnych programów do jej tworzenia (np. Magix Music Maker). Nasze własne dzieła często nie mierzą się z konkurencją. Nie jesteśmy poddawani ostrej krytyce dziennikarzy. Tworzymy i nawet, jeśli owoce naszej pracy są marne, żyjąc w błogiej nieświadomości, upowszechniamy swoją muzykę na Soulseeku itp. Inni ściągają naszą twórczość i mogą być rozczarowani. I czasem sami sięgają po music makery ^{[ 10 ]}. Cykl się powtarza. ^{[ 11 ]}

Niegdyś „w zderzeniu z nowoczesną technologią tworzenia i obróbki dźwięku pojedynczy artysta przestawał być wyłącznym konstruktorem dzieła, coraz bardziej stając się jedynie głównym jego współproducentem" ^{[ 12 ]}. Dziś już tak być nie musi. Nie jest konieczny wyspecjalizowany producent, ani ktokolwiek inny, kto czuwa nad nagrywaniem i obróbką dźwięku. Nikt nie musi dorzucić swoich „pięciu groszy" w sprawie krytyki naszej twórczości.

W przypadku music makerów umiejętności grania na instrumentach nie są już istotne. Riff gitarowy może zostać stworzony przez osobę, która nigdy nie trzymała w swoich rękach gitary, a partia perkusji wygenerowana przez automat perkusyjny ^{[ 13 ]}. Programy do tworzenia muzyki, jak i do ściągania tracków ułatwiają nam życie. Jednakże czy dla sztuki, jaką jest muzyka, to dobrze?

Gdzie się podziało refleksyjne słuchanie muzyki?

Zalew empetrójek oducza nas prawdziwego słuchania muzyki. Po co mamy się w coś wgłębiać, skoro po pierwszym przesłuchaniu nam się nie podoba? Jest tyle innych rzeczy, że nie warto tracić czasu na coś, co nie przypadło nam do gustu. A przecież są albumy, które trzeba stopniowo trawić, odłożyć, potem ponownie spróbować i w końcu dojść do ich piękna i wielkości. Odrzucanie z góry czegoś po pierwszym przesłuchaniu nie zbliża nas do refleksyjnego słuchania i zrozumienia muzyki. Inną kwestią jest wybiórczość naszej percepcji, która nie sprzyja odkryciu przekazu muzycznego, znajdującego się na całym albumie. Podporządkowujemy sobie muzykę, robimy z nią wszystko, co chcemy. Wybieramy przeboje, dodajemy do playlisty, a resztą się nie zajmujemy.

Żyjemy w XXI wieku. Na naszych oczach ogromnie zmienia się cała rzeczywistość. Wkroczyliśmy w erę globalizacji i galaktykę upowszechniającego się Internetu. Z całą pewnością zmienia się nasze podejście do muzyki. Na lepsze czy na gorsze? Czy muzyka traci obecnie na znaczeniu? Czy rację ma Zbigniew Hołdys, który stwierdził kiedyś w jednym z wywiadów, że „nie ma już rewelacyjnych kompozycji. W większości powstają słabe utwory, które syntetyzator jest w stanie sam z siebie wygenerować. (...) Kiedyś zostaną być może tylko bębny i tajemnicze, rytmiczne hałasy"? Ciekawe jak w przyszłości będzie wyglądała muzyka i nasz stosunek do niej...

Bibliografia:

1. E. Boorstin, 2004, Music sales in the Age of File Sharing.
2. G. Castaldo, 1997, Ziemia obiecana. Kultura rocka 1954-1994, Kraków: Wydawnictwo Znak.
3. M. Castells, 2003, Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
4. Deadrat, MP3 — Dla jednych raj, dla innych piekło.
5. P. Dębek, 2003, Bity, które wstrząsnęły światem, „Chip", nr 5.
6. L. Dyer (red.), 1995, Ilustrowana Rock Encyklopedia, Kraków: Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński.
7. E. W. Felten, 2004, A Grand Unified Theory of Filesharing.
8. E. W. Felten, 2004, New Study of the Net's Impact on CD Sales.
9. O. Gibson, 2004, Special report — Music and the internet: Music fans embrace the internet, „Guardian Unlimited".
10. M. Johnsie, 2004, The Mood Ring: Rock is Dead?.
11. P. Kowalczyk, 2004, Buntownicy są zmęczeni, „Gazeta Studencka".
12. W. Kozielski, 2000, Rozmowa z Keithem Caputo.
13. W. Kuligowski, 2004, Co może wyniknąć z refleksyjnego słuchania muzyki.
14. W. Siwak, 1993, Estetyka rocka, Warszawa: Semper.
15. K. Sokołowski, 2000, Cyfrowa rewolucja, „Chip", nr 10.