Rosja w polskiej publicystyce staje się tematem coraz mocniej obecnym. Kolejni autorzy starają się przeanalizować prawidła rządzące jej kulturą, polityką i mentalnością społeczeństwa. Liczba artykułów, wywiadów, publikacji i programów telewizyjnych systematycznie rośnie i nic nie zapowiada schyłku zainteresowania tym tematem. Książka Michała Soski "Za świętą Ruś. Współczesny nacjonalizm rosyjski - zarys ideologii" to kolejna próba przybliżenia polskiemu odbiorcy meandrów rosyjskiej myśli politycznej. Autor koncentruje się w niej na przedstawieniu „ważniejszych współczesnych doktryn i nurtów politycznych uważanych za nacjonalistyczne" ^{[ 1 ]}. Analizie poddane zostały zarówno kierunki czynnie działające na scenie politycznej jak i te, które nie mają konkretnie sformułowanej doktryny oraz partii czy ruchu politycznego. Biorąc na warsztat wybrane idee, Soska zgrupował je w trzech rozdziałach - „sojusz nacjonalizmu z komunizmem", „etnocentryzm rosyjski" oraz „ugrupowania neofaszystowskie i narodowosocjalistyczne". Jednak, jak sam podkreśla, „wszystkie podziały mają charakter umowny i służą jedynie większej przejrzystości wielości nurtów, odłamów i organizacji". W każdej z części czytelnik przeprowadzany jest krok po kroku przez historię i odmiany kolejnych idei. Autor prezentuje genezę poszczególnych ruchów, dzieje i poglądy ich liderów oraz głównych ideologów, a także wpływ danego nurtu na scenę polityczną. Jako kryterium podziału przyjmuje trzy czynniki — „stosunek do historii Rosji [...], sposób uzasadniania własnych celów [...] oraz stopień radykalizmu idei".

Tematyka książki zapewne spowoduje, że  sięgną po nią czytelnicy o „odpowiednim profilu" — studenci politologii bądź pasjonaci. Ci z pewnością, nie zawiodą się w swoich oczekiwaniach.

Zasadniczym minusem pozycji jest jej opracowanie edytorskie. Źle dobrana i w efekcie niezbyt czytelna czcionka idzie tu w parze z niedostateczną przejrzystością. Jednolity tekst, ciągnący się na dwie do trzech stron, powoduje szybkie męczenie się wzroku i potęguje efekt zagubienia w wywodzie.

Ogólnie książka Michała Soski jest godna polecenia, rzetelnie przygotowana i zgrabnie napisana pozycja. Jest to opracowanie fragmentaryczne, zmuszające czasem do sięgania po inne materiały. To z kolei może zachęcić do zagłębiania się w fascynującą historię Rosji.

Inną świeżą pozycją o Rosji jest "Rosyjskie myślenie polityczne za czasów prezydenta Putina" Romana Bäckera.  Bäcker roztacza przed czytelnikiem panoramę myśli politycznej współczesnej Rosji i wpływu poszczególnych nurtów na społeczeństwo. Dużym plusem publikacji jest to, że autor nie stara się na siłę wpasować Rosji w ramy świata zachodniego — oddaje jej specyficzną charakterystykę i uwarunkowania kulturowe. Jak pisze, „Rosja staje się [...] swoistym mikrokosmosem" ^{[ 2 ]}, a każdy mikrokosmos rządzi się swoimi własnymi prawami, które trzeba poznać i zrozumieć zanim zacznie się szczegółowo je analizować.

Poszczególne rozdziały to przybliżanie czytelnikowi charakterystyki kolejnych obozów politycznych — komunistycznego, faszystowskiego, populistycznego, nurtów liberalno-demokratycznych, przeciwników Putina, stosunku cerkwi do państwa oraz euroazjatyzmu. Wszystkie z nich stara się omawiać skrupulatnie i bez uprzedzeń, przytaczając ich postulaty, poglądy i czołowych przedstawicieli. Najwięcej uwagi poświęca jednak charakterystyce szerokiej gamy nacjonalizmów, które najwyraźniej uznaje za najciekawszą stronę współczesnej rosyjskiej areny politycznej. Często odwołuje się przy tym do społeczno-kulturowej strony danego poglądu, przywołując takie postaci jak Aleksander Sołżenicyn czy Jewgienij Troickij.

Na szczególną uwagę zasługuje moim zdaniem rozdział drugi- „Mgławicowy statokratyzm a obóz kremlowski". Ten nie do końca zrozumiały tytuł kryje za sobą dogłębną analizę współczesnych elit politycznych skupionych wokół byłego prezydenta — obecnie premiera Władimira Putina. Autor dokonuje charakterystyki wystąpień, poglądów i założeń polityki Putina w czasie dwukrotnej kadencji, wskazując na ich dwoistość — mieszanie się ideologii z twierdzeniami ekonomicznymi i kierowaniem kraju ku Europie. Zarazem zwraca uwagę, iż Rosja jest wielkim mocarstwem i żadna władza nie zrezygnuje z tych aspiracji. Jak podsumowuje — „Rosja (rozumiana jako elity rządzące) [...] nie zamierza w jakikolwiek sposób dążyć do restauracji ZSRR. [...] Ekipa Putina chce rządzić mocarstwem, o światowym imperium nie marzy".

Osobny podrozdział Bäcker poświęca partii Jedinaja Rossija, o której pisze, że „jej głównym zadaniem jest popieranie poczynań Władimira Putina". Uznaje również, że „z natury rzeczy musi [...] to być partia statokratyczna, dążąca do stabilizacji sytuacji i do centralizacji władzy". Tytułowy „obóz kremlowski" uznaje za ugrupowanie mieszczące się „w połowie drogi między okcydentalizmem, a szeroko rozumianym słowianofilstwem", unika jednak jednoznacznej klasyfikacji.

Wyjątkowo intrygujące wydało mi się pojęcie „nacjonalizmu science-fiction". Bäcker za jego podwalinę uznał książkę Michaiła Jurjewa, w której stworzył on wizję wielkiej Rosji za blisko 50 lat — ucieleśniającą „wszelkie pozytywne wartości, autonomię jednostki, ochronę unikalności każdego ludu [...] i prawdziwą równość". Wizja Imperium — strażnika bezpieczeństwa, według Bäckera, odzwierciedla nostalgię Rosjan „wspominających czasy radzieckiego supermocarstwa", a co za tym idzie może stać się „jednym z kolejnych czynników kształtujących coraz silniejszą świadomość potrzeby przekształcenia Rosji w wielkie polietniczne imperium".

„Rosja nie jest dostępna rozumowi i nie pasują do niej żadne zwykłe miary doktryn i teorii naukowych" — ten cytat z „Duszy Rosji" Mikołaja Bierdiajewa, będący jedną z myśli inicjujących rozprawę, trafnie oddaje sens pracy Bäckera. Autor, jak sam przyznaje we wstępie, musiał dokonać selekcji i pominąć niektóre nurty, jednak te które zostały opisane są opracowane naprawdę bardzo dobrze. Ktokolwiek interesuje sie dzisiejsza Rosja powinien po tę książkę sięgnąć.