Od najmłodszych lat jesteśmy zachęcani do czytania i często słyszymy, że to z korzyścią dla naszego mózgu. Ale jak dokładnie czytanie wpływa na mózg? Międzynarodowy zespół neuronaukowców postanowił udzielić odpowiedzi na to pytanie i odkrył, że ludzie umiejący czytać, niezależnie od tego czy nabyli tę umiejętność w dzieciństwie, czy jako osoby dorosłe, wykazują bardziej zdecydowane reakcje na słowa pisane w różnych częściach mózgu. Wyniki badań zostały niedawno opublikowane w magazynie Science.

Naukowcy z Belgii, Brazylii, Francji i Portugalii, pracujący pod kierunkiem neuronaukowca kognitywnego Stanislasa Dehaene'a z Institut National de la Santé et de la Recherche Médicale (INSERM) w Gif-sur-Yvette we Francji, postanowili sprawdzić, czy umiejętność czytania i pisania usprawnia funkcjonowanie mózgu i czy również pociąga za sobą straty. Za pomocą funkcjonalnego MRI (rezonansu magnetycznego) zmierzyli reakcje mózgu 63 Portugalczyków i Brazylijczyków na język mówiony i pisany, wizerunki twarzy, domy i rozmaite narzędzia. W grupie 10 ochotników było analfabetami, 22 nauczyło się czytać i pisać jako osoby dorosłe, a 31 posiadło te umiejętności w dzieciństwie.

Wyniki pokazały, że wszyscy wykazywali bardziej zdecydowane reakcje na słowa pisane w kilku obszarach mózgu, które przetwarzają to, co widzimy. Ponadto w przypadku osób umiejących czytać i pisać - ale nie w przypadku analfabetów - słowa napisane wywoływały aktywność mózgową w częściach lewego płata skroniowego, które reagują na język mówiony. Zdaniem zespołu to sugeruje, że czytanie wykorzystuje obwody w mózgu, które ewoluowały, aby wspomagać język mówiony - znacznie starszą innowację w komunikacji ludzi. Czytanie to stosunkowo świeży wynalazek w historii ludzkości. Czytamy i piszemy dopiero od około 5000 lat.

"Umiejętność czytania i pisania, niezależnie od tego czy nabyta w dzieciństwie czy wyuczona na lekcjach dla dorosłych, poprawia reakcje mózgu na co najmniej trzy odrębne sposoby" - czytamy w artykule. Naukowcy wyjaśniają, że "pobudza ona organizację kory wzrokowej" - części mózgu, która odbiera i przetwarza impulsy z nerwów wzrokowych. Umiejętność czytania i pisania wywiera taki wpływ "w szczególności poprzez wywoływanie zwiększonej reakcji na znane pismo w obszarze VWFA [obszar wzrokowej formy słów] w lewej bruździe potyliczno-skroniowej oraz poprzez wzmacnianie wczesnych reakcji wizualnych w korze potylicznej, w sposób częściowo retinotopiczny" - podkreślają.

Po drugie, zdaniem zespołu, "umiejętność czytania i pisania umożliwia aktywowanie za pomocą napisanych zdań praktycznie całej sieci języka mówionego w lewej półkuli. W ten sposób czytanie, późny wynalazek kulturowy, staje się porównywalne w swej efektywności do najbardziej zaawansowanego kanału komunikacyjnego człowieka, a mianowicie mowy."

Wreszcie naukowcy zwracają uwagę, że ich badania dowiodły, iż "umiejętność czytania i pisania doskonali przetwarzanie języka mówionego poprzez poszerzenie regionu fonologicznego - równiny skroniowej oraz udostępnianie kodu ortograficznego w układzie od ogółu do szczegółu".

Niemniej dodatkowa aktywność mózgu może mieć także minusy. Naukowcy odkryli, że w przypadku osób, które nauczyły się czytać we wczesnym okresie życia, mniejszy region lewej bruzdy potyliczno-skroniowej reagował na wizerunki twarzy niż w przypadku ochotników-analfabetów.

"Te w znakomitej mierze pozytywne zmiany nie powinny przysłaniać faktu, że umiejętność czytania i pisania, podobnie jak inne formy kompetencji, prowadzą również do efektu rywalizacji korowej" - zauważają autorzy. "W obszarze VWFA stwierdzono znacząco obniżoną aktywację w reakcji na szachownice i twarze." Jednakże zdaniem naukowców potrzebne będą dalsze badania, aby stwierdzić, czy rzeczywiście wpływa to negatywnie na naszą zdolność rozpoznawania twarzy.

Znaczenie czytania dla mózgu zostało podkreślone nie po raz pierwszy. W ubiegłym roku, Manuel Carreiras z Baskijskiego Centrum Poznania, Mózgu i Języka w San Sebastián w Hiszpanii odkrył, że mózgi osób dorosłych, które nauczyły się czytać po osiągnięciu wieku dorosłego są inaczej ustrukturyzowane niż w przypadku osób, które nie potrafią czytać.

© Unia Europejska 2005-2010

Źródło:
CORDIS