Wyniki nowych badań amerykańsko-duńskich pokazują, że w wieku 10 miesięcy dzieci są już świadome dominacji społecznej i wiedzą, że kiedy dwie osoby popadają w konflikt to większa prawdopodobnie weźmie górę. Odkrycia, opublikowane w czasopiśmie "Science", sugerują że albo rozumienie dominacji społecznej jest naszą cechą wrodzoną albo rozwijamy tę umiejętność w bardzo wczesnym wieku. Zdolność do identyfikowania osób bardziej dominujących pomaga dzieciom poznać strukturę swojego środowiska społecznego i daje im wskazówki w interakcjach z innymi.

Hierarchie dominacji zapewniające niektórym osobnikom większy dostęp do żywności, partnerów i innych zasobów występują w całym królestwie zwierząt, nie wyłączając ludzi. Zdaniem naukowców nawet raczkujące dzieci tworzą hierarchie dominacyjne, podobne do tych występujących u innych naczelnych. Jednym z czynników powiązanych z dominacją zarówno u ludzi, jak i u zwierząt jest wielkość.

"Tradycyjnie królowie i wodzowie siedzą na dużych tronach na podwyższeniu, ubrani w wyrafinowane korony i suknie, które sprawiają, że wyglądają na większych niż naprawdę są, natomiast podwładni często składają ukłony lub klęczą, wyrażając w ten sposób szacunek dla panujących nad nimi ludzi i bogów" - wyjaśnia naczelna autorka artykułu, Lotte Thomsen, pracownik naukowy Wydziału Psychologii Uniwersytetu Harvarda i adiunkt psychologii na Uniwersytecie Kopenhaskim.

"Wiele zwierząt, takich jak ptaki i koty, stroszy się, aby wyglądać na większe w oczach przeciwnika albo tak jak psy przypada do ziemi, aby okazać uległość. Wyniki naszych prac sugerują, że nawet w przypadku ograniczonej socjalizacji, dzieci będące na etapie mowy nieartykułowanej mogą rozumieć takie demonstracje".

W ramach ostatnich badań profesor Thomsen wraz z kolegami obserwowała, w jaki sposób dzieci w wieku od 8 do 16 miesięcy reagowały na proste kreskówki przedstawiające 2 klocki (1 duży i 1 mały) z prostymi twarzami (oczy i usta). Na filmach klocki zbliżały się do siebie z przeciwległych stron ekranu, aż spotkały się na środku, gdzie skutecznie blokowały sobie nawzajem dalszą drogę. Następnie jeden z klocków kłania się i przesuwa się na bok, otwierając drugiemu dalszą drogę bez przeszkód. Jeżeli dzieci rozumieją powiązanie między wielkością a dominacją, to będą oczekiwać, że mały klocek ustąpi większemu, a nie odwrotnie.

"Ponieważ nie ma możliwości przeprowadzenia wywiadu z dziećmi na etapie prewerbalnym, ich doświadczenia i oczekiwania należy oceniać na podstawie ich zachowania. Dzieci mają tendencję do dłuższego przyglądania się, kiedy coś je zaskakuje. Zatem możemy sprawdzić hipotezy dotyczące ich oczekiwań mierząc czas przyglądania się akcji, która narusza lub potwierdza ich oczekiwania" - mówi profesor Thomsen. "Zgodnie z przewidywaniami naszej teorii, dzieci przyglądały się znacznie dłużej, kiedy duży osobnik ustępował mniejszemu".

Kiedy mała postać kreskówki schodziła z drogi większej, dzieci przyglądały się średnio przez 12 sekund. Natomiast kiedy duża postać pozwalała przejść małej, to maluchy przypatrywały się temu zaskakującemu rozwojowi wydarzeń przez 20 sekund.

Profesor Thomsen zauważa: "Wykazaliśmy, że nawet dzieci na etapie prewerbalnym rozumieją dominację społeczną i wykorzystują relatywną wielkość jako wskazówkę w tym zakresie. Ujmując rzecz prosto, jeżeli duża i mała postać mają sprzeczne cele, dzieci na etapie prewerbalnym spodziewają się, że duża postać pokona małą".

Dalsze analizy ujawniły, że bardzo małe dzieci - w wieku ośmiu miesięcy - objęte badaniami nie wydawały się mieć oczekiwań co do wyniku konfliktu o podłożu dominacji społecznej przedstawionym w kreskówce, podczas gdy dzieci dziewięciomiesięczne miały tylko niewielkie o niej pojęcie. Z kolei badani w wieku 10 miesięcy i starsi wyraźnie posiadali świadomość tego, że wielkość jest istotnym czynnikiem w dominacji społecznej.

"Kluczowym zadaniem dla rozwijającego się dziecka jest nauczenie się struktury społecznej swojego świata, aby wchodzić w odpowiednie interakcje z krewnymi i obcymi, przyjaciółmi i wrogami, wyższymi i niższymi rangą oraz z rówieśnikami" - podsumowują naukowcy. "Nasze odkrycia, że dzieci na etapie prewerbalnym posiadają już mentalną reprezentację sprzecznych celów oraz dominacji społecznej między dwoma agentami sugerują, że tak jak posiadają wcześnie rozwijające się mechanizmy nabywania wiedzy o świecie fizycznym i świecie indywidualnych agentów intencjonalnych, dysponują one również wcześnie rozwijającymi się zasobami wyobrażeniowymi dostosowanymi do rozumienia świata społecznego, co umożliwia im rozumienie i poznawanie struktur dominacyjnych, które je otaczają".

© Unia Europejska 2005-2011

Źródło: CORDIS

Referencje dokumentu: Thomsen, L., et al. (2011) Big and mighty: preverbal infants mentally represent social dominance. Science 331: 477-480. DOI: 10.1126/science.1199198.