Podczas gdy książki historyczne obeszły się łaskawie z Izaakiem Newtonem, przypisując mu zasługi za prowadzone przez niego prace nad prawem powszechnego ciążenia, współczesny mu Robert Hooke był przez wiele lat przedstawiany jako zazdrosny naukowiec, który kwestionował teorie Newtona.

Była to jednak tylko część prawdy i w ostatnich latach społeczność naukowa zdała sobie sprawę z faktu, że Hooke był w istocie jednym z największych naukowców okresu oświecenia. Aby skorygować spaczoną wersję historii, która tak długo była rozpowszechniana i docenić Hooke'a wedle jego zasług, Instytut Fizyki (IOP) w Wlk. Brytanii wywiesił nowy portret zapomnianego naukowca w swojej londyńskiej siedzibie.

Portret jest dziełem artystki-historyka Rity Greer, która rozpoczęła swój "projekt Robert Hooke" w 2003 r. Jej celem jest uporządkowanie zapisów na temat naukowca poprzez spisanie kroniki jego życia.

"Robert Hooke, błyskotliwy siedemnastowieczny naukowiec, został zamieciony pod dywan historii przez Sir Izaaka Newtona i jego popleczników. W jego trzechsetlecie nie było żadnego obrazu upamiętniającego go. Pomyślałam, że to haniebne, bowiem Hooke zrobił wiele wspaniałych rzeczy dla nauki" - zauważa Rita Greer. "Pracuję nad projektem, który ma przywrócić mu należne miejsce w historii - pośród tych największych. Projekt trwa już osiem lat, a portret dla IOP jest nr 8 w serii, podczas gdy inne obrazy zostały już wyeksponowane w wielu prestiżowych lokalizacjach zarówno w Oksfordzie, jak i w Londynie."

Niemniej namalowanie Hooke'a nie było łatwym zadaniem, bowiem nie przetrwały żadne materiały wizualne przedstawiające wizerunek naukowca. Powszechnie uważa się, że po śmierci Hooke'a w 1703 r. Newton w przypływie zazdrości kazał spalić jedyny jego portret. Greer oparła się na źródłach pisanych, aby stworzyć podobiznę Hooke'a z uwzględnieniem szczegółów właściwych jego pozycji w historii nauki.

Spór Hooke'a z Izaakiem Newtonem o uznanie jego osiągnięć w ramach prac Newtona nad prawem powszechnego ciążenia odcisnął ponad dwustuletnie piętno na historycznych zapiskach dotyczących Hooke'a. Uważa się, że Hooke domagał się większego podkreślenia swoich zasług, niż Newton skłonny był przyznać, za przewodnie zasady, które później zostały opisane w dziele Newtona "Principia".

Aczkolwiek niezależnie od tego, jaka była prawda czy przyczynek tych naukowych sprzeczek, nie ma wątpliwości, że Hooke wywarł ogromny wpływ na historię fizyki. Kiedy w 1660 r. był asystentem Roberta Boyle'a, opracował prawo sprężystości, nazywane obecnie prawem Hooke'a.

Wedle prawa Hooke'a rozciągnięcie sprężyny jest wprost proporcjonalne do przyłożonej do niej siły - prawu temu podlega wiele materiałów, co doprowadziło do opracowania sprężyny włosowej. Sprężyny włosowe umożliwiły następnie zbudowanie pierwszych zegarów.

Nowy portret wywieszony w IOP przedstawia Hooke'a trzymającego w prawej ręce pióro i książkę, a w lewej sprężynę nawiązującą do prawa sprężystości Hooke'a.

Hooke zyskał również uznanie za budowę pomp próżniowych wykorzystywanych przez Boyle'a do eksperymentów z prawami gazowymi, za budowę jednych z pierwszych teleskopów Gregory'ego i obserwację ruchu Marsa i Jupitera oraz za wydedukowanie teorii fal świetlnych i za wysunięcie jako pierwszy tezy, że materia rozszerza się pod wpływem ciepła, a powietrze składa się z małych cząstek. Jako człowiek wszechstronny Hooke był prawdopodobnie za życia najlepiej znany z publikacji pt. "Micrographia", która zawiera jego szkice z obserwacji prowadzonych za pomocą mikroskopu, z których najbardziej znany jest rysunek pchły.

Były przewodniczący IOP Sir Arnold Wolfendale FRS wypowiedział się na temat znaczenia nowego portretu: "Robert Hooke był wybitnym człowiekiem w wielu dziedzinach, z których jedną była fizyka. Wyróżniał się także ze względu na wiele osiągnięć i odkryć, które nie spotkały się z odpowiednim uznaniem. Dzięki znakomitym portretom Hooke'a Rita Greer przyczynia się do przywrócenia równowagi i zaprezentowania Hooke'a szerszej publiczności. Sądzę, że Hooke byłby zbudowany jej wytrwałością".

© Unia Europejska 2005 - 2012

Źródło: CORDIS

Referencje dokumentu: Na podstawie informacji uzyskanych z Instytutu Fizyki (IOP)