Prymitywne oczy, należące do prehistorycznych szkarłupni, morskich bezkręgowców o promienistej budowie ciała, zidentyfikowali polscy naukowcy. O wynikach badań informują na łamach "Nature Communications".
Struktury oczne zidentyfikowano w oparciu o badania skamieniałości z kamieniołomu Rzeżuśnia koło Miechowa (woj. małopolskie).
Okazuje się, że szkarłupnie z czasów dinozaurów, sprzed 80 mln lat, podobnie jak dzisiejsze, miały tzw. oczy złożone, które występują również u owadów. Pozwalały one zapewne dostrzegać intensywność światła, ale już nie umożliwiały ostrego postrzegania kształtów.
![](http://i.racjonalista.pl/img/news/soczewkioczne.jpg) Soczewki kopalnych szkarłupni sprzed 80 mln lat. Fot. P. Gorzelak, Instytut Paleobiologii PAN
Zdaniem polskich naukowców pojawienie się narządów ocznych u tych szkarłupni było odpowiedzią na rosnącą presję ze strony drapieżników w okresie kredy. Zwierzęta miały dzięki temu większe szanse, żeby umknąć drapieżnikom.
Autorami artykułu są: dr Przemysław Gorzelak (Instytut Paleobiologii PAN w Warszawie), dr hab. Mariusz Salamon (Uniwersytet Śląski), mgr Rafał Lach (Uniwersytet Śląski), mgr Michał Loba (Uniwersytet Warszawski) oraz dr Bruno Ferre (Sotteville-les-Rouen, Francja).
"Na podstawie silnych podobieństw morfologicznych soczewek, należących kredowych szkarłupni, znalezionych w osadach datowanych na 80 mln lat w nieczynnym kamieniołomie Rzeżuśnia koło Miechowa, wnioskujemy, że złożone systemy fotoreceptorów z mikrosoczewkami u tej grupy bezkręgowców pojawiły się co najmniej 80 mln lat temu" - wyjaśnia dr Gorzelak.
Inspiracją dla badaczy była publikacja zespołu prof. Joanny Aizenberg z Instytutu Nauki im. Weizmanna w Izraelu. Jej badania dowiodły, że oczy złożone występują nie tylko u owadów, ale też u innych bezkręgowców, w tym szkarłupni.
Aizenberg wykazała, że oczy złożone współczesnych szkarłupni zbudowane są z serii mozaikowo rozmieszczonych mikrosoczewek zbudowanych z węglanu wapnia (CaCO3). Otaczają je komórki barwnikowe, które pochłaniają większość promieni świetlnych, przepuszczając do soczewek tylko te prostopadłe.
"Kilka lat temu jako doktorant przeczytałem artykuł w +Nature+ prof. Aizenberg o soczewkach dzisiejszych szkarłupni. Ciekaw byłem, czy tego typu struktury były opisane u kopalnych szkarłupni" - opisuje dr Gorzelak.
Okazało się jednak, że tego typu soczewki nie były dotąd znane u kopalnych szkarłupni.
"Razem z kolegami z Uniwersytetu Śląskiego kilka lat temu zainicjowaliśmy projekt, który dotyczył szczegółowych badań mikrostrukturalnych różnych skamieniałości szkarłupni pod kątem dokumentacji potencjalnych mikrosoczewek" - wyjaśnia paleontolog.
Jak mówi, że badania terenowe, poczynione przez kolegów z Uniwersytetu Śląskiego w 2012 r., zaowocowały znaleziskami szczątków szkarłupni z mozaikowo ułożonymi soczewkami do złudzenia przypominającymi te spotykane u dzisiejszych światłoczułych gatunków szkarłupni.
"Późniejsze badania potwierdziły nasze przypuszczenia, że są to mikrosoczewki" - dodaje.
Mikrosoczewki stały się przedmiotem zainteresowania dziedziny nauki zwanej biomimetyką, która stara się opracowywać technologie wzorowane na rozwiązaniach spotykanych w przyrodzie.
PAP - Nauka w Polsce |