Szrotówek kasztanowcowiaczek (Cameraria ohridella), nieznany nam jeszcze trzy dekady temu, rozprzestrzenił się po całej Europie Środkowej. Insekt przedostał się transportem drogowym i kolejowym na północ, zachód i wschód. Zwalczenie go wydaje się niemożliwe. Jednakże eksperci pokładają nadzieję w odkryciu jego pochodzenia geograficznego, tak aby można było wykorzystać naturalnych wrogów do walki z tym inwazyjnym gatunkiem.

W artykule opublikowanym w czasopiśmie Frontiers in Ecology and the Environment, międzynarodowy zespół naukowców pracujący pod kierunkiem dr Davida Leesa z Institut National de la Recherche Agronomique (INRA) we Francji i H. Waltera Lacka z Freie Universität Berlin w Niemczech, wykazał że populacje szrotówka kasztanowcowiaczka występujące w Europie pochodzą z Półwyspu Bałkańskiego.

Ustalenie pochodzenia motyla z rodziny kibitnikowatych nie było łatwym zadaniem. Z ponad 1500 gatunków bezkręgowców uważanych za obce w Europie, nie ustalono jeszcze pochodzenia około 220 gatunków. Introdukcja coraz większej liczby obcych gatunków postępuje z powodu intensywności handlu międzynarodowego oraz liczby podróżnych przemieszczających się po całym świecie.

Jedynie niewielkiemu odsetkowi udaje się samodzielnie zainstalować długofalowo w nowych regionach i rozpocząć reprodukcję. Inwazje biologiczne są zazwyczaj inicjowane przez kilka "pionierskich" osobników. Założyciele ci reprezentują jedynie niewielki odsetek ogólnego zróżnicowania genetycznego, obecnego w pierwotnej populacji.

Naukowcy zebrali próbki Cameraria ohridella z parków i ogrodów w Europie, aby je poddać analizie genetycznej i porównać z populacjami, których próbki zebrano w górskich lasach na Bałkanach. Zróżnicowanie genetyczne populacji okazało się znacząco wyższe w naturalnych obszarach leśnych. To odkrycie oraz bliskość populacji zasugerowały, że Cameraria ohridella pochodzi z południowych Bałkanów.

Co więcej, dzięki wykorzystaniu DNA jądrowego i mitochondrialnego larw sprasowanych w liściach pozyskanych z zielnika datującego się aż na 1879 r., naukowcy byli w stanie prześledzić historię owada w Europie aż do XIX w. Ku ich zaskoczeniu, szrotówek kasztanowcowiaczek rozwijał się doskonale w środkowej Grecji i Albanii już w 1961 r., czyli na długo zanim został odkryty.

W Europie Środkowej pierwsze wzmianki pochodzą z Austrii z roku 1989. W kolejnych latach nastąpiła szybka inwazja na sąsiadujące kraje. Obecnie Cameraria ohridella jest rozpowszechniony w całej Europie, gdzie składa jajeczka na liściach kasztanowców, a gąsienice kopią w tkance liści korytarze długie na kilka milimetrów. To wydaje się niewielkim zagrożeniem dla wyniosłych i majestatycznych drzew, które nie rozpoczynają wytwarzania tak nam znanych kasztanów.

Cameraria ohridella może być maleńki, cichy i niepozorny, ale wczesnym latem pozostawia po sobie zniszczenia. Znajdujące się w malutkich jajeczkach, składanych na wiosnę przez samice na liściach, larwy niestrudzenie przegryzają się przez liście kasztanowców, doprowadzając do jesiennego opadania liści w parkach i ogrodach w środku lata.

Liście są dosłownie zjadane. Larwy linieją kila razy i przepoczwarzają się w kokonie, z którego później wylęga się motyl, tworząc nowe pokolenie. Jednego lata rozwijają się cztery pokolenia, a larwy z ostatniego pokolenia zimują na liściach. Listowie usycha i opada na długo przed nastaniem jesieni.

© Unia Europejska 2005-2011

Źródło: CORDIS

Referencje dokumentu: Lees, D.C., et al. (2011) Tracking origins of invasive herbivores through herbaria and archival DNA: the case of the horse-chestnut leaf miner. Frontiers in Ecology and the Environment. DOI: 10.1890/100098.