Netflix wypuścił zwiastun niemal dwugodzinnego filmu Leonarda diCaprio o Stachu z Warty: "Struggle: The Life and Lost Art of Szukalski"

Stanisław Szukalski to nasz największy zapomniany twórca XX wieku. Wyjątkowy przez to, że zafascynowany Słowiańszczyzną. Jest paradoksem, że artysta, którego myślą przewodnią było przywrócenie sztuce polskości, który pisał, że oddał Polsce "każdą minutę myśli oraz całą twórczą energię", jest przywracany pamięci polskiej dzięki gwiazdom Hollywood, że nie ma w obecnej kulturze polskiej widocznych inspiracji Szukalskim, podczas kiedy inspiruje się nim czołowy amerykański zespół rockowy Tool.

Szukalski uważał, że choć Polska odzyskała niepodległość polityczną, wciąż nie odzyskała niepodległości artystycznej. Nasza kultura okupowana jest przez epigonów i naśladowców obcych mód oraz ich chwalców. Istnieje sztuka w Polsce, ale wciąż nie ma sztuki polskiej. Wojna zastała go gdy rzeźbił wysoki na trzy piętra pomnik Chrobrego na zamówienie wojewody śląskiego. Bomba zmiażdżyła powstające dzieło, a sam artysta ledwo nie zginął pod jego gruzami.

Już w roku 1921 magazyn Vanity Fair, zwany "kroniką kulturalną amerykańskiego establishmentu", pisał, że Szukalski jest w rzeźbiarstwie tym, kim Dante i Edgar Allan Poe w literaturze. W 1954 Ben Hecht, którego nazywano "Szekspirem Hollywood" (70 filmów i 35 książek), w swojej wielkiej autobiografii zamieścił rozdział "Największy żyjący artysta", który poświęcił żyjącemu na emigracji Szukalskiemu, pisząc, że był on "kochankiem Polski, oślepłym z tęsknoty za nią jak ryba za wodą. Żadne inne dzieje, zagadnienia albo ludzie nie istniały dla niego prócz tych, które dotyczyły Polski". Ale w Polsce nie było miejsca dla Szukalskiego, więc stał się on "najsławniejszym nieznanym geniuszem w Stanach Zjednoczonych, najbardziej wychwalanym, i osławionym artystą z gatunku czarnych owiec sztuki, jaki kiedykolwiek przymierał głodem na strychu".

Amerykanie interesują się nie tylko rzeźbami czy rysunkami Szukalskiego, ale i jego teoriami, np. 40-tomową pracą poświęconą szczególnemu znaczeniu języka polskiego dla innych języków świata, która wydana została w USA pt. The Protong. Burton Rascoe, krytyk literacki New York Herald Tribune, porównał Szukalskiego z Leonardem da Vinci. Inni uważają jednak Macimowę nie tyle za teorię naukową, co projekt artystyczny. Być może najbardziej ekstrawagancki i awangardowy.

Z twórczością Szukalskiego, poprzedzoną przedmową Leonardo diCaprio zapoznać się można w częściowo dostępnej online książce Struggle: The Art of Szukalski.

Tekst Szukalskiego zamieszczony w Racjonaliście: Atak Kraka

Premiera filmu 21 grudnia

Mariusz Agnosiewicz