Do niedawna witamina D była postrzegana jako związek przeciwkrzywiczy i przeciwosteoporotyczny. Obecnie coraz częściej łączy się niedobór witaminy D, głównie jej aktywnego metabolitu (25(OH)D) z ryzykiem wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych takich jak stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona i choroba Alzheimera. Receptory dla witaminy D znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym (kora mózgu i hipokamp), sama witamina zwiększa ekspresje genu kodującego aktywność hydroksylazy tyrozynowej, enzymu kluczowego dla syntezy amin katecholowych takich jak adrenalina, noradrenalina i dopamina. Ponadto witamina D zwiększa uwalnianie czynników wzrostowych (glejowo pochodny czynnik wzrostu, neurotrofina 3), zwiększa syntezę glutationu (działanie antyoksydacyjnie) i zmniejsza uszkadzające działanie glutaminianów. Szacuje się, że u 50 do 80% osób w starszym wieku występuje niedobór witaminy D, co oczywiście ma dodatkowo związek z takimi czynnikami jak czas ekspozycji na promieniowanie UV czy preferencje określonej diety.

Tydzień Mózgu

W jednym z ubiegłorocznych wydań Neurology opublikowano wyniki 3 badań oceniających związek pomiędzy stężeniem aktywnej postaci witaminy D a ryzykiem wystąpienia zaburzeń poznawczych. W pierwszym badaniu oceniano stężenie witaminy D u kobiet w wieku powyżej 75 lat (program osteoporotyczny). Wykazano istotny związek pomiędzy niskimi wartościami wit. D (<10ng/ml), a gorszymi wynikami w testach oceniających pamięć, w porównaniu do pań z prawidłowymi wartościami tej witaminy. Kolejne badanie dotyczyło korelacji pomiędzy obniżonymi wartościami wit D u kobiet i mężczyzn a demencją i zmianami naczyniowymi w przypadku wartości witaminy D poniżej 10ng/ml. Ostatnie badanie przeprowadzone w grupie mężczyzn zajęło sie tą samą zależność z podobnym wynikiem pomimo ustalenia nieco wyższych wartości uznawanych za objaw hipowitaminozy tzn. 20ng/ml.
Wnioski: obniżone stężenie aktywnej postaci wit D może predysponować do wystąpienia zaburzeń poznawczych u grupie starszej wiekowo, co więcej, ponad 50% osób starszych ma  obniżone wartości  witaminy D. Czy zastosowanie witaminy D poprawi funkcje poznawcze u chorych z chorobą Alzheimera jest kwestią otwarta i wymaga dalszych badań. Warto jednak podczas badań rutynowych oceniać stężenie wapnia, parathormonu i witaminy D (obniżona wartość witaminy D zwiększa uwalnianie parathormonu, a wysokie jego wartości są czynnikiem od dawno uznanym za predysponujący do otępienia). Warto pomyśleć również o suplementacji w okresach zimowo-wiosennych tzn. osoby pomiędzy 51- a 70 rokiem życia powinny przyjmować 400UI  witaminy D na dobę, powyżej 70 roku życia 600UI  lub też wskazana jest ocena stężenia witaminy D i utrzymywanie go powyżej wartości 30ng/ml.

Źródło: Vitamin D and cognitive function in older adults: are we concerned about vitamin D-mentia?, Miller JW. Neurology. 2010; 5;74(1):13-5.

[Monika Białecka]