Czy zmiany temperatury zmusiły organizmy do ewolucji w ciągu ostatnich 40 lat? Kwestia ta była przedmiotem nowych, międzynarodowych badań prowadzonych pod kierunkiem The Open University w Wlk. Brytanii, w ramach których ponad 6.000 osób w 15 krajach europejskich obserwowało zaobrączkowane ślimaki w ogólnodostępnych miejscach i ogrodach. Odkrycia opublikowane w czasopiśmie PLoS ONE sugerują że za zmiany odpowiedzialne są inne czynniki selektywne, takie jak presja drapieżnicza, oraz wskazują na to, jak te najnowsze informacje wyznaczają punkt odniesienia dla przyszłych badań nad zmianami ewolucyjnymi.

Masowy eksperyment publiczny w Internecie pod nazwą MegaLaboratorium Ewolucji prowadzony w 2009 r. skupił się na funkcjonowaniu teorii Darwina w życiu. Aby uczcić 200 rocznicę urodzin Karola Darwina, partnerzy projektu zdigitalizowali ponad 8.000 historycznych próbek z Wysp Brytyjskich i Europy kontynentalnej oraz przeprowadzili ponad 7.600 nowych obserwacji.

Naukowcy porównali dane pozyskane głównie w latach 1950 - 1990 z próbkami zebranymi przez osoby, które uzyskały indywidualne interpretacje swoich obserwacji w rodzimych językach. W latach 60. i 70. XX w. zebrano ogromną liczbę próbek.

Naukowcy wskazywali, że aby chronić się przed przegrzaniem w słońcu muszle ślimaków stały się jaśniejsze. Niemniej wyniki pokazały, że jedynie ślimaki zebrane na wydmach miały jaśniejsze muszle, co prawdopodobnie jest spowodowane tym, że trudniej jest im znaleźć kryjówkę i chronić się przed jaskrawym słońcem. Zmiany ewolucyjne zaobserwowane w innych siedliskach okazały się niespodzianką. Odkryto, że coraz większa liczba ślimaków ma pojedynczy, ciemny pasek wokół muszli.

Chociaż naukowcy nie są w stanie podać konkretnego powodu pojawienia się paska, to nie sądzą, aby miał on związek ze zmianami klimatu. Ich zdaniem, może on być następstwem spadku żerowania ptaków lub być może zmiany w środowisku na małą skalę. Jak twierdzą potrzebne są dalsze badania, aby pogłębić wiedzę na temat przyczyn tego zjawiska.

"Wykazano, że znana klina częstotliwości fenotypu barw z najwyższym albedo (żółtym) utrzymała się, a różnica w częstotliwości występowania barw między siedliskami leśnymi a bardziej otwartymi potwierdziła się, niemniej nie odnotowano ogólnego wzrostu częstotliwości żółtych muszli" - czytamy w artykule. "Przyczyną mogła być adaptacja ślimaków do ocieplającego się klimatu poprzez behawioralną termoregulację. Odkryliśmy natomiast nieoczekiwany spadek częstotliwości występowania muszli bez paska i wzrost morfy paskowanej na środku. Żadna z tych ewolucyjnych zmian nie wydaje się być bezpośrednią reakcją na zmiany klimatu, wskazując na oddziaływanie innych czynników selektywnych, powiązanych prawdopodobnie ze zmieniającą się presją drapieżniczą i zmianami siedlisk oddziałującymi na mikroklimat."

Wypowiadając się na temat badań, naczelny autor, profesor Jonathan Silvertown, który opracował MegaLaboratorium Ewolucji, stwierdza: "To jedno z największych badań ewolucyjnych, jakie kiedykolwiek podjęto. Poprzez masowe obserwacje chcieliśmy stworzyć społeczeństwu, w tym rodzinom i dzieciom w wieku szkolnym, możliwość uprawiania prawdziwej nauki oraz doświadczania radości i emocji związanych z własnymi odkryciami. Nauka polega właśnie na uzyskiwaniu nieoczekiwanych wyników."

Profesor Silvertown z Wydziału Ekologii The Open University mówi: "Odkrycia pokazują, jakie możliwości daje pozyskanie wielu pomocników. Dane wyznaczają punkt odniesienia dla przyszłych badań nad zmianami ewolucyjnymi."

The Open University kieruje kilkoma obywatelskimi projektami naukowymi, a MegaLaboratorium Ewolucji jest jednym z nich. Dwa lata temu uczelnia podjęła inicjatywę Creative Climate - globalny dziennik, gdzie odnotowywane są reakcję ludzi na zmiany klimatu. Każdy jest zaproszony do prowadzenia swojego dziennika. Projekt już przynosi owoce, gdyż zamieszczane są setki wpisów z całego świata.

Wkład w projekt wnieśli naukowcy z Austrii, Estonii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Kanady, Łotwy, Niemiec, Polski, Portugalii, Szwajcarii, Węgier, Wlk. Brytanii i Włoch.

© Unia Europejska 2005-2011

Źródło: CORDIS

Referencje dokumentu: Silvertown, J., et al. 'Citizen Science Reveals Unexpected Continental-Scale Evolutionary Change in a Model Organism'. PLoS ONE; 6(4): e18927 DOI:10.1371/journal.pone.0018927

Fot. Jon Sullivan/www.pdphoto.org