Według aktualnych teorii linie małp człekokształtnych i człowieka rozeszły się ok. 5-7 mln lat temu w środkowej Afryce. Nad rzeką Azmak w Bułgarii odkryto jednak
szczątki przodka człowieka starsze niż jakiekolwiek afrykańskie. Tzw. brakujące ogniwo odnalazło się w Europie. Historię ewolucji człowieka trzeba napisać na nowo. Do
takich wniosków doszły dwa międzynarodowe zespoły naukowców z Bułgarii, Grecji, Australii, Francji, Kanady i Niemiec - jeden z Centre for Human Evolution and
Palaeoenvironment Uniwersytetu w Tybindze pod kierunkiem profesor Madelaine Böhme, drugi zaś z Bułgarskiej Akademii Nauk pod kierownictwem profesora Nikołaja Spassova.
Wyniki ich badań opublikowane zostały w dwóch publikacjach magazynu PLOS ONE.
Obecnymi, najbliższymi krewnymi człowieka są szympansy. Kluczowym zagadnieniem paleoantropologii pozostaje pytanie o ostatniego wspólnego przodka. Naukowcy zakładali
do tej pory, że żył od 5 do 7 milionów lat temu w Afryce, gdzie ostatecznie obie gałęzie się rozdzieliły. Zgodnie ze sformułowaną w 1994 roku przez francuskiego
paleoantropologa Yvesa Coppensa teorią, doszło do tego wskutek zmian klimatycznych we wschodniej Afryce. Najstarszy znany osobnik afrykański o cechach ludzkich to Sahelantrop, odnaleziony w Czadzie w 2001 roku, datowany na 7 mln lat. Obecne wyniki badań zakwestionowały tę teorię. W Europie
człowiek zaczął ewoluować 200 tys. lat wcześniej niż w Afryce.
Te przełomowe tezy są owocem badań szczątków osobników z gatunku Graecopithecus freybergi. Nazwa pochodzi od szczątków (żuchwa) odkrytych na przedmieściach Aten w
Pyrgos Vassilissis w roku 1944. Greckie szczątki datowane są na 7,175 mln lat. W 2012 w Bułgarii odkryto jeszcze starsze szczątki (górny ząb przedtrzonowy), datowane
na 7,24 mln lat. Wcześniej gatunek ten klasyfikowano jako hominidy - to szeroka grupa obejmująca nie tylko ludzi, ale też szympansy czy goryle. Obecnie szczątki te
zostały przebadane z użyciem najnowocześniejszego sprzętu. Wykorzystując mikroskopową tomografię i rekonstrukcję 3D korzeni i wewnętrznej struktury skamieniałych zębów
naukowcy odkryli cechy charakterystyczne dla współczesnych ludzi i ich wczesnych przodków. Zarówno w żuchwie jak i znalezionym osobno pojedynczym zębie przedtrzonowym.
Tomografia wykazała, że struktura korzeni ich zębów przypomina naszą - ludzką, i odbiega od tej spotykanej u małp. To wskazuje, że Graecopithecus freybergi był już
przedstawicielem naszej linii i pojawił się w Europie Środkowej znacznie wcześniej, niż wydawało nam się to możliwe.
 Żuchwa osobnika Graecopithecus freybergi (zwanego El Graeco) z Pyrgos Vassilissis w Grecji. Fot. Wolfgang Gerber, University of Tübingen, materiały prasowe
Podobnie, jak w przypadku teorii o wyjściu naszych przodków z Afryki, także ta "europejska" hipoteza wskazuje na kluczowe dla tej ewolucji znaczenie zmian
klimatycznych. Szczątki Graecopithecusa znaleziono w osadach zawierających czerwony piach z powstającej prawdopodobnie w tamtym okresie pustyni Sahara. Wiatry
przeniosły ten piach na północne brzegi Morza Śródziemnego. Takie zjawisko obserwowane jest też obecnie, ilość przenoszonego piachu była jednak w tamtych czasach
prawdopodobnie ponad 10-krotnie większa. Powstawaniu Sahary w Afryce Północnej towarzyszyło kształtowanie się w Europie Południowej formacji przypominającej sawannę. Zamiana Europy Środkowej w sawannę w późnym miocenie zmusiła małpy do poszukiwania nowego źródła pożywienia, co doprowadziło do wykształcenia się dwunożności, uważają naukowcy. Pożywienie Graecopithusa związane było z suchą i twardą roślinnością sawanny, w odróżnieniu od ostatnich wielkich małp, które żyją w lasach. Dlatego też, podobnie jak ludzie, ma szerokie trzonowce oraz grube szkliwo.
 Górny ząb przedtrzonowy Graecopithecusa z Azmaki w Bułgarii, fot. Wolfgang Gerber, University of Tübingen, materiały prasowe
- Badanie to zmienia idee związane z naszą wiedzą o czasie i miejscu pierwszych kroków ludzkości - mówi prof. Nikołaj Spasow - Graecopithecus nie jest małpą. Należy do plemienia homininów i jest bezpośrednim przodkiem człowieka.
- Jeśli gatunek Graecopithecus freybergi rzeczywiście pochodzi z linii ewolucyjnej człowieka, to byłby to najstarszy przodek współczesnych ludzi i pierwszy
zidentyfikowany poza Afryką - powiedział biorący udział w badaniach David Biegun z Uniwersytetu w Toronto. - Nasze badania pokazują, że wcześni ludzie mogli ewoluować
w Europie - dodał.
- Byliśmy zaskoczeni naszymi wynikami, jako że praludzie byli dotąd znani jedynie z Afryki Subsaharyjskiej - mówi doktorant Jochen Fuss z Uniwersytetu w Tybindze, uczestnik badania.
Publikacje naukowe:
Potential hominin affinities of Graecopithecus from the Late Miocene of Europe - Jochen Fuss, Nikolai Spassov, David R. Begun, Madelaine Böhme, PLOS, May 22, 2017, doi.org/10.1371/journal.pone.0177127
Messinian age and savannah environment of the possible hominin Graecopithecus from Europe - Madelaine Böhme, Nikolai Spassov, Martin Ebner, Denis Geraads, Latinka Hristova, Uwe Kirscher, Sabine Kötter, Ulf Linnemann, Jérôme Prieto, Socrates Roussiakis, George Theodorou, Gregor Uhlig, Michael Winklhofer. PLOS, May 22, 2017, doi.org/10.1371/journal.pone.0177347
Omówienia:
Europe was the birthplace of mankind, not Africa, scientists find - The Telegraph
Scientists find 7.2-million-year-old pre-human remains in the Balkans - Phys.org
To Europa była miejscem narodzin człowieka? - Dziennik Naukowy
Were Human Ancestors European Before They Were African? A controversial new line of evidence says maybe
Czytaj też:
Mariusz Agnosiewicz |
