Jednak z zachowanych tekstów wynika, że chrześcijańtwo rozwijało się głównie w wielkich miastach, w których dominował język grecki.
Odnośnie do ewangeli semickiej zachował się zapis Hieronima, że była spisana hebrajskimi literami w języku syryjskim i chaldejskim. Chodzi tu prawdopodobnie o Ewangelię Hebrajczyków. Natomiast nie ma żadnych wzmianek o semickich wersjach ewangelii kanonicznych. W szczególności nie ma niczego takiego u Orygenesa, który szczegółowo komentuje m.in. ew. Mateusza, a nawet niekiedy ośmiela się zakwestionować jakiś fragment. Musielibyśmy wobec tego przyjąć, że kanoniczne ewangelie aramejskie znikły bez śladu bardzo wcześnie, podczas gdy wiemy, że bardzo podejrzana Ewangelia Hebrajczyków była w użyciu jeszcze w V wieku.

"chrześcijaństwo palestyńskie było bardzo nieliczne i ograniczone do Jerozolimy"

Język aramejski to nie tylko Palestyna, ale cała Asyria. Wiki: Pod koniec pierwszego tysiąclecia p.n.e. aramejski dominował niepodzielnie. Hebrajski i sumeryjski były martwe i używano ich tylko w liturgii, akadyjski wymierał, a greki i perskiego używały tylko elity. Od Iranu aż po Egipt w mowie i piśmie większość ludności używała aramejskiego.

Do dzisiaj na terenie Syrii chrześcijańska ludność wiejska używa aramejskiego, np. w świętej miejscowości Maaloula, którą nawiasem mówiąc wczoraj zajęli dżihadyści z Frontu Al Nusra, popierani przez "demokratyczne" mocarstwa...

rt.com/news/syria-christian-village-standoff-570/

Popieram w zasadzie uwagi mojego poprzednika. KK przypuszcza że w pierwszym obiegu były dwa teksty hebrajskie: źródło Q i praewangelia św. Mateusza. W czasie gdy powstawały greckie ewangelie kościół jerozolimski już był chyba mocno w odwrocie, zas grecki szedł mocno naprzód. Wnioski Kościoła rzymskokatolickiego mogą rzucić więcej światła na niejedną kwestię tutaj postawioną. Nie jestem oblatany w tym temacie, więc nie wiedziałem że biblistyka idzie własną drogą badawczą, a Kościół trochę inną, ale trudno chyba punkt widzenia KK nazwać mniejszościowym ujęciem w ogóle.

Z zapisanego przez Euzebiusza z Cezarei cytatu z dzieła biskupa (świętym chyba nie jest) Papiasza (przypis 2) możemy wnioskować, że istniała jakaś praewangelia w języku aramejskim i różne jej tłumaczenia. Natomiast nie ma żadnej podstawy do twierdzenia, że po aramejsku napisane zostały ewangelie, które weszły do kanonu. Nie ma o tym żadnej wzmianki w źródłach, choć wymieniana jest, a nawet niekiedy cytowana niekanoniczna Ewangelia Hebrajczyków. Poza tym taka teza wymagałaby przyjęcia założenia, że istniały środowiska pierwotnych chrześcjan posługujących się językiem aramejskim tak liczne, że zachodziła potrzeba spisania dla nich zróżnicowanych ewangelii. Tymczasem wszystko co wiemy prowadzi do wniosku, że chrześcijaństwo palestyńskie było bardzo nieliczne i ograniczone do Jerozolimy. W szczególności w Wojnie Żydowskiej Józefa Flawiusza nie ma żadnej wzmianki o chrześcijanach, choć mamy tam opis wielu innych ugrupowań.

Świetny artykuł. Popieram autora w całej rozciągłości i czekam z wypiekami na kolejny artykuł z cyklu. :-)

Dzięki za ten artykuł.
I z góry dziękuję za to, że będzie kolejna część.

tabela wyszła kompletnie nie czytelna, większa wersja tutaj:

synopsa.pl/wp-c(*)uploads/2013/08/zgorszenie.png

kolejny przykład - pytanie o podatek:

Łukasz: Zdając sobie sprawę zaś z ich
podstępu, rzekł do nich:
Pokażcie mi denara.

Marek: On zaś widząc ich
obłudę, rzekł do nich:
Przynieście mi denara...

Mateusz: Znając zaś Jezus
złośliwość ich, rzekł:
Okażcie mi monetę...

zdając sobie sprawę - widząc - znając
podstęp - obłudę - złośliwość
pokażcie - przynieście - okażcie
denara - monetę

Trzech ewangelistów czy trzech tłumaczy?

Kolejny przykład: modlitwa w Getsemani

Łukasz:  Ale (plene) nie wola moja, lecz (alla) twoja niech się stanie.
Marek: Lecz (all) nie to co ja chcę, lecz (alla) co ty.
Mateusz: Ale (plene) nie jako ja chcę, lecz (all) jako ty.

W polskich "normalnych" przekładach tego nei widać, bo każdy tłumaczy na jedno kopyto
</span></span>