W ramach projektu THAIS powstaną wirtualne centra badawcze dla grup naukowych zajmujących się sejsmologią wzbudzaną i indukowaną. Nowatorska inicjatywa, zapoczątkowana przez Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, umożliwi naukowcom rozrzuconym po całym świecie współpracę z efektywnością zbliżoną do uzyskiwanej w bezpośrednich kontaktach.

W Instytucie Geofizyki Polskiej Akademii Nauk (IGF PAN) opracowano założenia ogólnoświatowej inicjatywy Teamwork for Hazard Estimation for Induced Seismicity - THAIS. Główna idea THAIS polega na uruchomieniu od kilku do kilkunastu wirtualnych centrów badawczych zajmujących się sejsmologią wzbudzaną i wyzwalaną. Dzięki nowoczesnym technologiom komunikacyjnym zostaną w nich stworzone warunki umożliwiające naukowcom w różnych punktach świata efektywną współpracę w ramach jednej grupy roboczej. Nowa inicjatywa otrzymała formalne wsparcie European Plate Observing System (EPOS), największego europejskiego projektu infrastrukturalnego w dziedzinie nauk o ziemi.

Wzbudzane wstrząsy sejsmiczne powstają całkowicie w sposób sztuczny, wskutek działalności ludzkiej. Ten typ aktywności jest poważnym problemem np. w zagłębiach górniczych południowej Polski. Z kolei sejsmologia indukowana wyzwalanych trzęsień ziemi zajmuje się sytuacjami, w których działania człowieka prowadzą do wyzwolenia energii naprężeń wcześniej istniejących w skorupie ziemskiej.

Zdarzenia sejsmiczne o charakterze wzbudzonym i wyzwolonym są związane nie tylko z działalnością górniczą, ale także z eksploatacją energii geotermalnej oraz ropy i gazu, eksploatacją sztucznych zbiorników wodnych czy wydobyciem gazu łupkowego. Nowe technologie oraz trudniej dostępne źródła energii i minerałów powodują, że liczba krajów, gdzie występują zjawiska tego typu, wciąż się powiększa. Problem budzi zainteresowanie coraz większej liczby naukowców na świecie. Tak znaczne rozproszenie poważnie utrudnia efektywną współpracę naukową.

Współczesna wymiana naukowa odbywa się głównie poprzez publikacje naukowe i spotkania na konferencjach. "Problem w tym, że publikacji jest za dużo. Tak wiele, że w praktyce czyta się prace albo znajomych, albo tych, o których właśnie jest głośno", mówi prof. dr hab. Stanisław Lasocki z IGF PAN, jeden ze współtwórców inicjatywy THAIS. "Z kolei na konferencjach naukowiec ma zazwyczaj dziesięć minut na omówienie skomplikowanego, wysoce specjalistycznego zagadnienia. Efekt? Kilku specjalistów na sali wie, o czym była mowa, reszta ma szczęście, jeśli w ogóle załapie główną ideę. Trudno nie odnieść wrażenia, że w tej sytuacji głównym beneficjentem konferencji naukowych są linie lotnicze i hotelarze. Czy tak powinniśmy uprawiać naukę w XXI wieku?".

Aby zwiększyć efektywność współpracy naukowej w skali świata, w Instytucie Geofizyki Polskiej Akademii Nauk zaproponowano w ramach inicjatywy THAIS utworzenie wirtualnych centrów badawczych. "Chcemy doprowadzić do powstania zespołu rozwiązań technologicznych umożliwiających pełny, a przede wszystkim łatwy i szybki przepływ informacji naukowej w ramach grupy badawczej", wyjaśnia dr inż. Beata Orlecka-Sikora z IGF PAN.

Dotychczas naukowcy stosowali rozwiązania cząstkowe, takie jak wideokonferencje czy wspólne bazy preprintów naukowych. THAIS idzie krok dalej - łączy wiele rozwiązań komunikacyjnych w spójną całość. Geofizyk działający w grupie funkcjonującej w ramach THAIS skorzysta z szeregu udogodnień. Będzie miał dostęp do wspólnego miejsca składowania przykładowych danych, co pozwoli jemu i pozostałym uczestnikom grupy badawczej pracować na tych samych plikach. Wyselekcjonowane punkty stałego zbierania danych z urządzeń pomiarowych zainstalowanych np. w kopalniach współpracujących z THAIS zapewnią dopływ najświeższych informacji o zdarzeniach geofizycznych. Inne rozwiązania technologiczne umożliwią składowanie i współdzielenie oprogramowania naukowego. Dopełnieniem całości będą wideokonferencje, które ułatwią werbalne, szybkie komentowanie danych, wyników badań, publikacji i idei.

Inicjatywa THAIS ma charakter otwarty i będzie obejmowała zainteresowane grupy geofizyków ze świata, zajmujące się badaniami w zakresie sejsmologii wzbudzanej i wyzwalanej. "THAIS jest przedsięwzięciem, którego realizacja zajmie lata. Obecnie projekt znajduje się we wstępnej fazie organizacji. Mimo to otrzymaliśmy już formalne zgłoszenia od kilkunastu grup badawczych działających w Polsce, Europie i na świecie", podkreśla dr Orlecka-Sikora.

THAIS będzie realizowany wspólnymi siłami całego środowiska geofizycznego. Koordynatorami projektu są obecnie Instytut Geofizyki PAN oraz Instytut Geofizyki Uniwersytetu w Hamburgu.

Instytut Geofizyki PAN (IGF PAN) w Warszawie prowadzi badania podstawowe w zakresie fizyki wnętrza Ziemi, fizyki atmosfery, sejsmologii, geomagnetyzmu oraz hydrologii, organizuje także wyprawy polarne. Jedną z głównych specjalności Instytutu jest analiza trzęsień ziemi i wstrząsów indukowanych działalnością górniczą. Zdarzenia sejsmiczne na terenie Polski są monitorowane przez 24 nowoczesne stacje pomiarowe. Globalne zjawiska geofizyczne Instytut rejestruje za pomocą 10 obserwatoriów na terenie Polski i jednego na Spitsbergenie.