Paleontologowie od dawna upodobali sobie amonity, jedną z najważniejszych skamielin przewodnich naszej planety. Amonity, wymarli kuzyni ośmiornic, kałamarnic i mątw, były morskimi mięczakami, które pływały w morzach przez 350 milionów lat, zanim wymarły 65,5 mln lat temu. Mimo ich popularności niewiele jednak było wiadomo do tej pory, czym się żywiły. Francusko-amerykański zespół naukowców zaprezentował w ''Science'' bezpośredni dowód na to, że dieta amonitów opierała się na planktonie. Odkrycie rzuca nowe światło na przyczyny wymarcia tych stworzeń.

Naukowcy wygenerowali w Europejskim Ośrodku Synchrotronu Atomowego (ESRF) w Grenoble, Francja, oszałamiające, trójwymiarowe (3D) obrazy rentgenowskie, które uwidaczniają aparaty gębowe trzech gatunków amonitów odkrytych w amerykańskim stanie Południowa Dakota, miejscu przyciągającym amatorów skamielin z całego świata. Obrazy pokazują również resztki tego, co amonity zjadły po raz ostatni - planktonu.

W ramach wcześniejszych badań odkryto, że to samo uderzenie asteroidy, które doprowadziło do wymarcia dinozaurów spowodowało również gwałtowny spadek ilości planktonu. Zatem niemożność pozyskania pożywienia stała się przyczyną wymarcia amonitów - jak sugeruje zespół.

Rekonstrukcje 3D zapewniają doskonały wgląd w szczęki i zęby amonitów. Naukowcy odkryli nawet, że jeden okaz ma w otworze gębowym malutkiego ślimaka i trzy skorupiaki.

Okazy skamielin Baculites, jednego z kilku rodzajów amonitów, który przetrwał do przełomu kredy i paleogenu, a być może nawet dłużej" miały szczęki i radulę, rodzaj języka pokrytego zębami - według doniesień zespołu. Naukowcy odkryli, że najwyższe guzki raduli miały 2 milimetry, a bardzo wąskie zęby miały kształt od szablastego po grzebieniasty.

Zważywszy na fakt, że skamieliny planktonu nie są widoczne w żadnym innym miejscu na okazie - zdaniem naukowców amonit raczej musiał umrzeć przy spożywaniu ostatniego posiłku, niż stanowić pożywienie tych organizmów po swojej śmierci.

Naczelna autorka Isabelle Kruta z Muséum National d'Histoire Naturelle (MNHN) we Francji zauważa: "Byłam zdumiona, kiedy po raz pierwszy zobaczyłam zęby i odkryłam malutki plankton w otworze gębowym. Po raz pierwszy byliśmy w stanie zaobserwować wątłość tych wyjątkowo dobrze zachowanych struktur i wykorzystać wysokiej jakości szczegóły do uzyskania informacji na temat ekologii tych zagadkowych zwierząt".

Współautor dr Neil Landman z Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku w USA komentuje: "Wziąwszy pod uwagę dużą żuchwę amonitów w zestawieniu z tymi nowymi informacjami na temat ich zębów, okazuje się że zwierzęta te musiały żywić się w odmienny sposób od współczesnych padlinożernych łodzików. Amonity mają zaskakująco dużą żuchwę z wąskimi zębami, ale efekt jest przeciwieństwem wilka grożącego, iż zje Czerwonego Kapturka. Tutaj, większy otwór gębowy ułatwia żywienie się mniejszą zdobyczą".

Dr Landman stwierdził następnie, że wyniki badań wskazują na wiele rzeczy, w tym na możliwe powiązanie radiacji amonitów z grupy Aptychophora z radiacją planktonu we wczesnej jurze. Wyniki mogą również pomóc naukowcom pogłębić wiedzę człowieka na temat obiegu węgla w tym okresie.

Wypowiadając się na temat zastosowania rentgenowskiej mikrotomografii synchrotronowej, Paul Tafforeau z ESRF, który jest również współautorem artykułu, powiedział, że jest to najczulsza technika badania wewnętrznych struktur skamielin bez ryzyka uszkodzenia ich. "Zaczęto ją wykorzystywać 10 lat temu w badaniach nad zębami naczelnych, a obecnie znajduje szerokie zastosowanie w paleontologii" - stwierdza. "Przeprowadziliśmy pierwszy test na okazach amonitów po tym jak test za pomocą tradycyjnego skanera zakończył się niepowodzeniem i uzyskane wyniki były tak imponujące, że zeskanowaliśmy wszystkie pozostałe, dostępne okazy, odkrywając niemal za każdym razem radulę, a w jednym z nich wiele innych struktur".

Isabelle Rouget z Laboratoire de Paléontologie przy Université Pierre et Marie Curie w Paryżu, która również wniosła wkład w badania, zauważa: "Teraz już wiemy, że amonity zajmowały inną niszę w sieci troficznej niż do tej pory sądzono".

© Unia Europejska 2005-2011

Źródło:
CORDIS
Referencje dokumentu:
Kruta, I., et al. (2010) The role of ammonites in the Mesozoic marine food web revealed by jaw preservation. Science 331: 70-72. DOI: 10.1126/science.1198793.