Wyniki najnowszych badań wskazują, że ludzie dysponowali wyrafinowanym repertuarem technik wyrabiania narzędzi znacznie wcześniej niż dotąd sądzono. Badania zostały częściowo dofinansowane z projektu TRACSYMBOLS (Odnajdywanie śladów ewolucji zachowań manifestowanych symbolicznie w zmiennych środowiskach Europy i Afryki Południowej), który otrzymał grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) dla zaawansowanych naukowców w wysokości 2,5 mln EUR z budżetu Siódmego Programu Ramowego (7PR). Odkrycia zostały niedawno opublikowane w magazynie Science.

Naukowcy odkryli, że wymagające dużej zręczności i delikatności metody ostrzenia i obrabiania kamiennych artefaktów przez prehistorycznych ludzi pojawiły się co najmniej 75.000 lat temu, ponad 50.000 lat wcześniej niż dotychczas sądzono. Stwierdzili, że technika polegająca na obróbce przez naciskanie była stosowana w jaskini Blombos w Afryce Południowej w środkowej epoce kamienia przez współczesnych pod względem anatomicznym ludzi. Proces obejmował podgrzewanie konglomeratu krzemionkowego - ziaren kwarcu o spoiwie krzemionkowym - wykorzystywanego do wyrobu narzędzi. Przed tym odkryciem najwcześniejsze dowody na technikę obróbki przez naciskanie pochodziły z kultury solutrejskiej z okresu górnego paleolitu, rozwijającej się na terenie Francji i Hiszpanii przed mniej więcej 20.000 lat.

Technika obróbki przez naciskanie polegała na starannym obłupywaniu krawędzi narzędzi, które zostały wcześniej ukształtowane za pomocą uderzeń twardym młotkiem z kamienia a następnie delikatniejszych uderzeń młotkiem z drewna lub kości, poprzez dociskanie ostrza narzędzia wykonanego z kości bezpośrednio do kamiennego artefaktu. Dzięki tej technice ostrość, grubość i ogólny kształt dwustronnych narzędzi, takich jak groty włóczni czy kamienne noże były lepiej kontrolowane - zdaniem Paoli Villa, kuratora Muzeum Historii Naturalnej Uniwersytetu Colorado w USA i współautorki raportu z badań.

"Te odkrycia mają istotne znaczenie, gdyż pokazują, że współcześni ludzie w Afryce Południowej bardzo wcześnie dysponowali wyrafinowanym repertuarem technik wytwarzania narzędzi" - zauważa dr Villa. "Ta innowacja jest wyraźnym przykładem tendencji do wprowadzania nowych, funkcjonalnych pomysłów powszechnie postrzeganych jako symptomatyczne dla zaawansowanego czy też współczesnego zachowania" - dodaje.

"Korzystanie z techniki obróbki przez nacisk umożliwiło wytwórcom narzędzi lepszą kontrolę nad ostatecznym kształtem i grubością... co pozwalało na wytwarzanie węższych i ostrzejszych czubków narzędzi." Dwustronne ostrza, znane jako ostrza Stillbay, były prawdopodobnie grotami włóczni.

Za wyjątkiem obsydianu, jaspisu i wysokiej jakości krzemienia niewiele kamieni można poddać obróbce przez nacisk bez wcześniejszego podgrzania ich" - podkreśla dr Villa. Podczas gdy istnieją dowody na podgrzewanie konglomeratu o spoiwie krzemionkowym sprzed około 164.000 lat na stanowisku Pinnacle Point w Afryce Południowej, artefakty z jaskini Blombos są pierwszym wyraźnym dowodem na wymagającą zręczności technikę obróbki przez naciskanie w celu precyzyjnego nadawania kształtu, dopracowywania i doskonalenia narzędzi - wyjaśnia.

Istnieje kilka sposobów na stwierdzenie czy konglomerat o spoiwie krzemionkowym był poddawany obróbce cieplnej - mówi dr Villa. Archeologowie zastosowali na stanowisku Pinnacle Point w Afryce Południowej dwie popularne metody tj. termoluminescencję i archeomagnetyzm, które wymagają zniszczenia próbek narzędzi kamiennych, oraz technikę nieniszczącą zwaną analizą maksymalnego połysku.

Zespół pracujący nad artefaktem z jaskini Blombos wykorzystał metodę wizualną do analizy opartej na kontraście między ogrzewanymi i nieogrzewanymi powierzchniami narzędzi oglądanych pod mikroskopem przy małym powiększeniu. Podczas gdy usuwanie odłupków z nieogrzanego konglomeratu o spoiwie krzemionkowym pozostawia ślady o chropowatej i matowej teksturze, ślady na powierzchni konglomeratu o spoiwie krzemionkowym poddanym obróbce cieplnej mają gładki i błyszczący wygląd - mówi dr Villa.

"Obróbka przez naciskanie uzupełnia repertuar postępów technologicznych w okresie Stillbay i pomaga zdefiniować go jako czas, w którym nowatorskie pomysły były szybko wprowadzane" - napisali autorzy. "To elastyczne podejście do technologii mogło zapewnić przewagę grupom Homo sapiens, które migrowały z Afryki około 60.000 lat temu."

Wkład w badania wnieśli eksperci z Francji i Norwegii.

© Unia Europejska, 2005-2010

Źródło:
CORDIS