"Architektura starożytnego Egiptu kojarzy nam się przede wszystkim z budownictwem kamiennym - to za sprawą najbardziej rozpoznawalnych budowli tej cywilizacji - piramid czy monumentalnych świątyń kamiennych" - opowiada PAP Jacek Karmowski - "W rzeczywistości w ówczesnym krajobrazie wsi i miast dominowały domy mieszkalne wykonane z cegieł mułowych" - dodaje.

Konstrukcje wzniesione z takich cegieł nie są jednak szczególnie trwałe, w przeciwieństwie do tych wykonanych z kamieni. Trwałość tego budulca, z których zostały wykonane, zapewnił im obecny, w niektórych przypadkach - bardzo dobry stan zachowania. "Warto jednak pamiętać, że architektura kamienna jest szczególnym rodzajem budownictwa egipskiego o charakterze kultowym, związanym zarówno z religią jak i wiarą w życie pozagrobowe" - wyjaśnia Karmowski.

Wirtualny trójwymiarowy model 3D domostw Egipcjan sprzed ponad 5 tys. lat, odkrytych w czasie wykopalisk w Tell el-Farcha w Delcie Nilu wykonał Jacek Karmowski, doktorant Instytutu Archeologii UJ w Krakowie.

Prace nad rekonstrukcją nieistniejących konstrukcji z cegły mułowej tak naprawdę zaczęły już w momencie wykopalisk - ważny jest ich sposób prowadzenia i sposób dokumentacji odkrytych warstw. Naukowiec obrysował widoczne relikty cegieł i zarysów domostw z czasów istnienia osady za pomocą tachimetru laserowego i kolejno zaimportował do komputera z programem graficznym CAD - chociaż nadal najczęściej archeolodzy rysują na wykopaliskach w sposób klasyczny - stosując ołówek i kartkę papieru. Dzięki specjalistycznemu oprogramowania z tymi danymi połączył fotografie wykonane z w czasie prac terenowych.

"Ale to dopiero początek. Potem udałem się do biblioteki i poszukałem innych źródeł dotyczących możliwej rekonstrukcji domostw. Dużą pomocą są zachowane modele domostw z tego okresu i datowane nieco później przedstawienia w malarstwie i reliefie, ukazujące różne typy zabudowy mieszkalnej" - opowiada archeolog.

Naukowiec przyjrzał się także staroegipskiej tradycji budowlanej. W egipskiej architekturze sakralnej z okresu Starego Państwa (2686 - 2181 lat p.n.e.) budowniczowie odzwierciedlali w kamiennych budowlach materiały nietrwałe - w tym drewno czy cegły mułowe. To był kolejny trop. "Dużą rolę w rekonstrukcji odegrały również obserwacje, dokonane we współczesnych wsiach egipskich, m.in. w Gazali, przy której leży badane przez nas stanowisko" - dodaje Karmowski.

Szczegółowe analizy polskiego naukowca wykazały, że Egipcjanie żyjący w Delcie Nilu ok. 5 tys. lat temu zamieszkiwali regularne wykonane domy, prostokątne w planie, o powierzchni kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Konstrukcje budowano ciasno, jedne obok drugich. Okna były niewielkie i znajdowały się w górnej partii muru.

"Takie ich umiejscowienie najprawdopodobniej chroniło wnętrze domu przed niepożądanymi intruzami, takimi jak skorpiony czy węże. Z drugiej strony niewielki prześwit okna pozwalał na wpuszczenie tylko niezbędnej ilości światła do domostwa tak, by jego wnętrze nie ulegało zbytniemu nagrzaniu" - wyjaśnia archeolog.

Nadproża i okna wspierały belki - ich zadaniem było odciążenie pustej przestrzeni, a także ochrona cegieł mułowych przed erozją i uszkodzeniami mechanicznymi. Jak wynika ze współczesnych analogii oraz z dokumentacji archeologicznej, dolna część drzwi wyposażona była w próg umieszczony najprawdopodobniej nieco powyżej poziomu gruntu. Za tego typu rozwiązaniem, zdaniem archeologa, przemawia potrzeba ochrony domostwa przed wodą w czasie okresowego wylewu rzeki - te trwały w Egipcie aż do XX wieku, kiedy wzniesiono Wielką Tamę Asuańską. Domy nie posiadały drzwi - zamiast nich Egipcjanie stosowali maty, które w razie potrzeby można było rozwinąć.

"Trudno było nam zrekonstruować dach - wykopaliska nie dostarczyły na ten temat jednoznacznych informacji. Z pomocą przyszło nam ponownie współczesne budownictwo z cegły mułowej" - mówi Karmowski.

Zdaniem naukowca należy przyjąć, że zadaszenia wykonywano z lekkich materiałów takich jak deski, gałęzie mniejszych drzew, trzcina czy słoma. Dachy były płaskie.

Poza budynkami z cegły mułowej we współczesnych miejscowościach w Delcie Nilu można odnotować szereg innych elementów znajdujących analogie w materiale zabytkowym oraz dokumentacji archeologicznej. Przykładem mogą być różnego rodzaju płoty z materiałów organicznych oraz mury ogrodzeniowe z cegły mułowej. Te elementy dopełniły wirtualną rekonstrukcję.

Stanowisko Tell el-Farcha badane jest od szesnastu lat przez Polską Ekspedycję do Wschodniej Delty Nilu kierowaną przez prof. Krzysztofa Ciałowicza z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz dr. Marka Chłodnickiego z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.

Osada funkcjonowała w tym miejscu przez blisko 1000 lat, od ok. 3700 do 2700 lat p.n.e. Najpierw istniał tam silny ośrodek lokalnej kultury Dolnoegipskiej, następnie ważne centrum władzy w okresie formowania się zjednoczonego państwa faraońskiego. O Tell el-Farcha zrobiło się głośno kilka lat temu, gdy odkryto tam jedne z najstarszych na świecie centrów browarniczych, dwie złote figurki sprzed ponad 5 tys. lat ukazujące ówczesnych władców, niezwykle bogate depozyty świątynne, na które składają arcydzieła wczesnej sztuki Egiptu - cześć z nich można dziś obejrzeć w słynnym Muzeum Egipskim w Kairze.

PAP - Nauka w Polsce. Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl