Ilkka Hanski, ekolog z Uniwersytetu Helsińskiego, którego prace są współfinansowane ze środków unijnych, otrzymał nagrodę Crafoorda w dziedzinie bionauk za rok 2011 "za pionierskie badania nad wpływem zmian przestrzennych na dynamikę populacji roślin i zwierząt". Nagroda Crafoorda o wartości 4 mln koron szwedzkich (około 446 tys. euro) jest przyznawana co roku naukowcom, specjalizującym się w dziedzinach, które nie są objęte nagrodami Nobla, takich jak astronomia i matematyka, nauki o Ziemi oraz bionauki.

Profesor Hanski otrzymuje dofinansowanie ze środków unijnych w formie grantu o wartości 2,5 mln EUR dla doświadczonych naukowców, przyznawanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERBN), na prowadzenie swoich pionierskich prac w ramach projektu SPATIALDYNAMICS (Ekologiczna, molekularna i ewolucyjna dynamika przestrzenna).

Urodzony w 1953 r. w Lempäälä, Finlandia, Ilkka Hanski uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie Oksfordzkim, Wlk. Brytania, za szczegółowe badania ekologii żuka gnojaka na Madagaskarze. Od tamtej pory zyskał status jednego z wiodących ekologów na świecie, opracowując nowe modele analityczne i matematyczne, które są obecnie szeroko wykorzystywane przez naukowców badających, w jaki sposób rozdrobnienie siedlisk powodowane przez działalność człowieka oddziałuje na gatunki.

Na przestrzeni lat prowadzone prace zawiodły profesora Hanskiego do odległych zakątków świata, takich jak Borneo czy Grenlandia. Jednakże jego najbardziej przełomowe prace są prowadzone głównie na fińskich Wyspach Alandzkich, położonych na Morzu Bałtyckim. Skupiają się one na motylu przeplatka cinksia (Melitaea cinxia), którego obszar występowania obejmuje całą Europę, Afrykę Północną, Rosję i Bliski Wschód. Chociaż motyl ten zasadniczo wyginął w Europie Północnej (nie wyłączając obszaru kontynentalnego Finlandii) wraz ze zniszczeniem przez nowoczesne rolnictwo jego siedlisk, niewielkie populacje utrzymują się na Wyspach Alandzkich.

Zakrojone na szeroką skalę badania profesora Hanskiego na wyspach doprowadziły do przyjęcia przez ekologów pojęcia metapopulacji, tj. sieci lokalnych populacji, które są częściowo odizolowane od siebie, ale w pewnym stopniu wymieniają się osobnikami (i genami).

Co istotne wyniki jego prac rzuciły nowe światło na zakres, w jakim gatunki mogą przetrwać (lub nie) rozdrobnienie siedlisk. Ponadto jego badania uwypukliły problem "długu wymierania", który odnosi się do faktu, że chociaż niewielka, odosobniona populacja gatunków może utrzymać się na danym obszarze, zmiany siedliska mogą oznaczać, że jest ona ostatecznie skazana na wymarcie. Takim przykładem jest przeplatka cinksia. Profesor Hanski wraz z zespołem obserwował, w jaki sposób na przestrzeni czasu pod-populacje, których liczebność spadła poniżej pewnego punktu, osłabiały się przez chów wsobny, a ich zdolność do latania pogarszała się.

Prace ekologów mają zatem istotne implikacje praktyczne dla działań w zakresie ochrony środowiska, gdyż podkreślają fakt, że populacje nie kurczyły się w stały sposób do zera. Wygląda to raczej tak, że populacje, których liczebność spadnie poniżej pewnego poziomu, mogą gwałtownie się załamać. Odwrócenie takiego procesu załamania jest raczej trudne, o ile w ogóle możliwe.

Profesor Hanski zadaje sobie wiele trudu, aby zapoznawać opinię publiczną i decydentów ze swoimi odkryciami.

Grant ERBN, który otrzymał w 2008 r., ułatwia mu kontynuowanie badań przeplatka cinksia na Wyspach Alandzkich.

Profesor Hanski otrzyma nagrodę Crafoorda z rąk króla Szwecji w czasie ceremonii w Sztokholmie, która odbędzie się w maju bieżącego roku. Nagroda finansowana jest przez Fundację Crafoordów założoną w 1980 r. przez Annę-Gretę i Holgera Crafoordów.

© Unia Europejska 2005-2011

Źródło: CORDIS