Naukowcy odkryli gatunek kameleona, który jest tak mały, że z powodzeniem może balansować na łebku zapałki. Posiadajac ciało długości zaledwie 30 mm, Brookesia micra, którego naturalnym siedliskiem jest jedna z malutkich, peryferyjnych wysepek Madagaskaru, jest obecnie jednym z najmniejszych kręgowców, jakie dotychczas odkryto.

Naukowcy z Niemiec i USA zidentyfikowali również trzy inne małe gatunki jaszczurek żyjące na tej samej wyspie, o czym informują w artykule opublikowanym w czasopiśmie PLoS ONE.

Kierownik badań, dr Frank Glaw z Zoologische Staatssammlung München w Niemczech, jest ekspertem w dziedzinie kameleonów karłowatych. Nowe odkrycia są wynikiem prac w terenie, które prowadził wraz ze swoim zespołem nocami w porze deszczowej. Dzięki pracy w nocy zespół miał większe szanse, by natrafić na przeoczone wcześniej zwierzęta. W ciągu dnia te malutkie jaszczurki żyją pod liśćmi w podszyciu leśnym, ale wraz z nastaniem ciemności wychodzą spod liści, co ułatwia ich dostrzeżenie.

Chociaż cztery nowe gatunki mogą wydawać się podobne dla niewprawnego oka, analiza genetyczna przeprowadzona przez zespół potwierdziła, że są one tak naprawdę bardzo odmienne. Różnice są na tyle wyraźne, że zespół był w stanie stwierdzić, iż oddzieliły się od siebie miliony lat temu. Jedną cechą wspólną dla wszystkich czterech nowych gatunków jaszczurek są oczy, które są wyjątkowo duże w stosunku do niewielkiego korpusu.

Występowanie tych czterech gatunków ogranicza się do bardzo niewielkich obszarów na odległej, wapiennej wysepce i naukowcy podejrzewają, że gatunki te mogą stanowić ekstremalne przypadki karłowatości wyspiarskiej. Karłowatość wyspiarska występuje wtedy, kiedy gatunek staje się z czasem coraz mniejszy, aby przystosować się do ograniczonego siedliska, takiego jak wyspa. To oznacza, że na głównej wyspie Madagaskar prawdopodobnie występuje przeciętna grupa kameleonów karłowatych, a mała wyspa dała początek gatunkom miniaturowym.

Ich rzadkość może stanowić również zagrożenie dla ich przyszłości, a fakt że jest ich tak niewiele odzwierciedla utratę siedliska, jaką już odczuły. Im mniejsze siedlisko, do którego ograniczony jest gatunek, tym trudniejsze staje się zapewnienie mu ochrony. Co najmniej dwa z nowoodkrytych gatunków są poważnie zagrożone z powodu wylesiania.

Dr Frank Glaw stwierdza: "Ekstremalnej miniaturyzacji tych karłowatych gadów może towarzyszyć wiele specjalizacji planu ciała, co stanowi obiecujący obszar dla przyszłych badań naukowych. Niemniej najważniejsze jest skoncentrowanie działań z zakresu ochrony na tych i innych gatunkach mikroendemicznych na Madagaskarze, które są poważnie zagrożone z powodu wylesiania."

Aby uwypuklić zagrożenie stwarzane przez wylesianie dla tych małych jaszczurek, zespół wykazał się kreatywnością w nadanych im nazwach. Jeden z czterech gatunków został nazwany "B. tristis", od francuskiego słowa "tristesse" oznaczającego smutek. B. tristis zamieszkuje na skrawku lasu na skraju rozbudowującego się miasta. Ile czasu minie, zanim ten malejący skrawek lasu zostanie wchłonięty przez postępującą urbanizację?

Naukowcy byli już mniej subtelni, nadając nazwę kolejnemu z zagrożonych kameleonów: "Brookesia desperata".

© Unia Europejska 1994 - 2012

Źródło: CORDIS

Referencje dokumentu: Glaw F. et al., 'Rivaling the World's Smallest Reptiles: Discovery of Miniaturized and Microendemic New Species of Leaf Chameleons (Brookesia) from Northern Madagascar', PLoS ONE, 7(2): e31314, 2012. doi:10.1371/journal.pone.0031314