Według historiografii koło wynaleziono w IV tysiącleciu przed naszą erą w Mezopotamii, tyle że najstarszy znany dowód używania pojazdu kołowego pochodzi z Polski. W świętokrzyskich Bronocicach nad Nidzicą w trakcie wykopalisk w 1975 odkryto wazę z ilustracją uznawaną z najstarsze na świecie przedstawienie pojazdu kołowego. Jej wiek szacuje się za pomocą datowania radiowęglowego na 3635-3370 p.n.e. Obecnie można ją oglądać w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.

Inne podobne, znad brzegu Eufratu w Syrii - kredowy model koła - oszacowano na 3 340 r. p.n.e., czyli jest o 150 lat młodsze. Najstarsze koło znaleziono w Słowenii datowane na 3200 lat p.n.e. 

Ornament przedstawia symbolicznie kluczowe elementy prehistorycznego środowiska przetworzonego przez człowieka. Najważniejszą częścią dekoracji jest 5 szczątkowych wizerunków przypominających wóz. Przedstawiają one czterokołowy pojazd z dyszlem dla zwierząt pociągowych. Linie łączące koła prawdopodobnie reprezentują osie. Koło pośrodku być może symbolizuje pojemnik na zbiory. Ciągnęły je prawdopodobnie tury (szczątki tych zwierząt znaleziono razem z wazą). Rogi zwierząt z Bronocic miały otarcia sugerujące, że były obwiązane sznurem tworzącym prawdopodobnie coś w rodzaju jarzma przyrożnego.

Wikimedia

Inne rysunki przedstawiają drzewo, rzekę oraz schemat, który może symbolizować pole z krzyżującymi się drogami/rowami lub plan wioski.

Gród w Bronocicach oprócz ośrodka rolnictwa, był też miejscowym centrum tekstylnym. Świadczą o tym liczne pozostałości warsztatów tkackich.

Widać nieprzypadkowo - wedle polskich legend - protoplasta państwa polskiego, Piast, był kołodziejem.

Więcej: Waza z Bronocic
Bronocice pot
Odsłonięcie pomnika "Praojcom i Archeologom" w Bronocicach - 26 maja 2003
Polacy wymyślili koło