40. Rząd zauważył ponadto, że wymagania określone w art. 9 ust. 2 Konwencji zostały spełnione, tym bardziej, że na mocy art. 109 § 1 Kkw nie istnieje obowiązek zapewnienia specjalnej diety odpowiadającej przekonaniom religijnym więźnia. Jednocześnie Rząd potwierdził, że w sytuacji gdy zakład karny ma możliwość zapewnienia specjalnej diety, powinien ją zapewnić osadzonemu.

41. Podsumowując swoje stanowisko, Rząd stwierdził,. że wprowadzenie obowiązku zapewnienia przez władze państwowe każdemu osadzonemu specjalnego pożywienia zgodnego z jego przekonaniami byłoby zbyt restrykcyjne i wiązałoby się z nadmiernymi trudnościami o charakterze organizacyjnym i finansowym. W opinii Rządu, serwowana skarżącemu dieta odpowiada mniej więcej wymogom wyznawanej przez niego religii. Ponieważ w zakładzie karnym w Goleniowie przebywało prawie 1200 osadzonych, przygotowywanie specjalnych posiłków dla jednej tylko osoby nadmiernie obciążałoby władze więzienia.

3. Ocena Trybunału

(a) Zastosowanie art. 9 Konwencji

42. Trybunał musi rozstrzygnąć czy skarżący może powołać się na art. 9 Konwencji.

43. Skarżący podnosił, że odmowa zapewnienia mu w zakładzie karnym bezmięsnych posiłków zgodnie ze wskazaniami wyznawanej przez niego religii stanowi naruszenie jego prawa do uzewnętrzniania wyznania poprzez przestrzeganie reguł buddyzmu. Rząd argumentował, że w przedmiotowej sprawie wegetarianizm nie może zostać uznany za kluczowy element wyznawanej przez skarżącego religii, ponieważ ortodoksyjna szkoła mahajana, przynależność do której deklaruje skarżący, zachęca jedynie do przyjęcia wegetarianizmu, ale nie nakazuje rezygnacji ze spożywania mięsa.

44. Trybunał pragnie zaważyć, że art. 9 Konwencji wymienia różne formy uzewnętrzniania (manifestowania) wyznawanej religii lub przekonań, a mianowicie uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne (zob. mutatis mutandis, Cha’are Shalom Ve Tsedek p. Francji [WI], skarga nr 27417/95, § 73, ETPC 2000-VII). Wolność myśli, sumienia i wyznania obejmuje poglądy o określonej sile przekonywania i wadze, charakteryzujące się określonym poziomem powagi i spójności (zob. Leela Förderkreis e. V. i Inni p. Niemcom, skarga nr 58911/00, § 80, 6 listopada 2008 r.).

45. Trybunał wskazuje również, że buddyzm jest jedną z najważniejszych religii na świecie i uznawany jest oficjalnie w wielu krajach. Co więcej, Trybunał orzekł już, że przestrzeganie reguł żywieniowych może stanowić bezpośredni praktyczny wyraz przekonań w rozumieniu art. 9 (ibid. Cha’are Shalom Ve Tsedek, §§ 73 i 74). W przedmiotowej sprawie skarżący prosił o zapewnienie mu diety bezmięsnej, ponieważ jako praktykujący buddysta chciał uniknąć spożywania mięsa. Nie rozstrzygając, czy podobne decyzje podejmowane są w każdej sprawie o spełnienie obowiązku religijnego (ibid. Leyla Şahin § 78) z uwagi na to, że mogą istnieć sytuacje, w których podejmowane są one z przyczyn innych niż religijne, w przedmiotowej sprawie Trybunał stwierdza, że decyzja skarżącego o przestrzeganiu diety wegetariańskiej może być postrzegana jako motywowana i inspirowana względami religijnymi i stąd też nie była ona bezzasadna. Z uwagi na powyższe, odmowa zapewnienia skarżącemu diety wegetariańskiej wyrażona przez władze więzienia musi być rozpatrywana w zakresie regulacji art. 9 Konwencji.

(b) Kwestia ingerencji

46. Trybunał zauważa, że skarżący podnosił, iż odmowa zapewnienia mu posiłków bezmięsnych stanowiła ingerencję w prawa zagwarantowane mu na mocy art. 9 Konwencji. Trybunał stoi jednak na stanowisku, że z uwagi na okoliczności sprawy oraz, w szczególności, charakter skargi wniesionej przez skarżącego bardziej właściwym jest jej ocena w kontekście pozytywnych obowiązków Państwa.

47. W nawiązaniu do powyższego Trybunał stwierdza, że bez względu na to, czy sprawa podlega rozpatrzeniu w kontekście pozytywnego obowiązku Państwa do podjęcia zasadnych i odpowiednich działań w celu zapewnienia przestrzegania praw skarżącego na mocy art. 9 ust. 1, czy też w kontekście ingerencji władz publicznych, o której mowa w ust. 2 Konwencji, wynikające z tych przepisów zasady prawne są w znacznej mierze podobne do siebie. W obu przypadkach należy zwrócić uwagę na konieczność wypośrodkowania pomiędzy sprzecznymi interesami jednostki i ogółu społeczeństwa. Co więcej, w obu przypadkach Państwo dysponuje pewnym marginesem swobody w doborze środków, którymi może się posłużyć w celu zapewnienia przestrzegania Konwencji. Ponadto, nawet w odniesieniu do pozytywnych obowiązków określonych w artykule 9 ust. 1 Konwencji, środki, o których mowa w ustępie drugim, mogą mieć istotne znaczenie w osiągnięciu wspomnianej równowagi (zob. mutatis mutandis, Hatton i Inni p. Zjednoczonemu Królestwu [WI], nr 36022/97, § 98, ETPC 2003-VIII).

(c) Zgodność z art. 9 Konwencji

48. Na wstępie Trybunał pragnie zauważyć, że przynajmniej od 2006 r. skarżący wielokrotnie prosił o zapewnienie mu diety bezmięsnej, początkowo w zakładzie karnym w Goleniowie a następnie w zakładzie karnym w Nowogrodzie. Władze więzienne odmawiały jego prośbom, podkreślając przede wszystkim wysokie koszty jakie wiązałyby się z przygotowywaniem bezmięsnych posiłków dla jednej tylko osoby (dodatkowe koszty związane z wymogami higieny) oraz nadmierne obciążenie dla pracowników kuchni (zob. powyżej, §§ 7, 20 i 21).

49 . Trybunał stwierdza następnie, że skarżący przez jakiś czas korzystał z diety PK, która nie zawiera mięsa wieprzowego i opiera się w przeważającej mierze na produktach roślinnych. Skarżący jednak podnosił, że wspomniana dieta nie jest w pełni zgodna z wymogami wyznawanej przez niego religii (zob. § 12 powyżej).

50. Trybunał wskazuje, że w myśl artykułu 9 ust. 2 Konwencji ograniczenia [dotyczące wolności praktykowania religii] dopuszczalne są m.in. w celu zapewnienia ochrony zdrowia i moralności publicznej lub ochrony praw i wolności innych osób. Chociaż Trybunał jest gotowy przyjąć, że decyzja o zapewnieniu specjalnych warunków jednemu osadzonemu może wywierać skutki finansowe dla całej instytucji i bezpośrednio odbijać się na warunkach bytowych innych więźniów, musi on również ocenić czy można uznać, że Państwo zdołało w odpowiedni sposób wyważyć interesy zakładu, innych więźniów i indywidualnych potrzeb skarżącego.

51 Uzasadniając regulacje żywieniowe obowiązujące w zakładzie karnym, Rząd powołał się na regulacje zawarte w art. 109 Kkw oraz rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości, zgodnie z którymi podawanie specjalnej diety odpowiadającej przekonaniom religijnym [skazanego] nie jest obowiązkowe w świetle prawa polskiego. Zauważył on również, że dostarczenie każdemu osadzonemu specjalnego pożywienia zgodnego z jego przekonaniami pociągałoby za sobą nadmierne trudności natury organizacyjnej i finansowej (zob. §40 powyżej).

52. Zgodnie z zasadami wyznawanej przez skarżącego religii, powinien on spożywać posiłki bezmięsne. Skarżący prosił jedynie o zapewnienie mu diety wegetariańskiej, pozbawionej produktów mięsnych (zob. paragraf 12 powyżej). Trybunał pragnie zauważyć, że posiłki odpowiadającego potrzebom skarżącego nie wymagają specjalnego procesu przygotowania, gotowania czy podawania, jak również stosowania specjalnych produktów (zob. mutatis mutandis, D i E.S. p. Zjednoczonemu Królestwu, nr 13669/88, decyzja Komisji z dnia 7 marca 1990 r., Decisions and Reports (DR) 65, s. 245; X p. Zjednoczonemu Królestwu, nr 5947/72, decyzja Komisji z dnia 5 marca 1976 r., Decisions and Reports (DR) 5, s. 8). Inaczej niż w drugiej z powołanych spraw skarżącemu nie zaproponowano diety zastępczej ani też nie skonsultowano się z Misją Buddyjską w kwestii odpowiedniej diety. Trybunał nie może uznać, iż dowiedzione zostało, że zapewnienie skarżącemu diety wegetariańskiej zakłóciłoby funkcjonowanie zakładu karnego czy doprowadziło do obniżenia jakości posiłków serwowanych innym osadzonym.

53. W związku z powyższym Trybunał wskazuje, że zgodnie z Zaleceniem Komitetu Ministrów do państw członkowskich, tj. Zaleceniem (Rec. 92006)2) w sprawie Europejskich Reguł Więziennych (zob. §26 powyżej), więźniowie powinni otrzymywać posiłki uwzględniające wyznawaną przez nich religię (zob. §26 powyżej). W ostatnich wyrokach Trybunał zwrócił uwagę władz na istotność wspomnianego zalecenia, niezależną od jego niewiążącego charakteru (zob. Sławomir Musiał p. Polsce, nr 28300/06, § 96, ETPC 2009-… (wyjątki)).

54. Uwzględniając wszelkie wymienione wyżej czynniki i bez względu na margines swobody pozostawiony pozwanemu Państwu, Trybunał stwierdza, że władze nie zdołały odpowiednio wyważyć interesów władz więziennych i skarżącego wyrażających się w jego prawie do uzewnętrzniania swojego wyznania poprzez przestrzeganie zasad buddyzmu.

55. Zdaniem Trybunału doszło do naruszenia art. 9 Konwencji.

II. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 14 KONWENCJI W ZWIĄZKU Z ART. 9 KONWENCJI

56. Skarżący zarzucał naruszenie art. 14 w związku z art. 9 [Konwencji] wyrażające się w dyskryminacji jego osoby, bowiem członkowie innych grup religijnych przebywający w zakładzie karnym otrzymywali specjalne diety.

Art. 14 Konwencji stanowi:

„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn."

57. Trybunał zauważa, że niniejsza skarga powiązana jest z jedną ze skarg omawianych powyżej i na tej podstawie musi zostać uznana za dopuszczalną.

58. Trybunał ponownie podkreśla, że art. 14 nie może być stosowany samodzielnie, natomiast odgrywa istotną rolę jako uzupełnienie innych postanowień Konwencji i jej Protokołów, ponieważ zapewnia ochronę jednostkom znajdującym się w podobnej sytuacji przed jakąkolwiek formą dyskryminacji w korzystaniu z praw określonych w tych innych postanowieniach. W przypadku powoływania się na przepis materialny Konwencji i jej Protokołów zarówno jako na odrębną podstawę roszczeń, jak i w związku z art. 14, oraz stwierdzenia odrębnego naruszenia rzeczonego przepisu nie jest, co do zasady, konieczne rozpatrywanie sprawy przez Trybunał również w oparciu o art. 14, chyba że wyraźna nierówność traktowania w zakresie korzystania z danego prawa jest zasadniczym elementem sprawy (zob. Chassagnou i Inni p. Francji [WI], skarga nr 25088/94, 28331/95 i 28443/95, § 89, ETPC1999-III, i Dudgeon, ibid. § 67).

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Czy modlitwa może wspomóc chirurgię? Modlitewny reżim nowego kuratora małopolskiej oświaty

Zobacz komentarze (26)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word