Prawo » Prawa Człowieka » Konstytucje państwowe
Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej [2]
Oddział 5
Roboty publiczne i transport
Artykuł
81
Roboty
publiczne
Federacja może w interesie całego kraju lub jego znaczącej części
organizować i prowadzić roboty publiczne lub wspomagać ich tworzenie.
Artykuł
82
Ruch
drogowy
1. Federacja
wydaje przepisy o ruchu drogowym.
2. Wykonuje
ona zwierzchni nadzór nad drogami o ogólnokrajowym znaczeniu; może określić
drogi tranzytowe, które muszą pozostać otwarte dla ruchu.
3. Korzystanie z publicznych dróg jest wolne od opłat. Zgromadzenie Federalne może zezwolić
na odstępstwa.
Artykuł
83
Drogi
krajowe
1. Federacja
zabezpiecza budowę sieci dróg krajowych i ich użyteczność.
2. Kantony
budują i utrzymują drogi krajowe zgodnie z przepisami i pod zwierzchnim
nadzorem Federacji.
3. Federacja i kantony wspólnie ponoszą koszty utrzymania dróg krajowych. Udział poszczególnych
kantonów w kosztach oblicza się według obciążenia dróg krajowych ładunkiem,
ich zainteresowania tym drogami i ich finansowych możliwości.
Artykuł
84
Ruch
tranzytowy przez Alpy [ 1 ]
1. Federacja
chroni regiony Alp przed negatywnymi skutkami ruchu tranzytowego. Ogranicza obciążenie
ruchu tranzytowego do rozmiaru, który nie jest szkodliwy dla ludzi, zwierząt i roślinności oraz ich przestrzeni życiowej.
2. Towarowy
tranzyt przez Alpy odbywa się od granicy do granicy na szynach. Rada Federalna
podejmuje w tym celu niezbędne środki. Wyjątki są dopuszczalne tylko wtedy,
gdy są one nieodzowne. Muszą być określone szczegółowo w ustawie.
3. Pojemność
dróg tranzytowych w regionie Alp nie może być zwiększona. Z tych ograniczeń
wyłączone są objazdy, które odciążają miejscowości od ruchu
tranzytowego.
Artykuł
85
Opłaty
od ruchu samochodów ciężarowych
1. Federacja
może pobierać od samochodów ciężarowych opłaty zależne od rodzaju usługi
lub zużywania drogi, jeżeli ruch samochodów ciężarowych powoduje koszty
publiczne, których nie pokrywają inne świadczenia lub opłaty.
2. Czysty
zysk z opłat będzie przeznaczony na pokrycie kosztów, które pozostają w związku z ruchem drogowym.
3. Kantony
uczestniczą w czystym zysku. Przy określaniu udziałów należy brać pod uwagę
szczególne znaczenie opłat dla regionów górskich i ich obrzeży.
Artykuł
86
Podatek
konsumpcyjny od materiałów pędnych i inne opłaty drogowe [ 2 ]
1. Federacja
może pobierać podatek konsumpcyjny od materiałów pędnych.
2. Pobiera
ona opłaty za korzystanie z dróg krajowych przez pojazdy mechaniczne i przyczepy, które nie podlegają opłatom za ciężki transport.
3. Przeznacza
ona połowę czystego zysku z podatku konsumpcyjnego od materiałów pędnych
oraz połowę czystego zysku z opłat za korzystanie z dróg krajowych na następujące
wydatki i nakłady pozostające w związku z ruchem drogowym:
a.
budowę, utrzymanie i prowadzenie dróg krajowych;
b. środki
przeznaczone na popieranie kombinowanego ruchu i transportu towarzyszących
pojazdów mechanicznych oraz rozdzielenia ruchu;
c.
wkłady w budowę dróg głównych;
d. wkłady w budowę
urządzeń ochronnych przed siłami przyrody i w przedsięwzięcia chroniące środowisko i krajobraz, które ruch drogowy czyni koniecznymi;
e.
ogólny udział w kosztach kantonów na utrzymanie dróg otwartych dla
ruchu pojazdów mechanicznych i w finansowym wyrównaniu kosztów w zakresie
budowy i utrzymania dróg;
f.
wkłady na rzecz kantonów bez dróg krajowych i na rzecz kantonów z drogami alpejskimi, które służą ruchowi międzynarodowemu.
4. O ile środki te okażą się niedostateczne, Federacja ustala narzuty do
podatku od spożycia.
Artykuł
87
Koleje
żelazne i inne środki komunikacji
Ustawodawstwo w sprawie ruchu kolejowego, kolejek linowych, żeglugi oraz
komunikacji lotniczej i kosmicznej należy do kompetencji Federacji.
Artykuł
88
Drogi
piesze i turystyczne
1. Federacja
ustala zasady w sprawie sieci dróg pieszych i turystycznych.
2. Może
ona wspierać i koordynować działania podejmowane przez kantony dla urządzenia i utrzymania takich sieci.
3. Przy
wykonywaniu swoich zadań uwzględnia ona sieć dróg pieszych i turystycznych
oraz zastępuje drogi, które musi zlikwidować.
Oddział 6
Energia i komunikacja
Artykuł
89
Polityka
energetyczna
1. Federacja i kantony w ramach swoich kompetencji angażują się na rzecz wystarczającego,
szeroko rozgałęzionego, ekonomicznego i ekologicznego zaopatrzenia w energię
elektryczną oraz oszczędnego i racjonalnego jej zużycia.
2. Federacja
ustala zasady korzystania z krajowej i odzyskanej energii oraz oszczędnego i racjonalnego zużycia energii.
3. Federacja
wydaje przepisy o zużyciu energii przez zakłady, pojazdy i urządzenia.
Wspiera ona rozwój technik energetycznych, zwłaszcza w dziedzinie oszczędzania i odzyskiwania energii.
4. W odniesieniu do przedsięwzięć, które dotyczą zużycia energii w budynkach, właściwe
są przede wszystkim kantony.
5. Federacja
uwzględnia w swej polityce energetycznej wysiłki kantonów i gmin oraz
gospodarki; bierze pod uwagę warunki w poszczególnych rejonach kraju i gospodarczą wydolność.
Artykuł
90
Energia
jądrowa
[ 3 ]
Ustawodawstwo w dziedzinie energii jądrowej należy do kompetencji
Federacji.
Artykuł
91
Przesyłanie
energii
1. Federacja
wydaje przepisy o przesyłaniu i dostawie energii elektrycznej.
2. Ustawodawstwo o urządzeniach rurociągowych do przekazywania paliw płynnych i gazów oraz
materiałów pędnych należy do kompetencji Federacji.
Artykuł
92
Poczta i telekomunikacja
1. Poczta i telekomunikacja należą do kompetencji Federacji.
2. Federacja
troszczy się o dostateczne, powszechne i oparte na rozsądnych cenach
zapewnienie usług pocztowych i telekomunikacyjnych we wszystkich rejonach
kraju. Taryfy opłat ustala się według jednolitych zasad.
Artykuł
93
Radio i telewizja
1. Ustawodawstwo w sprawie radia i telewizji oraz innych form publicznego telekomunikacyjnego
rozpowszechniania programów i informacji należy do właściwości Federacji.
2. Radio i telewizja przyczyniają się do szerzenia oświaty i kulturalnego rozwoju, do
swobodnej wymiany poglądów i rozrywki. Uwzględniają one odrębności kraju i potrzeby kantonów. Przedstawiają wydarzenia rzeczowo i w odpowiedni sposób
odzwierciedlają różnorodność poglądów.
3. Gwarantuje
się niezależność radia i telewizji oraz autonomię w kształtowaniu programów.
4. Należy
brać pod uwagę pozycję i zadania innych środków komunikowania, przede
wszystkim prasy.
5. Skargi
na programy mogą być przedstawiane niezależnemu organowi rozpatrującemu zażalenia.
Oddział 7
Gospodarka
Artykuł
94
Zasady
ustroju gospodarczego
1. Federacja i kantony przestrzegają zasad wolności gospodarczej.
2. Chronią
one interesy całej gospodarki szwajcarskiej i wraz z prywatną gospodarką
przyczyniają się do dobrobytu i ekonomicznego bezpieczeństwa ludności.
3. W ramach swoich kompetencji starają się o tworzenie korzystnych warunków ogólnych
dla prywatnej gospodarki.
4. Odstępstwa
od zasady wolności gospodarczej, w szczególności również środki skierowane
przeciwko konkurencji, są dopuszczalne tylko wtedy, gdy zostały przewidziane w Konstytucji Federalnej lub są uzasadnione na podstawie kantonalnych przywilejów.
Artykuł
95
Działalność
zarobkowa w gospodarce prywatnej
[ 4 ]
1. Federacja
może wydawać przepisy o wykonywaniu prywatnej zarobkowej działalności
gospodarczej.
2. Troszczy
się ona o jednolitą szwajcarską przestrzeń gospodarczą. Gwarantuje, że
osoby z wykształceniem naukowym albo wykształceniem zawodowym federalnym,
kantonalnym lub przez kantony uznanym ukończeniem zawodowego wyszkolenia, mogą
wykonywać zawód w całej Szwajcarii.
Artykuł
96
Polityka w zakresie konkurencji
1. Federacja
wydaje przepisy zapobiegające gospodarczym lub społecznie szkodliwym oddziaływaniom
karteli i innym ograniczeniom konkurencji.
2. Podejmuje
ona środki:
a.
zapobiegające nadużyciom w kształtowaniu cen przez dominujące na
rynku przedsiębiorstwa oraz organizacje prawa prywatnego i publicznego;
b. przeciwko
nieuczciwej konkurencji.
Artykuł
97
Ochrona
konsumentów
1. Federacja
podejmuje środki dla ochrony konsumentów.
2. Wydaje
ona przepisy o środkach prawnych, które mogą przedsięwziąć organizacje
konsumentów W zakresie ustawodawstwa federalnego o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji organizacjom tym przysługują takie same prawa, jak organizacjom
zawodowym i gospodarczym.
3. Dla
sporów prawnych do określonej wartości przedmiotu sporu kantony przewidują
postępowanie rozjemcze lub uproszczone i szybkie postępowanie sądowe. Granicę
wartości sporu ustala Rada Federalna.
Artykuł
98
Banki i ubezpieczenia
1. Federacja
wydaje przepisy o bankowości i giełdach; uwzględnia przy tym szczególne
zadania i pozycję banków kantonalnych.
2. Może
ona wydawać przepisy o usługach finansowych w innym zakresie.
3. Wydaje
ona przepisy o ubezpieczeniach prywatnych.
Artykuł
99
Polityka
pieniężna i walutowa
1. Do
kompetencji Federacji należy system stosunków pieniężnych i walutowych; wyłącznie
jej przysługuje prawo bicia monet i emisji banknotów.
2. Szwajcarski
Bank Narodowy, jako niezależny bank centralny, prowadzi politykę pieniężną i walutową, która służy ogólnemu interesowi kraju; jest on zarządzany przy
współdziałaniu i nadzorze Federacji.
3. Szwajcarski
Bank Narodowy tworzy ze swoich dochodów wystarczające rezerwy walutowe; część
tych rezerw jest utrzymywana w złocie.
4. Czysty
zysk Szwajcarskiego Banku Narodowego przynajmniej w dwóch trzecich przechodzi
na kantony.
Artykuł
100
Polityka
kształtowania koniunktury
1. Federacja
podejmuje środki dla zrównoważonego rozwoju koniunktury, zwłaszcza dla
zapobiegania i zwalczania bezrobocia i drożyzny.
2. Uwzględnia
ona rozwój gospodarczy poszczególnych rejonów kraju. Współpracuje z kantonami i środowiskiem gospodarczym.
3. W odniesieniu do systemu pieniężnego i kredytowego, w handlu zagranicznym i w
zakresie finansów publicznych może ona w razie konieczności odstąpić od
zasad wolności gospodarczej.
4. Federacja,
kantony i gminy w swej polityce dochodów i wydatków uwzględniają stan
koniunktury.
5. W celu stabilizacji koniunktury Federacja może przejściowo nałożyć dopłaty
na federalne podatki lub udzielić opustu. Zgromadzone środki należy zamrozić;
po zwolnieniu podatki bezpośrednie będą zwracane indywidualnie, pośrednie
zostaną przeznaczone na zabezpieczenie opustów i pozyskanie miejsc pracy.
6. Federacja
może zobowiązać przedsiębiorstwa do tworzenia rezerwowych miejsc pracy;
zapewnia za to ulgi podatkowe i może do tego zobowiązać kantony. Po
zwolnieniu rezerw przedsiębiorstwa swobodnie decydują o ich wykorzystaniu w ramach ustawowych celów przeznaczenia.
Artykuł
101
Polityka
stosunków gospodarczych z zagranicą
1. Federacja
chroni interesy gospodarki szwajcarskiej za granicą.
2. W szczególnych przypadkach może ona podejmować środki dla ochrony gospodarki
krajowej. W razie konieczności może odstąpić od zasady wolności
gospodarczej.
Artykuł
102
Zaopatrzenie
kraju
[ 5 ]
1. Federacja
zabezpiecza zaopatrzenie kraju w niezbędne do życia środki i usługi w wypadku zagrożenia politycznego lub wojennego, jak również w sytuacjach ciężkiego
deficytu, z którym gospodarka sama nie jest w stanie się uporać. Podejmuje środki
zapobiegawcze.
2. W razie konieczności może ona odstąpić od zasady wolności gospodarczej.
Artykuł
103
Polityka
strukturalna
[ 6 ]
Federacja może wspomagać zagrożone gospodarczo tereny kraju oraz
wspierać gałęzie gospodarki i zawody, jeżeli środki obrony, których podjęcia
można od nich oczekiwać, nie wystarczą do zapewnienia ich egzystencji. W razie konieczności może ona odstąpić od zasady wolności gospodarczej.
Artykuł
104
Rolnictwo
1. Federacja
stara się, aby rolnictwo przez swoją trwałą i rynkowo zorientowaną produkcję w istotny sposób przyczyniało się do:
a.
niezawodnego zaopatrzenia ludności;
b. zachowania
naturalnych warunków życia i pielęgnowania kultury rolnej;
c.
zdecentralizowanego zasiedlania kraju.
2.
Uzupełniając samopomoc gospodarki rolnej, której można od niej
oczekiwać, i odstępując w razie konieczności od zasady wolności
gospodarczej, Federacja wspiera gospodarstwa chłopskie zagospodarowujące ziemię.
3. Kształtuje
ona w taki sposób środki zaradcze, aby rolnictwo mogło spełniać swoje
wielofunkcyjne zadania. Ma w szczególności następujące uprawnienia i zadania:
a.
uzupełnia dochody rolnicze przez bezpośrednie wypłaty dla osiągnięcia
odpowiedniego wynagrodzenia za dostarczone usługi, z zastrzeżeniem wykazania
świadczeń na rzecz ekologii;
b. wspomaga opłacalne
gospodarczo pobudzanie form produkcji, które są szczególnie bliskie
przyrodzie, środowisku i przyjazne zwierzętom;
c.
wydaje przepisy o deklaracjach co do pochodzenia, jakości, rodzaju
produkcji i procedurze przetwarzania środków żywnościowych;
d. chroni środowisko
przed uszczerbkiem z powodu nadmiernego użycia nawozów sztucznych, środków
chemicznych i innych materiałów pomocniczych;
e.
może popierać prace badawcze z zakresu rolnictwa, doradztwo i kształcenie
oraz świadczyć pomoc inwestycyjną.
4.
Angażuje ona na te cele środki z zakresu rolnictwa i związane z ich
realizacją ogólne środki Federacji.
Artykuł
105
Alkohol
Ustawodawstwo o produkcji, wwozie, rektyfikacji i sprzedaży wyrobów
spirytusowych należy do kompetencji Federacji. Federacja uwzględnia w szczególności
szkodliwe działanie konsumpcji alkoholu.
Artykuł
106
Gry
hazardowe
[ 7 ]
1. Ustawodawstwo w sprawach gier hazardowych i loterii należy do kompetencji Federacji.
2. Na
otwieranie i prowadzenie kasyn gry konieczna jest koncesja Federacji. Przy
udzielaniu koncesji uwzględnia się warunki regionalne i niebezpieczeństwa płynące z gier hazardowych.
3. Federacja
pobiera zależne od dochodu opłaty od gier hazardowych; nie mogą one
przekroczyć 80% dochodów brutto z prowadzenia gier hazardowych. Zostaną one
przeznaczone na pokrycie udziału Federacji w ubezpieczeniu na starość, dla wdów i sierot oraz na wypadek inwalidztwa.
4. W sprawach dopuszczenia automatów gier zręcznościowych z możliwością
wygrania właściwe są kantony.
Artykuł
107
Broń i materiał wojenny
1. Federacja
wydaje przepisy przeciwko nadużyciu broni, sprzętu i amunicji.
2. Wydaje
ona przepisy o produkcji, zakupie i sprzedaży broni, jak również o wwozie,
wywozie i przewozie materiału wojennego.
Oddział 8
Mieszkalnictwo, praca, bezpieczeństwo
socjalne i zdrowie
Artykuł
108
Popieranie
budownictwa mieszkaniowego i mieszkań własnościowych
1. Federacja
wspiera budownictwo mieszkaniowe, nabywanie mieszkań i własności domów
mieszkalnych, które służą osobom prywatnym na ich własne potrzeby, jak również
działalność podmiotów oraz organizacji powszechnie użytecznego budownictwa
mieszkaniowego.
2. Popiera
ona w szczególności nabywanie i udostępnianie terenów pod budownictwo
mieszkaniowe, racjonalizację i obniżanie kosztów budownictwa mieszkaniowego
oraz obniżanie kosztów mieszkania.
3. Może
ona wydawać przepisy o udostępnianiu terenów pod budownictwo mieszkaniowe i racjonalizacji budownictwa.
4. Bierze
ona przy tym pod uwagę zwłaszcza interesy rodzin, osób w podeszłym wieku, osób
żyjących w niedostatku i osób niepełnosprawnych.
Artykuł
109
Czynsze
1. Federacja
wydaje przepisy zapobiegające nadużyciom w zakresie czynszów, w szczególności
przeciwko nadużyciu stawek czynszu, jak również co do zaskarżania niewłaściwych
wypowiedzeń i przedłużaniu stosunków najmu na określony termin.
2. Może
ona wydawać przepisy o nadaniu ramowym umowom najmu mocy powszechnie wiążącej.
Umowy takie mogą być uznane za powszechnie wiążące, jeżeli odpowiednio
uwzględniają one uzasadnione interesy mniejszości i regionalne odmienności
oraz nie naruszają równości wobec prawa.
Artykuł
110
Praca
[ 8 ]
1. Federacja
może wydawać przepisy o:
a.
ochronie pracobiorców;
b. stosunkach między
stronami pracodawców i pracobiorców, dotyczące w szczególności wspólnego
regulowania spraw dotyczących zakładu pracy i zawodu;
c.
pośrednictwie pracy;
d. powszechnie wiążącej
mocy zbiorowych układów pracy.
2.
Zbiorowe układy pracy mogą być tylko wtedy uznane za powszechnie wiążące,
jeżeli uwzględniają one odpowiednio uzasadnione interesy mniejszości i regionalne odmienności oraz nie naruszają równości wobec prawa i wolności
zrzeszania się.
3. Dzień
1 sierpnia jest świętem federalnym. Z punktu widzenia prawa pracy jest on zrównany z niedzielami i jest płatny.
Artykuł
111
Ubezpieczenia
społeczne na starość, dla wdów, wdowców i sierot
oraz z powodu inwalidztwa [ 9 ]
1. Federacja
podejmuje środki w celu wystarczającego zabezpieczenia na starość, dla wdów,
wdowców i sierot oraz inwalidów. Opierają się one na trzech filarach, a mianowicie na federalnym ubezpieczeniu na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz inwalidów, na ubezpieczeniu zawodowym i ubezpieczeniu
indywidualnym.
2. Federacja
troszczy się, aby federalne ubezpieczenie na starość, dla wdów i sierot oraz
inwalidów, jak i ubezpieczenie zawodowe mogły spełniać swój cel w sposób
trwały.
3. Może
ona zobowiązać kantony do zwolnienia od obowiązku podatkowego zakłady
federalnego ubezpieczenia na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz
inwalidów, jak i ubezpieczenia zawodowego, a ubezpieczonym i ich pracodawcom
zapewnić ulgi podatkowe od składek i przyszłych roszczeń.
4. We
współpracy z kantonami wspiera ona ubezpieczenia indywidualne, w szczególności
za pomocą środków polityki podatkowej i własnościowej.
Artykuł
112
Ubezpieczenia
na starość, dla wdów, wdowców i sierot
oraz z powodu inwalidztwa [ 10 ]
1. Federacja
wydaje przepisy o ubezpieczeniu na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz z powodu inwalidztwa.
2. Przestrzega
przy tym następujących zasad:
a.
Ubezpieczenie jest obowiązkowe;
b. Renty [ 11 ]
muszą odpowiednio zaspokajać potrzeby życiowe;
c.
Renta najwyższa wynosi maksymalnie dwukrotność najniższej renty;
d. Renty są
dostosowywane co najmniej do ruchu cen;
3.
Ubezpieczenie jest finansowane:
a.
ze składek ubezpieczonych, przy czym pracodawcy płacą połowę składek
za swoich pracobiorców;
b. ze świadczeń
Federacji i, o ile ustawa to przewiduje, kantonów;
4.
Świadczenia Federacji i kantonów łącznie wynoszą najwyżej połowę
wydatków.
5. Świadczenia
Federacji są w pierwszym rzędzie pokrywane z czystego zysku od podatku na
wyroby tytoniowe, podatku od wyrobów spirytusowych i opłat za prowadzenie gier
hazardowych.
6. Federacja
popiera integrację inwalidów ze społeczeństwem i wspiera wysiłki na rzecz
osób w podeszłym wieku, wdów, wdowców i sierot oraz inwalidów. Może
przeznaczyć na ten cel środki z ubezpieczenia na starość, dla wdów, wdowców i sierot oraz z powodu inwalidztwa.
Artykuł
113
Ubezpieczenie
zawodowe [ 12 ]
1. Federacja
wydaje przepisy o ubezpieczeniu zawodowym.
2. Przestrzega
przy tym następujących zasad:
a.
Ubezpieczenie zawodowe łącznie z ubezpieczeniem na starość, dla wdów,
wdowców i sierot oraz z powodu inwalidztwa umożliwia kontynuowanie w odpowiedni sposób dotychczasowego poziomu życia;
b. Ubezpieczenie
zawodowe jest dla pracobiorców obowiązkowe; ustawa może przewidzieć wyjątki;
c.
Pracodawcy ubezpieczają swoich pracobiorców w jednym z zakładów
ubezpieczenia społecznego; o ile jest to konieczne Federacja umożliwia im
ubezpieczenie pracobiorców w jednym z federalnych zakładów ubezpieczenia;
d. Pracujący na własny
rachunek mogą się dobrowolnie ubezpieczyć w jednym z zakładów
ubezpieczenia;
e.
Dla określonych grup pracujących na własny rachunek Federacja może
uznać za obowiązkowe ubezpieczenie zawodowe w ogóle lub od poszczególnego
ryzyka.
3.
Ubezpieczenie zawodowe jest finansowane ze składek ubezpieczonych, przy
czym pracodawcy płacą co najmniej połowę składek za ich pracobiorców.
4. Zakłady
ubezpieczeniowe muszą odpowiadać federalnym warunkom minimalnym; dla
realizacji zadań szczególnych Federacja może przewidzieć środki ogólnokrajowe.
Artykuł
114
Ubezpieczenie
na wypadek bezrobocia
1. Federacja
wydaje przepisy o ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia.
2. Przestrzega
przy tym następujących zasad:
a.
Ubezpieczenie zapewnia odpowiednie wyrównanie zarobku i wspiera środki
na zahamowanie i zwalczanie bezrobocia;
b. Przystąpienie
jest dla pracobiorców obowiązkowe; ustawa może przewidywać wyjątki;
c.
Pracujący na własny rachunek mogą ubezpieczyć się dobrowolnie.
3.
Ubezpieczenie jest finansowane ze składek ubezpieczonych, przy czym
pracodawcy płacą połowę składki za swoich pracobiorców.
4. W sytuacjach nadzwyczajnych Federacja i kantony przyznają świadczenia finansowe.
5. Federacja
może wydawać przepisy o zasiłkach dla bezrobotnych.
Artykuł
115
Wspieranie
osób znajdujących się w niedostatku
Znajdujących się w niedostatku wspierają kantony ich miejsca
zamieszkania. Federacja określa wyjątki i kompetencje.
Artykuł
116
Dodatki
rodzinne i ubezpieczenie z tytułu macierzyństwa
1. Federacja
przy wypełnianiu swych zadań uwzględnia potrzeby rodziny. Może wspierać środki
podjęte dla ochrony rodziny.
2. Może
ona wydawać przepisy o dodatkach rodzinnych i prowadzić federalną rodzinną
kasę kompensacyjną.
3. Tworzy
ona ubezpieczenie z tytułu macierzyństwa. Może także zobowiązać do składek
osoby, które nie będą korzystały ze świadczeń ubezpieczeniowych.
4. Federacja
może uznać przystąpienie do rodzinnej kasy kompensacyjnej i ubezpieczenia z tytułu macierzyństwa za powszechnie obowiązkowe lub dla poszczególnych grup
ludności, a swoje świadczenia uzależnić od odpowiednich świadczeń kantonów.
Artykuł
117
Ubezpieczenie
na wypadek choroby i wypadku przy pracy
1. Federacja
wydaje przepisy o ubezpieczeniu na wypadek choroby i wypadku przy pracy.
2. Może
ona ubezpieczenie na wypadek choroby i wypadku przy pracy uznać za powszechnie
obowiązkowe lub tylko dla poszczególnych grup ludności.
Artykuł
118
Ochrona
zdrowia
1. Federacja
podejmuje w ramach swych kompetencji środki na rzecz ochrony zdrowia.
2. Wydaje
ona przepisy o:
a.
obchodzeniu się z środkami żywnościowymi, lekarstwami, środkami
odurzającymi, organicznymi, chemikaliami i przedmiotami, które mogą zagrażać
zdrowiu;
b. zwalczaniu zakaźnych,
szeroko rozpowszechnionych lub złośliwych chorób ludzi i zwierząt;
c.
ochronie przed jonizującym napromieniowaniem.
Artykuł
119
Sztuczne
zapładnianie i inżynieria genetyczna w odniesieniu do człowieka
1. Człowiek
jest chroniony przed nadużyciami sztucznego zapładniania i inżynierii
genetycznej.
2. Federacja
wydaje przepisy o obchodzeniu się z ludzkim nasieniem i materiałem
genetycznym. Troszczy się przy tym o ochronę ludzkiej godności, osobowości i rodziny oraz przestrzega następujących zasad:
a.
Wszelkie formy klonowania i ingerencji w materiał genetyczny ludzkich
komórek i embrionów są niedopuszczalne;
b. Nie pochodzące
od człowieka nasienie lub materiał genetyczny nie może być wprowadzany do
ludzkiego nasienia lub z nim łączony;
c.
Metody medycznie popieranego zapłodnienia mogą być stosowane tylko
wtedy, gdy nie można inaczej usunąć bezpłodności lub niebezpieczeństwa
przeniesienia ciężkiej choroby, jednakże nie w celu osiągnięcia w organizmie dziecka określonych właściwości lub w celu eksperymentów
naukowych; zapłodnienie męskimi komórkami poza ciałem kobiety jest dozwolone
tylko na warunkach określonych w ustawie; poza organizmem kobiety może być
rozwinięte do stadium embrionu tylko tyle ludzkich komórek jajowych, ile może
być natychmiast użyte do implantacji;
d. Ofiarowywanie
embrionów i wszelkiego rodzaju zastępcze macierzyństwo są niedopuszczalne;
e.
Nie może być uprawiany żaden handel ludzkimi komórkami i wytworami z embrionów;
f.
Materiał genetyczny człowieka może być badany, rejestrowany lub
ujawniany tylko wtedy, gdy zainteresowana osoba wyrazi na to zgodę lub gdy
przewiduje to ustawa;
g. Każdy ma dostęp
do danych o jego pochodzeniu.
Artykuł
120
Technologia
genetyczna w odniesieniu do życia pozaludzkiego
1. Człowiek i jego środowisko pozostaje pod ochroną przed nadużyciami inżynierii
genetycznej.
2. Federacja
wydaje przepisy o postępowaniu z nasieniem i materiałem genetycznym zwierząt,
roślin i innych organizmów. Uwzględnia przy tym godność stworzenia, jak i bezpieczeństwo człowieka, zwierząt i środowiska oraz chroni genetyczną różnorodność
zwierząt i rodzajów roślin.
Oddział
9
Pobyt i osiedlanie się cudzoziemców
Artykuł
121
1. Ustawodawstwo o wjeździe, wyjeździe, pobycie i osiedlaniu się cudzoziemców oraz
zapewnianiu azylu należy do kompetencji Federacji.
2. Cudzoziemcy
mogą być wydaleni ze Szwajcarii, jeżeli zagrażają bezpieczeństwu kraju.
Oddział 10
Prawo cywilne, prawo karne, metrologia
Artykuł
122
Prawo
cywilne
1. Ustawodawstwo w dziedzinie prawa cywilnego należy do kompetencji Federacji.
2. W sprawie organizacji sądów, postępowania sądowego oraz orzekania w sprawach
cywilnych właściwe są kantony.
3. Prawomocne
wyroki sądowe w sprawach cywilnych są wykonalne w całej Szwajcarii.
Artykuł
123
Prawo
karne
1. Ustawodawstwo w dziedzinie prawa karnego należy do kompetencji Federacji.
2. Federacja
może zapewnić kantonom subwencje na:
a.
budowę zakładów;
b. poprawę
wykonywania kar i środków zaradczych;
c.
urządzenia, które realizują przedsięwzięcia wychowawcze wobec dzieci i młodzieży oraz młodocianych.
3. W sprawie organizacji sądów, postępowania sądowego oraz orzekania w sprawach karnych właściwe są kantony.
Artykuł
124
Pomoc
ofiarom
Federacja i kantony dbają, aby osoby, które na skutek czynu karalnego
doznały uszczerbku na ciele, psychice lub zostały seksualnie pokrzywdzone,
otrzymały pomoc i odpowiednie odszkodowanie, jeżeli w następstwie tego czynu
popadły w trudności ekonomiczne.
Artykuł
125
Metrologia
Ustawodawstwo w sprawach metrologii należy do kompetencji Federacji.
Rozdział 3
Ustrój
finansowy
Artykuł
126
Zarządzanie
finansami [ 13 ]
1. Federacja
zachowuje trwałą równowagę między swoim wydatkami i dochodami.
2. Unika
ona jakiegokolwiek niedoboru w swoim bilansie, uwzględnia przy tym sytuację
gospodarczą.
Artykuł
127
Zasady
opodatkowania
1. Ogólne
zasady kształtowania podatków, zwłaszcza krąg podatników, przedmiot podatku i jego wymiar, podlegają określeniu w ustawie.
2. Na
ile pozwala na to rodzaj podatku, należy przy tym przestrzegać w szczególności
zasady powszechności i równości opodatkowania oraz zasady opodatkowania według
wydajności ekonomicznej.
3. Zabronione
jest podwójne opodatkowanie między kantonami. Federacja podejmuje niezbędne
środki.
Artykuł
128
Podatki
bezpośrednie
[ 14 ]
1. Federacja
może pobierać bezpośredni podatek:
a.
najwyżej 11,5 % od dochodów osób fizycznych;
b. najwyżej 9,8 %
od czystego zysku osób prawnych;
c.
najwyżej 0,825 promila od kapitału i rezerw osób prawnych.
2.
Przy ustalaniu taryf Federacja uwzględnia obciążenie kantonów i gmin
podatkami bezpośrednimi.
3. Przy
podatku dochodowym osób fizycznych równoważy się okresowo skutki ochłodzenia
koniunktury.
4. Podatki
są wymierzone i pobierane przez kantony. Z przychodu brutto z podatku trzy
dziesiąte przypadają kantonom; z tego co najmniej jedna szósta zostaje użyta
na wyrównanie finansowe między kantonami.
Artykuł
129
Harmonizowanie
podatków
1. Federacja
ustala zasady harmonizowania podatków bezpośrednich przez Federację, kantony i gminy; bierze przy tym pod uwagę dążenia kantonów do ich harmonizowania.
2. Harmonizowanie
rozciąga się na obowiązek podatkowy, przedmiot i okresowy wymiar podatków,
postępowanie i prawo karne podatkowe. Od harmonizowania są wyłączone w szczególności taryfy podatkowe, stawki podatkowe i należności wolne od
podatku.
3. Federacja
może wydawać przepisy zapobiegające nieuzasadnionym przywilejom podatkowym.
Artykuł
130
Podatek
od wartości dodanej
[ 15 ]
1. Federacja
może pobierać od towarów i usług, łącznie ze zużyciem na potrzeby własne,
jak i na import, podatek od wartości dodanej w maksymalnej stawce 6,5%.
2. 5
% od dochodów z podatku będzie przeznaczone na środki dla odciążenia
podatników o niższych dochodach.
3. Jeżeli z powodu wzrostu struktury wieku nie uda się zapewnić finansowania ubezpieczeń
na starość, dla wdów i sierot oraz z powodu inwalidztwa, stawka podatku od
wartości dodanej może być podniesiona maksymalnie o jeden punkt procentowy
[ 16 ].
Artykuł
131
Szczególne
podatki konsumpcyjne [ 17 ]
1. Federacja
może pobierać szczególne podatki konsumpcyjne od:
a.
tytoniu i wyrobów tytoniowych;
b. wyrobów
spirytusowych;
c.
piwa;
d. samochodów i ich
części składowych;
e.
ropy, innych olei mineralnych, gazu ziemnego i produktów uzyskanych z jego przetworzenia oraz materiałów pędnych.
2.
Może ona pobierać dopłatę do podatku konsumpcyjnego od materiałów pędnych.
3. Kantony
otrzymują 10 % czystego dochodu z podatku od wyrobów spirytusowych. Środki te
należy użyć do zwalczania przyczyn i następstw uzależnienia.
Artykuł
132
Podatek
pobierany w formie znaczków skarbowych i podatek rozliczeniowy
[ 17 ]
1. Federacja
może pobierać podatki w formie znaczków skarbowych od papierów wartościowych,
pokwitowań premii ubezpieczeniowych i od innych świadectw obrotu handlowego;
wyłączony od podatku skarbowego jest obrót nieruchomościami rolnymi i obrót
hipoteczny.
2. Federacja
może pobierać podatek rozliczeniowy z dochodu od kapitału, od wygranych na
loterii i od ubezpieczeń.
Artykuł
133
Cła
Ustawodawstwo w sprawach ceł i innych opłat od obrotu towarami
przekraczającymi granicę należy do kompetencji Federacji.
Artykuł
134
Wyłączenie
kantonalnego i komunalnego opodatkowania
Kantony i gminy nie mogą obciążać podatkiem tego samego rodzaju
przedmiotu, który ustawodawstwo federalne oznaczy jako przedmiot podatku od
wartości dodanej, szczególnych podatków konsumpcyjnych, podatku pobieranego w formie znaczków skarbowych i podatku rozliczeniowego lub uzna za wolne od
podatku.
Artykuł
135
Wyrównanie
finansowe
1. Federacja
wspiera wyrównanie finansowe między kantonami.
2. Przy
zapewnieniu świadczeń federalnych uwzględnia ona zdolność finansową kantonów i regionów górskich.
Tytuł 4
Naród i kantony
Rozdział
1
Postanowienia
ogólne
Artykuł
136
Prawa
polityczne
1. Prawa
polityczne w sprawach federalnych przysługują wszystkim Szwajcarom, którzy
ukończyli 18 rok życia i nie są ubezwłasnowolnieni z powodu choroby
psychicznej lub niedorozwoju umysłowego. Wszyscy mają równe prawa polityczne i obowiązki.
2. Mogą
oni brać udział w wyborach do Rady Narodowej i w głosowaniach federalnych,
jak również mogą podejmować i podpisywać inicjatywy ludowe i referenda w sprawach federalnych.
Artykuł
137
Partie
polityczne
Partie polityczne współdziałają w kształtowaniu poglądów i woli
narodu.
Rozdział 2
Inicjatywa i referendum
Artykuł
138
Inicjatywa
ludowa w sprawie całkowitej zmiany Konstytucji Federalnej
1. 100
000 uprawnionych do głosowania może zaproponować całkowitą zmianę
Konstytucji Federalnej.
2. Żądanie
to jest przedstawiane narodowi pod głosowanie.
Artykuł
139
Inicjatywa
ludowa w sprawie częściowej zmiany Konstytucji Federalnej
1. 100
000 uprawnionych do głosowania może żądać częściowej zmiany Konstytucji
Federalnej.
2. Inicjatywa
ludowa w sprawie częściowej zmiany Konstytucji Federalnej może mieć formę
propozycji o ogólnym charakterze lub zredagowanego projektu.
3. Jeżeli
inicjatywa narusza jedność formy, jedność materii lub bezwzględnie obowiązujące
postanowienia prawa międzynarodowego, Zgromadzenie Federalne uznaje ją za całkowicie
lub częściowo nieważną.
4. Jeżeli
Zgromadzenie Federalne zgadza się z inicjatywą w formie propozycji o ogólnym
charakterze, opracowuje częściową zmianę w duchu tej inicjatywy i przedstawia ją narodowi i kantonom pod głosowanie. Jeżeli odrzuca inicjatywę,
przedstawia ją narodowi pod głosowanie; naród rozstrzyga, czy inicjatywie
należy nadać bieg. Jeżeli naród zgodzi się z inicjatywą, Zgromadzenie
Federalne opracowuje odpowiedni projekt.
5. Inicjatywa w formie opracowanego projektu zostaje przedstawiona narodowi i kantonom pod głosowanie.
Zgromadzenie Federalne zaleca przyjęcie inicjatywy lub jej odrzucenie. Jeżeli
zaleca odrzucenie, może przedstawić projekt przeciwny.
6. Naród i kantony głosują równocześnie nad inicjatywą i projektem przeciwnym.
Uprawnieni do głosowania mogą udzielić poparcia obu propozycjom. Mogą też
podać, której propozycji należy dać pierwszeństwo w przypadku, gdy obie
zostaną przyjęte; jeżeli jedna propozycja uzyskuje większość w głosowaniu
ludowym a druga więcej głosów kantonów, żadna z nich nie wchodzi w życie.
Artykuł
140
Referendum
obligatoryjne
1. Narodowi i kantonom przedstawia się pod głosowanie:
a.
zmiany Konstytucji Federalnej;
b.przystąpienie do
organizacji zbiorowego bezpieczeństwa lub do wspólnot ponadnarodowych;
c.
ustawy federalne uznane za pilne, które nie mają podstaw
konstytucyjnych i których czas obowiązywania przekracza jeden rok; te ustawy
federalne muszą być w ciągu roku po przyjęciu przez Zgromadzenie Federalne
przedstawione pod głosowanie.
2.
Narodowi przedstawia się pod głosowanie:
a.
inicjatywy ludowe w sprawie całkowitej zmiany Konstytucji Federalnej;
b.inicjatywy ludowe w sprawie częściowej zmiany Konstytucji Federalnej w formie propozycji o ogólnym
charakterze, która została odrzucona przez Zgromadzenie Federalne;
c.
pytanie, czy należy przeprowadzić całkowitą zmianę Konstytucji
Federalnej w razie niejednomyślności obu izb.
Artykuł
141
Referendum
fakultatywne
1. Na
żądanie 50 000 uprawnionych do głosowania lub ośmiu kantonów przedstawia się
narodowi pod głosowanie:
a.
ustawy federalne;
b.ustawy federalne
uznane za pilne, których czas obowiązywania przekracza rok;
c.
uchwały federalne, o ile przewiduje to konstytucja lub ustawa;
d.umowy międzynarodowe,
które:
1.
są bezterminowe i nie przewidują wypowiedzenia;
2.
przewidują przystąpienie do organizacji międzynarodowych;
3.
wprowadzają wielostronne ujednolicenie prawa.
2.
Zgromadzenie Federalne może poddać inne umowy międzynarodowe pod
referendum fakultatywne.
Artykuł
142
Wymagane
większości
1. Projekty
przedstawione narodowi pod głosowanie zostają przyjęte, jeżeli wypowiada się
za tym większość głosujących.
2. Projekty
przedstawione narodowi i kantonom pod głosowanie zostają przyjęte, jeżeli
wypowie się za tym większość głosujących i większość kantonów.
3. Wynik
głosowania ludowego w kantonie oznacza głos tego kantonu.
4. Kantony
Obwalden, Nidwalden, Bazylea-miasto,
Bazylea-okolica, Appenzell-Ausserrhoden i Appenzell-Innerrhoden
mają po połowie głosu.
1 2 3 Dalej..
Przypisy: [ 1 ] Z przepisami przejściowymi. [ 2 ] Z przepisami przejściowymi. [ 3 ] Z przepisami przejściowymi. [ 4 ] Z przepisami przejściowymi. [ 5 ] Z przepisami przejściowymi. [ 6 ] Z przepisami przejściowymi. [ 7 ] Z przepisami przejściowymi. [ 8 ] Z przepisami przejściowymi. [ 9 ] W tekście niem. stanowiącym
podstawę przekładu użyte określenie: „Hinterlassenen" w tekście franc.
„survivant", w tekście wł. „superstiti" obejmuje trzy grupy osób uprawnionych do renty w razie utraty
osoby zobowiązanej do ich utrzymywania, a mianowicie: wdowy, wdowców i sieroty.(przyp. tłum.). [ 10 ] Z przepisami przejściowymi. [ 11 ] Pod pojęciem renty (w jęz. niem.: „die
Rente", franc.: „la rente", wł.: „la rendita") -
należy rozumieć zarówno świadczenia emerytalne z tytułu ubezpieczenia
na starość, jak i świadczenia rentowe z innych tytułów (przyp. tłum.). [ 12 ] Z przepisami przejściowymi. [ 13 ] Z przepisami przejściowymi. [ 14 ] Z przepisami przejściowymi. [ 15 ] Z przepisami przejściowymi. [ 16 ] Z tej kompetencji
ustawodawca uczynił użytek; zob. uchwałę federalną z 20 marca 1998 r. o podniesieniu stawek podatku od wartości dodanej dla ubezpieczeń AHV/IV AS
1998 1803). Zgodnie z tym stawki podatku od wartości dodanej wynoszą z mocą
od 1 stycznia 1999. 7,5% (stawka zwykła), 2,3% (stawka obniżona) i 3,5%
(stawka specjalna za usługi noclegowe). [ 17 ] Z przepisami przejściowymi. « Konstytucje państwowe (Publikacja: 08-11-2003 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 2893 |