VI

W art. 14. 4 konkordatu stanowi się, że państwo lub organy samorządu terytorialnego będą dotować katolickie „placówki oświatowe i wychowawcze, w tym przedszkola oraz szkoły wszystkich rodzajów" (też art. 14. 1). Natomiast w art. 15. 3 konkordatu mówi się o dotowaniu przez państwo KUL-u i PAT-u. Tymczasem jest to kwestia nie mniej kontrowersyjna niż poprzednia. Z jednej strony można tę praktykę krytykować motywując swe stanowisko regułą rozdziału kościoła od państwa; np. w USA jest to niedozwolone, z wyjątkiem wyższych uczelni. Z drugiej zaś można powołać się na argumenty przemawiające za konstytucyjnością tej praktyki - tj. te same co przemawiające za nauczaniem religii w szkołach publicznych — a także powszechnością tej praktyki w Europie Zachodniej.

VII

Konkordat nie zawiera żadnych postanowień określających zasady opodatkowania duchownych oraz kościelnych osób prawnych. Najchętniej widziałbym w niej normę mówiącą, że duchowni podlegają opodatkowaniu na równi z innymi osobami fizycznymi, a działalność kościelnych osób prawnych obliczona na zysk winna być opodatkowana na równi z działalnością innych podmiotów gospodarczych. Tymczasem w art. 22. 2 konkordatu przewiduje się, że regulacja spraw finansowych Kościoła kat. będzie w rzeczywistości dokonywana przez mieszaną komisję kościelno-państwową. W tej sytuacji to nie Parlament decydowałby o obowiązującym ustawodawstwie podatkowym odnośnie Kościoła, tylko owa komisja.
Na szczęście z art. 6 deklaracji rządu w sprawie interpretacji konkordatu powiada się, iż owa komisja będzie jedynie przedstawiać opinie w kwestii finansowej i podatkowej kościelnych osób prawnych i fizycznych. Z treści owego artykułu wynika, iż głos decydujący w tej materii będą mieć jednak odpowiednie organy państwowe.

VIII. KONKLUZJE

Na podstawie powyższych uwag nie sposób jest udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy konkordat jest zgodny z nową konstytucją RP. Pewne jest tylko, że jest znacznie bardziej niesprzeczny z tym dokumentem, aniżeli z konstytucją obecnie obowiązującą. Problem polega bowiem na tym, że aktualna (tzn. zawarta w nowej Konstytucji) regulacja stosunków: państwo - związki wyznaniowe, nie przesądza w sposób jednoznaczny modelu tych stosunków. Z pewnością nie jest to model państwa konfesyjnego, ale jest rzeczą równie pewną, iż nie jest to model „czystego" rozdziału kościoła od państwa. W art. 25 i 53 znajdują się bowiem normy przemawiające za przyjęciem zasady rozdziału obu podmiotów - np. formuła o wzajemnej niezależności i autonomii państwa oraz związków wyznaniowych (art. 25. 3) jest w moim przekonaniu funkcjonalnym ekwiwalentem formuły o rozdziale - jak i o akceptacji pewnych form powiązania owych podmiotów. Tej ostatniej dowodzą normy mówiące o współdziałaniu państwa i związków wyznaniowych dla dobra człowieka i dobra wspólnego, dopuszczenie możliwości zawarcia konkordatu, zezwolenie na nauczanie religii w szkołach publicznych oraz teistyczne motywy znajdujące się w preambule. W istocie Konstytucja przyjmuje model państwa quasi-wyznaniowego albo też wyjątkowo liberalnego rozdziału obu podmiotów. Jest to w istocie zgodne ze stanowiskiem Kościoła kat., który w wydanej na Soborze Watykańskim II konstytucji „Gaudium et spes" stanął na stanowisku, że nie domaga się on państwa konfesyjnego, ale też nie akceptuje instytucji rozdziału.
Jeśli zatem wziąć pod uwagę najbardziej obecnie kontrowersyjne postanowienia konkordatu - tj. małżeństwa, organizowanie nauki religii w szkołach i przedszkolach publicznych oraz dotowanie przez władze publiczne kościelnych placówek oświatowych - to w świetle postanowień nowej Konstytucji można dowodzić zarówno ich konstytucyjności, jak i niekonstytucyjności. Obie te interpretacje będą racjonalne, skutkiem czego nie jest to dylemat możliwy do jednoznacznego rozwiązania, jeżeli oceniający wykaże się nie tylko wiedzą, lecz i obiektywizmem.

Prof. dr hab. Ryszard M. Małajny
Wydział Prawa i Adm. Uniwersytetu Śl.
Katowice, 24. IV. 1997 r.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Kwestia zgodności Konkordatu z Konstytucją Konkordat z 1993

Dodaj komentarz do strony..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word