Polskie prawo nie zawiera definicji duchownego. Oprócz duchownych ustawy wyznaniowe wymieniają osoby zakonne lub członków zakonu oraz członków diakonatu. Duchowni nie tworzą grupy jednolitej. Ustawy wyróżniają duchownych pełniących funkcje religijno-kultowe w sposób stały, a także duchownych wybieranych na określoną kadencję. Przy braku wyraźnych wskazówek określających cechy osoby duchownej, zagadnienie to precyzują normy prawa wewnętrznego samych kościołów i innych związków wyznaniowych, np. statuty związków wyznaniowych wpisanych do rejestru MSWiA. Izba Karna Sądu Najwyższego (SN) w składzie siedmiu sędziów w uchwale z 6 maja 1992 r. stwierdziła, że duchownym w rozumieniu art. 47 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity Dz. U. 1992 r. Nr 4 poz. 16) jest osoba należąca do Kościoła Katolickiego lub innego Kościoła albo związku wyznaniowego, która wyróżnia się z pośród ogółu wyznawców danej religii tym, że powołana została do stałego organizowania i sprawowania kultu religijnego. SN skonstatował zatem na tle konkretnej sprawy, iż za duchownego w rozumieniu tego przepisu nie może więc być uznany każdy członek Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego - Zarejestrowany Związek Świadków Jehowy w Polsce — lecz tylko ten, który odpowiada kryteriom określonym wyżej.

Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania ogólnie deklaruje, że duchowni oraz osoby zakonne kościołów i innych związków wyznaniowych, ustanowione według ich prawa wewnętrznego, korzystają z praw i podlegają obowiązkom na równi z innymi z innymi obywatelami we wszystkich dziedzinach życia państwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Uprawnienia i obowiązki osób duchownych w myśl prawa państwowego określają ustawy szczegółowe. W ramach obowiązujących przepisów ustaw są oni zwolnieni z obowiązków niemożliwych do pogodzenia z pełnieniem funkcji duchownego lub osoby zakonnej.

Szczegółowe uprawnienia, które ustawy wyznaniowe przyznają osobom duchownym dotyczą zwłaszcza służby wojskowej, noszenia stroju i ubezpieczenia społecznego.

Poborowi, którzy zostali duchownymi lub członkami zakonów po złożeniu profesji wieczystej, z wyjątkiem duchownych powoływanych na określoną kadencję i duchownych lub członków zakonów, kościołów i związków wyznaniowych o nieuregulowanej sytuacji prawnej, zwalniani są od służby wojskowej i przenoszeni do rezerwy (art. 47 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej — tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 205 z późn. zm.). Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 19 września 2000 r. stwierdził, że z treści art. 47 ust. 1 ustawy z 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP wynika podmiotowe prawo poborowego będącego duchownym do wydania decyzji o przeniesieniu go do rezerwy. Decyzja tego rodzaju ma zdaniem sądu charakter tzw. decyzji związanej, przy czym na poborowym ciąży obowiązek wykazania, że został on duchownym danego kościoła lub związku wyznaniowego w rozumieniu powyższego przepisu.

Poborowym będącymi alumnami wyższych seminariów duchownych, osobami zakonnymi (po profesji czasowej), nowicjuszami w zakonach albo słuchaczami szkół duchownych kościołów i związków wyznaniowych mających osobowość prawną udziela się odroczenia zasadniczej służby wojskowej na czas pobierania nauki, nie dłużej jednak, niż do końca roku szkolnego, w którym poborowy kończy dwudziesty siódmy rok życia.

Duchowni, z wyjątkiem wybieranych na określoną kadencję, oraz członkowie zakonów mogą być powoływani do dobycia ćwiczeń wojskowych tylko w celu przeszkolenia do pełnienia funkcji kapelana wojskowego, za zgodą właściwego przełożonego kościelnego. Słuchacze seminariów i szkół duchownych oraz członkowie zakonów mogą być powoływani do czynnej służby wojskowej wyłącznie do służby sanitarnej lub służby w obronie cywilnej. W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny duchowni, z wyjątkiem wybieranych na określona kadencję, mogą być powoływani do czynnej służby wojskowej wyłącznie do pełnienia funkcji kapelanów wojskowych, natomiast słuchacze seminariów i szkół duchownych i członkowie zakonów mogą być powołani do czynnej służby wojskowej wyłącznie do służby sanitarnej lub służby w obronie cywilnej.

Podatki płacone przez duchownych (nie przez związki wyznaniowe) określa przede wszystkim ustawa z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 z późn. zm.). Podatek dochodowy w formie ryczałtu opłacają duchowni wyznań prawnie uznanych, tzn. wpisanych do rejestru lub posiadających odrębne ustawy określające ich stosunki z państwem, jeżeli osiągają przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim. Duchowny ma obowiązek powiadomić właściwy urząd skarbowy o rozpoczęciu pełnienia funkcji duszpasterskich w ciągu 14 dni od dnia ich objęcia. W praktyce wystarczające jest zwykłe oświadczenie na piśmie. Składa także w praktyce zgłoszenie identyfikacyjne osoby fizycznej nie prowadzącej samodzielnie działalności gospodarczej, czyli NIP-3.

[proponuję załączyć formularz NIP-3]

Podobnie w przypadku zmiany miejsca wykonywania tych funkcji osoba duchowna jest obowiązana powiadomić o tym w terminie 7 dni urzędy skarbowe właściwe dla dotychczasowego i nowego miejsca wykonywania funkcji duszpasterskich oraz podać dane konieczne do ustalenia wysokości ryczałtu. Urząd skarbowy należy także powiadomić w przypadku zmiany charaktery wykonywanej przez duchownego funkcji.

Stawki ryczałtu od przychodów proboszczów i wikariuszy są określone kwartalnie. Będą one corocznie, poczynając od roku podatkowego 2004, podwyższane w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie pierwszych trzech kwartałów roku poprzedzającego rok podatkowy w stosunku do tego samego okresu roku ubiegłego, ogłaszanemu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim. Obliczone w ten sposób stawki ryczałtu od od proboszczów i od wikariuszy ogłasza w obwieszczeniu w Monitorze Polskim Minister Finansów w terminie do dnia 30 listopada roku poprzedzającego rok podatkowy. Obecnie wysokość stawek jest określona w załącznikach nr 2 (dla proboszczów) oraz nr 3 (dla wikariuszy) do obwieszczenia Ministra Finansów z 25 listopada 2003 r. w sprawie stawek karty podatkowej, kwoty do której można wykonywać świadczenia przy prowadzeniu niektórych usług z wyjątkiem świadczeń dla ludności oraz kwartalnych stawek ryczałtu od przychodów proboszczów i wikariuszy, obowiązujących w 2004 r. (M.P. Nr 53, poz. 844).

KWARTALNE STAWKI RYCZAŁTU OD PRZYCHODÓW PROBOSZCZÓW

(stan prawny na dzień 1 stycznia 2004 r.)

Objaśnienie:

Liczbę mieszkańców przyjmuje się według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok podatkowy, za który opłacany jest ryczałt, według danych właściwych organów administracji miast i gmin, prowadzących ewidencję ludności. Orzecznictwo podkreśla, że ustawodawca wskazując jako miernik, od którego zależy stawka ryczałtu od przychodów niektórych osób duchownych, liczbę ludności, miał na myśli liczbę osób (faktycznie) zamieszkujących teren parafii, a nie liczbę osób zameldowanych na jej terenie. Podstawę dla ustalenia liczby mieszkańców, niezbędną dla zastosowania właściwej stawki zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchowych, stanowi urzędowa informacja właściwego urzędu gminy.

KWARTALNE STAWKI RYCZAŁTU OD PRZYCHODÓW WIKARIUSZY

(stan prawny na dzień 1 stycznia 2004 r.)

Wikariusze lub inni duchowni czasowo pełniący funkcje proboszczów opłacają ryczałt według stawek przewidzianych dla proboszczów. Natomiast duchowni, kierujący kościelnymi jednostkami organizacyjnymi obejmującymi jedynie część parafii, opłacają ryczałt według stawek przewidzianych dla proboszczów ale właściwych dla liczby mieszkańców tej części parafii. W takim przypadku proboszcz parafii płaci ryczałt według stawki odpowiadającej liczbie mieszkańców, zmniejszonej o liczbę tych, którzy mieszkają w wydzielonej części parafii. Rektorzy i inni duchowni kierujący kościelnymi jednostkami organizacyjnymi posiadającymi samodzielna administrację bez wydzielonej części parafii płacą ryczałt według stawek przewidzianych dla wikariuszy, dla parafii powyżej 1000 do 3000 mieszkańców, w zależności od siedziby kierowanej jednostki lub miejsca zatrudnienia. Na tych samych zasadach podlegają opodatkowaniu ryczałtem, stosownie do miejsca zamieszkania, ci duchowni, którzy nie pełnią funkcji proboszczów, wikariuszy czy rektorów a osiągają przychody podlegające opodatkowaniu ryczałtem z misji, rekolekcji lub innych posług religijnych, o ile zawiadomią urząd skarbowy o osiąganiu tego rodzaju przychodów. Kwartalne stawki ryczałtu od przychodów proboszczów i wikariuszy stosuje się odpowiednio (tzn. uwzględniając ich specyfikę organizacyjną) do duchownych wszystkich wyznań, sprawujących porównywalne funkcje.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Współdziałanie państwa z Kościołami w praktyce Rejestracja Kościoła i związku wyznaniowego

Zobacz komentarze (2)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Paweł Borecki Doktor habilitowany, pracownik Katedry Prawa Wyznaniowego Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalność naukowa: prawo wyznaniowe. Autor artykułów i książek z zakresu prawa wyznaniowego.  Liczba tekstów na portalu: 47  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego