Autor tekstu: Ed Yong

Tłumaczenie: Krzysztof Achinger

National Geographic powinno wkrótce udostępnić animację 3-D

Rozpoczął się właśnie wyścig w poszukiwaniu właściwych kolorów dinozaurów. Zaledwie tydzień temu pisałem o grupie naukowców, którzy twierdzą, że prawidłowo zidentyfikowali kolory niektórych upierzonych dinozaurów dzięki analizie mikroskopowej trzech skamielin. Według tychże badań Sinosauropteryx miał ogon w rude paski. Teraz, inna grupa pokazała paletę barw całego dinozaura Anchiornis. Ten niewielki drapieżnik miał ciemnoszary tułów oraz na kończynach miał długie białe pióra zakończone czarnymi cętkami. Jego głowa był szara ale miała czerwono-pomarańczowe i czarne plamki oraz ekstrawagancką czerwonawo-pomarańczową koronę.

Obie rekonstrukcje opierają się na mikroskopowych strukturach zwanych melanosomami. Są one częściowo odpowiedzialne za jaskrawe kolory współczesnych ptasich piór, są wypełnione pigmentami, a do tego łatwo ulegają fosylizascji. Wyróżnia się dwa różne rodzaje melanosomów. Sferyczne „feomelanosomy" zawierają czerwonawo-brązowe lub żółte pigmenty, podczas gdy laseczkowate „eumelanosomy" mają czarno-szary odcień.

Technikę wnioskowania o kolorach ze skamieniałych melanosomów jako pierwszy opracował Jakob Vinther z Uniwersytetu Yale. Użył jej do pokazania, że pióra ptaków pochodzące z okresu kredy mają prawdopodobnie czarne i białe paski, a następnie, że inne skamieniałe pióra mają opalizujący, szpakowaty połysk. Były to jednak przyczynkowe publikacje, nawet ubiegłotygodniowa publikacja o kolorach Sinosauropteryxa oparta była na badaniu fragmentów jednego osobnika.

Rywale nie imponują Vintherowi. „Oni ciągle są w epoce kamienia łupanego jeżeli chodzi o rozumienie procesu fosylizacji melanosomów oraz interpretowania pierwotnych kolorów" — mówi. Uważa, że odgadywanie kolorów oparte na obecności jednego typu melanosomów jest po prostu niewystarczające. Nawet odcień pojedynczego pióra zależy od mieszanki dwóch typów melanosomów z różnymi koncentracjami pigmentu. Tak więc musimy znać natężenie melanosomów w różnych partiach ciała, a nawet znając je musimy znaleźć odpowiedź na pytanie jak się to przekłada na różne kolory.

I to jest właśnie to, czego dokonał. Gdy rozmawiałem z Vintherem w zeszłym tygodniu, powiedział: „Ciągle daleko jesteśmy od rozpoznania kolorów dinozaurów, [ale] przyszłość jest obiecująca. Wreszcie będziemy mieli dinozaury w technikolorze. Zapewniam, że poważnie nad tym teraz pracujemy." Nie żartował!

Pracował nad nowym gatunkiem Anchiornis o chwytliwej nazwie BMNHC PH828. Brakuje ogona, ale reszta szkieletu jest pięknie zachowana, włączając czaszkę oraz oba zestawy kończyn z ich eleganckimi pióropuszami. Zamiast badać poszczególne fragmenty, Vinther pobrał 29 próbek odpowiadających każdemu rodzajowi piór pochodzących z całej skamieliny. W każdym z nich wszechstronnie przeanalizował rozmiar, kształt, gęstość oraz rozłożenie melanosomów.

Żeby zinterpretować tę kopalnię danych, pracował ze swoim kolegą, Mattem Szawkeyem, nad skatalogowaniem melanosomów pochodzących od różnych żyjących ptaków, poczynając od kruków, poprzez łuszczaki, a na krzyżówkach kończąc. Ten zestaw danych współczesnych ptaków był jak skrzyżowanie katalogu farb i Rosetta Stone. Podpowiedział on Vintherowi, w jaki sposób różne kombinacje melanosomów wywołują różne kolory, co pozwoliło mu na poprawne pomalowanie Anchiornisa.

Zwierzę było niewielkim drapieżnikiem o długości zaledwie 33 cm długości. Całkiem trafnie jego nazwa oznacza „prawie ptak". Był głównie czarny i szary, mikroskop elektronowy ukazał melanosomy we wszystkich 29 próbkach z całego tułowia.

Podobnie jak spokrewniony Microraptor, Anchiomis miał cztery skrzydła z długimi lotkami po obu stronach ramion i nóg. Pióra mają bardzo mało melanosomów u podstawy, co sugeruje, że były białe lub bardzo słabo zabarwione. Czerwonawo-brązowe feomelanosomy pokazały się jedynie w opierzonej koronie dinozaura oraz w łatkach po bokach czaszki oprószonej eumelanosomami. Anchiornis wyglądałby jakby nosił pomarańczową czapkę w rude ciapki.

Wiele z tych kolorów znanych jest współczesnym miłośnikom ptaków. Pomarańczowy grzebień przypomina pióropusz przepiórki i kusacza, podczas gdy przyozdobione skrzydła są podobne do tych, które mają domowe kury. Współczesne ptaki używają tych skomplikowanych kolorów do komunikowania się ze swoimi towarzyszami, prezentując je partnerkom lub strosząc je na widok drapieżników. Dla Vinthera oznacza to, że wczesna ewolucja piór kształtowana była zarówno przez potrzebę komunikowania się z innymi, jak i przez chęć latania.

Nawet ta analiza może nie dać jeszcze całkowicie poprawnych kolorów Anchiornisowi. Jak przyznaje Vinther, niektóre pigmenty, jak pomarańczowo-żółte karotenoidy lub zielonawo-fioletowe porfiryny wpływają na kolory ptaka, ale nie były brane pod uwagę. Niemniej pigmenty te są rzadkie, nawet u współczesnych ptaków. "Myślę, że jest mało prawdopodobne, ale oczywiście możliwe, że Anchiornis posiadał niektóre z tych pigmentów" — mówi Vinther. „W rzeczywistości karotenoidy fosylizują się, możemy je rozpoznać, jako chemiczne ślady, ale skupiliśmy się na kształcie melanosomów, a nie na chemii".

Chwilowo Vinther planuje stworzyć schemat kolorów dla innych dinozaurów, choć współzawodnictwo utrudnia sprawę. „Mieliśmy pewne kłopoty z otrzymaniem dostępu do materiałów z Chin z powodu konkurencyjnej grupy" — mówi, „ale [nasi współpracownicy] Li Quanguo i Gao Ke-Qin posiadają więcej okazów w Pekińskim Muzeum Historii Naturalnej, które będziemy badać".

Źródło: Li et al. 2010. Plumage Color Patterns of an Extinct Dinosaur. Science

 Tekst oryginału

Not Exactly Rocket Science, 4 lutego 2010r.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Uśmiech kretyna Cherie Blair - sędzia religijny, ale nie sprawiedliwy

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (3)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Ed Yong Mieszka w Londynie i pracuje w Cancer Research UK. Jego blog „Not Exactly Rocket Science” jest próbą zainteresowania nauką szerszej rzeszy czytelników poprzez unikanie żargonu i przystępną prezentację.  Strona www autora  Liczba tekstów na portalu: 148  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Podstępny cętkowany kot udawał, że jest przedstawicielem innego gatunku