Wyniki nowych badań pokazują, że palenie tytoniu odpowiada w 40% - 60% za różnicę w umieralności między mężczyznami a kobietami w Europie. Alkohol jest przyczyną około 20% tej różnicy między płciami. Odkrycia opublikowane w czasopiśmie ''Tobacco Control'' podkreślają konieczność podjęcia działań w zakresie zdrowia publicznego w celu zwalczania tych szkodliwych zachowań.

W niektórych krajach europejskich dłuższą średnią życia kobiet w porównaniu do mężczyzn obserwuje się od połowy XVIII w., a od końca lat 90. XX w. istnieją dowody, że kobiety w każdym kraju na świecie mogą spodziewać się dłuższego życia od swoich rodaków płci męskiej. Powody tej różnicy stanowią przedmiot ożywionej dyskusji. Niektórzy wiążą tę różnicę z biologią, podczas gdy inni wskazują na (względną) niechęć mężczyzn do zwrócenia się o pomoc lekarską, kiedy jej potrzebują. Jednym z obszarów, który został w znacznym stopniu niedoceniony jest wpływ zachowań zdrowotnych na różnicę między płciami pod względem wskaźnika zgonów.

W ramach opisywanych badań naukowcy z Wlk. Brytanii wykorzystali dane na temat wskaźników zgonów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 30 krajów europejskich od roku 2005 (lub najbliższego, za który dane były dostępne). Przeanalizowali różnice między płciami pod względem zgonów z powodu wszystkich przyczyn oraz zgony z powodu chorób związanych z paleniem tytoniu (tj. nowotworów dróg oddechowych, choroby wieńcowej, udaru i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc czyli COPD) i piciem alkoholu (które obejmowały nowotwory gardła i przełyku, przewlekłą chorobę wątroby i psychozę alkoholową).

Wyniki pokazały, że choć wskaźniki zgonów spowodowanych jakąkolwiek przyczyną były wyższe w przypadku mężczyzn niż kobiet we wszystkich badanych krajach, skala różnic między płciami podlegała znacznym wahaniom: od "nadwyżki" 188 (na 100 tys osób rocznie) zgonów wśród mężczyzn na Islandii po 942 na Ukrainie. Ogólnie rzecz biorąc różnice między płciami były wyższe w Europie Wschodniej. Wszystkie kraje, gdzie odnotowano różnice między płciami na poziomie powyżej 400 na 100 tys. znajdują się w tym regionie. Najniższe różnice płciowe zanotowano na Cyprze, w Grecji, Islandii, Szwecji i Wlk. Brytanii, gdzie wszędzie wyniosły one poniżej 230 na 100 tys.

Palenie tytoniu odpowiada w 38% - 60% za różnicę między płciami we wszystkich krajach, za wyjątkiem Malty, gdzie w 74% jest przyczyną nadwyżki w liczbie zgonów. Zdaniem naukowców różnice w proporcji nadwyżki zgonów spowodowanych paleniem tytoniu można przypisać różnicom między płciami w przyjmowaniu nawyku palenia w poszczególnych krajach w poprzednich dekadach.

Zgony związane z alkoholem odpowiadają za 20%-30% różnicy między płciami w Europie Wschodniej i 10%-20% w pozostałych krajach. Niemniej we wszystkich 30 badanych krajach udział palenia tytoniu w różnicy między płciami pod względem umieralności z jakiegokolwiek powodu był większy niż alkoholu.

Naukowcy podkreślają, że nie powinno dziwić, iż palenie tytoniu i picie alkoholu są tak istotnymi motorami różnicy między płciami pod względem średniej długości życia, ponieważ te zachowania "od dawna są popularnym sposobem przedstawiania tożsamości płciowych".

Co więcej, naukowcy zauważają, że "sugeruje się, iż kulturowe reprezentacje picia alkoholu stale ulegają zmianie, aby utrzymać rozróżnienie płciowe w zachowaniach z tym związanych, a zatem skoro zarówno mężczyźni, jak i kobiety modyfikują swoje zachowania dotyczące alkoholu, wkładany jest znaczny wysiłek w budowanie obrazu picia alkoholu przez mężczyzn odmiennego od picia kobiet".

Fakt, że młodzi ludzie nadal zaczynają palić tytoń i podejmują szkodliwe wzorce picia alkoholu sugeruje, że pilnie potrzebne są działania z zakresu ochrony zdrowia publicznego, aby zwalczyć te zachowania. A powiązanie tych zachowań z tożsamością płciową oznacza, że poradzenie sobie z nimi nie będzie łatwe.

"Te zachowania są zakotwiczone kulturowo, a owe kulturowe konstrukty zachowań są po części kształtowane i wykorzystywane przez przemysł alkoholowy i tytoniowy" - przestrzegają naukowcy.

Wybiegając w przyszłość zespół przewiduje, że w nadchodzących dekadach różnica między płciami powodowana paleniem tytoniu będzie maleć. Jak piszą w podsumowaniu: "Być może nadal trzeba kilku dekad, zanim głębokie zmiany w różnicach między płciami pod względem palenia tytoniu w tych krajach znajdą odzwierciedlenie w mniejszym udziale zgonów związanych z paleniem tytoniu w mniejszej różnicy między płciami pod względem umieralności''.

© Unia Europejska 2005-2011

Źródło: CORDIS

Referencje dokumentu: McCartney, G., et al. (2011) Contribution of smoking-related and alcohol-related deaths to the gender gap in mortality: evidence from 30 European countries. Tobacco Control, publikacja internetowa z dnia 12 stycznia. DOI: 10.1136/tc.2010.03 (open access article)