|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Tematy różnorodne » Wolnomularstwo (masoneria)
Co to jest masoneria? [1] Autor tekstu: Norbert Wójtowicz
Sformułowany
przez organizatorów temat dzisiejszego spotkania zawiera pytanie na które niełatwo
jest odpowiedzieć w sposób jednoznaczny. Co to jest masoneria? Wachlarz
stosowanych dla niej określeń jest niezwykle szeroki i obejmuje w tym samym
stopniu „awangardę postępu", co i „pomiot szatana". Wbrew pozorom
ustalenie jednoznacznej definicji nie jest zadaniem prostym, gdyż już od
momentu powstania była to organizacja wzbudzająca wiele kontrowersji. Od
samego początku miała ona wielu zwolenników, ale równocześnie wcale nie
mniej przeciwników. Z jednej strony możemy usłyszeć, że "związek to światowo-obywatelski, w wyższych, czysto ludzkich celach
podjęty; moralna wolność od występków, namiętności i przesądów,
koniecznym jego warunkiem". Równocześnie jednak nie brak opinii, że "Masonerja to najpotworniejszy związek! To szkoła intryg, zbrodni i fałszu! Jeżeli głosi hasła miłości, braterstwa — to w celu by snadniej
naiwnych zdeprawować, ogłupić!" Trudno jest nie zauważyć dość wyraźnej
rozbieżności między tymi dwoma określeniami. Sprzeczne opinie w literaturze
mimo wysiłku wielu autorów, z reguły stanowią bądź apologię, bądź też
oskarżenie organizacji. Samą literaturę można by w dużej mierze podzielić
na antymasońską i promasońską oraz przecieki na temat prawdziwego oblicza
masonerii.
Za datę powstania współczesnej masonerii spekulatywnej przyjmuje się
dzień 24 czerwca 1717 roku, kiedy to z połączenia trzech lóż londyńskich i loży z opactwa Westminster powstała Wielka Loża Londynu. Zgodnie z dokumentem z tego zebrania zwołano wówczas w gospodzie „Pod Gęsią i Rusztem" członków wszystkich działających wtedy w mieście lóż
mularskich. W chwili obecnej niektórzy sądzą, iż wtedy to nastąpiło połączenie
wywodzących się ze średniowiecza organizacji murarskich z organizacją
okultystyczną jaką był Zakon Różokrzyżowców. Połączenie takie sprawiło,
że rytuał uległ znacznemu uwzniośleniu i uogólnieniu.
Na polecenie nowopowstałej obediencji dwaj jej założyciele, pastor
prezbiteriański Londynu doktor James Anderson i reformowany kaznodzieja dworu
doktor praw John Theophilus Desaguliers podjęli próbę opracowania dawnych
przepisów obowiązujących w różnych lożach i stworzenia statutu dla nowej
organizacji. Po raz pierwszy dokument ten ukazał się drukiem 17 stycznia 1723
roku. Na nim wzorowana była większość powstałych w okresie późniejszym
konstytucji wolnomularskich.
Ponieważ masoneria za cel nadrzędny stawiała sobie doprowadzenie do
zbratania między narodami i wyznawcami różnych kościołów, głoszone przez
wolnomularzy równouprawnienie religii sprowadzało się w istocie do ich zrównania.
Uznanie przez organizację „religii powszechnej" było zwrotem w stronę równoznacznej z deizmem, adogmatycznej religii naturalnej i stawiało członków poza
wszelkimi Kościołami. Z tego powodu już od momentu powstania masonerii
tradycjonalistyczne grupy duchowieństwa wszystkich religii dostrzegły w wolnomularstwie bardzo konkretnego wroga, dążącego do podważenia przyjętego
systemu wartości i istniejącego porządku. Zauważano, iż uznawanie niezwykle
daleko jak na owe czasy posuniętego pluralizmu religijnego powoduje u ludzi
zobojętnienie w sprawach wiary.
Na oficjalną reakcję Kościoła rzymskokatolickiego nie trzeba było długo
czekać, bo już w czerwcu 1737 roku w Rzymie z inicjatywy „Sacra Congregatio
Inquisitionis" odbyła się, przygotowana przez trzech kierowników kancelarii
papieskich, pierwsza konferencja kościelna poświęcona wolnomularstwu. 28
kwietnia 1738 roku papież Klemens XII, kierując się motywami doktrynalnymi i dyscyplinarnymi bullą „In eminenti Apostolatus speculo" zabronił katolikom
przynależności do masonerii pod karą ekskomuniki.
Za tym
pierwszym wystąpieniem poszły następne. Niewątpliwie nie bez znaczenia dla
tych posunięć papiestwa był fakt powstania teorii spisku wolnomularskiego. Wszystkie te wypowiedzi
Stolicy Apostolskiej starały się przedstawiać wiernym istotę wolnomularstwa
jako Antykościoła i zabraniały przynależności do tego typu organizacji.
Pojawiały się one z różnym natężeniem, przy czym na szczególną uwagę
zasługuje pontyfikat Leona XIII w trakcie którego Stolica Apostolska wydała
co najmniej 226 dokumentów poruszających problem wolnomularstwa. Ukoronowaniem
wszystkich tych posunięć było bardzo wyraźne pojawienie się tej
problematyki w promulgowanym przez Benedykta XV w maju 1917 roku „Kodeksie
Prawa Kanonicznego". Kanon 2335 mówił, iż "katolicy,
wstępujący do sekty masońskiej względnie do jej podobnych stowarzyszeń,
walczących z Kościołem i z legalnymi władzami cywilnymi, popadają tym samym w ekskomunikę, zarezerwowaną Stolicy Apostolskiej simpliciter". Tak więc
tutaj relacja Kościoła do wolnomularstwa ukazana była aż nadto wyraźnie.
Sobór
Watykański II zachwiał w wielu środowiskach niezłomne do tej pory
przekonanie o zdecydowanie negatywnym stosunku Kościoła do wolnomularstwa. Było
to nieuzasadnione, gdyż oficjalna deklaracja Kongregacji Doktryny Wiary z 17
grudnia 1981 podkreślała, że "dotychczasowa
praktyka dyscyplinarna Prawa Kanonicznego nie została w niczym zmodyfikowana i obowiązuje w całej pełni". Kolejny problem pojawił się wraz z wejściem w życie nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego. Nie powtarza on dawnego kanonu 2335
lecz zawiera jedynie kanon 1374, który mówi: "Kto
zapisuje się do stowarzyszenia działającego w jakikolwiek sposób przeciwko
Kościołowi, powinien być ukarany sprawiedliwą karą; kto zaś popiera tego
rodzaju stowarzyszenie lub nim kieruje, powinien być ukarany interdyktem".
Nowy kodeks nie wspominał już explicite o „sekcie masońskiej", ale nie
wymieniał też z nazwy żadnych innych stowarzyszeń i organizacji. Aby wierni
nie mieli wątpliwości co do stanowiska prawodawcy w przeddzień wejścia w życie
nowego kodeksu, 26 listopada 1983 roku, została ogłoszona deklaracja
Kongregacji Doktryny Wiary podtrzymująca dotychczasowe stanowisko Kościoła. W podpisanym przez kardynała Josepha Ratzingera dokumencie możemy więc
przeczytać: "Negatywna ocena Kościoła o wolnomularskich zrzeszeniach pozostanie
niezmieniona, ponieważ ich zasady były zawsze uważane za nie do pogodzenia z nauką Kościoła i dlatego też przystąpienie do nich pozostaje nadal
zabronione. Wierni, którzy należą do wolnomularskich zrzeszeń, znajdują się
więc w stanie ciężkiego grzechu i nie mogą przyjmować Komunii Świętej".
Za
pierwszą organizację wolnomularską na ziemiach polskich należy uznać „la
Confrérie Rouge", które już w styczniu 1721 roku miało dość dobrze
rozbudowaną strukturę. Od samego początku skupiało ono wyłącznie szlachtę i arystokrację. Cały wiek XVIII to okres nieustannego powstawania i rozwiązywania
kolejnych warsztatów wolnomularskich. W szeregach organizacji w równym stopniu
znaleźli się dygnitarze, ludzie nauki i sztuki, wojskowi i dyplomaci. Wśród
gości obecnych podczas uroczystości nocy świętojańskiej w 1769 roku
znajdujemy nawet głowę Kościoła katolickiego w Polsce, Prymasa Gabriela
Podolskiego [ 1 ]. Wprawdzie tylko nieznaczna ilość duchownych należała do lóż,
ale działania antymasońskie nie uzyskały aprobaty hierarchii kościelnej, gdyż
większość biskupów nie chciała ryzykować konfliktu z królem i związanym z nim stronnictwem. A byłby to konflikt wyraźny jako że w szeregach
organizacji znalazł się sam król Stanisław August Poniatowski, który przyjął
imię zakonne „Salsinatus Eques a Corona vinidicata". W ławach poselskich
Sejmu Czteroletniego wolnomularze stanowili
22% posłów i 19,2% dobranych później deputowanych. Bezpośrednim następstwem
uchwalonej podczas obrad sejmu Konstytucji 3 Maja była interwencja sąsiadów
Polski i II rozbiór Polski.
Kolejny
etap w rozwoju polskiego wolnomularstwa to epoka napoleońska i „upaństwowione"
już przez Napoleona wolnomularstwa głoszące jego apoteozę. Stan niepewności
zrodzony po jego druzgoczącej klęsce nie trwał długo. Kiedy na Kongresie
Wiedeńskim powołane zostaje do życia miniaturowe Królestwo Polskie
demonstrujący tendencje liberalne car wskrzesił tu Wielki Wschód. Przynależność
do organizacji wielu dygnitarzy powodowała jej dużą popularność, lecz większość
neofitów traktowała swoją przynależność w kategoriach czysto towarzyskich.
Uwielbienie dla nowego władcy nie trwało długo i pojawia się opozycja wobec
monarchy. Wkrótce też na mocy dekretu księcia-namiestnika Józefa Zajączka z 25 września 1821 roku działalności wolnomularstwa została zawieszona.
Pierwsze
„jaskółki" zwiastujące dążność do reaktywacji wolnomularstwa w Polsce
pojawiły się z początkiem XX wieku. Pierwsze lata niepodległości to
okres dość intensywnego rozwoju wolnomularstwa. Duży mankament stanowił brak
doświadczonej grupy kierowniczej lecz wpływy organizacji na aktualną sytuację w państwie były bardzo duże. Andrzej Strug twierdził, że "w
każdym rządzie Polski odrodzonej zasiadało co najmniej dwóch ministrów, a w
każdym ministerstwie przynajmniej jeden dyrektor departamentu był masonem".
Na tym tle począwszy od czerwca 1937 roku nastąpiło w Polsce znaczne
nasilenie kampanii antymasońskiej. Efektem ataków na forum parlamentu i w
mediach był „Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada
1938 o rozwiązaniu zrzeszeń wolnomularskich". Wiedząc wcześniej o jego
przygotowywaniu Wielka Loża podjęła uchwałę o zawieszeniu działalności.
Po „likwidacji" masonerii dyskusje nie ustały i aż do wybuchu wojny wyrażano
wątpliwości co do skuteczności tego przedsięwzięcia.
Po
wojnie, już 12 lutego 1961 roku w Warszawie rozpoczęła działalność konspiracyjna loża
„Kopernik", lecz dopiero przełom roku 1989 przyniósł prawdziwy
renesans wolnomularstwa. Na dzień dzisiejszy w Polsce „pracuje" kilkuset
wolnomularzy. Pion regularny reprezentuje licząca około 150 osób Wielka Loża
Narodowa Polski na czele której stoi historyk literatury profesor Janusz
Maciejewski. Podlegają jej: „Kopernik" w Warszawie, „Łukasiński" w Warszawie, „Przesąd Zwyciężony" w Krakowie, loża „La France" w Warszawie, „Świątynia Hymnu Jedności" w Poznaniu oraz najmłodsza „Pod
Szczęśliwą Gwiazdą". Wielki Wschód Polski liczy około 200 członków
zrzeszonych w lożach: „Wolność Przywrócona" w Warszawie, „Nadzieja" w Warszawie, „Europa" w Warszawie, „Gabriel Narutowicz" w Krakowie,
„Trzech Braci" w Warszawie oraz połączonych lożach „Tolerancja" w Mikołowie i „Jedność w Katowicach. Na czele tej obediencji stoi historyk
filozofii, filozof kultury i religioznawca profesor Andrzej Rusław Fryderyk
Nowicki. Wolnomularstwo mieszane reprezentowane jest przez Jurysdykcję Polską
Międzynarodowego Zakonu Masońskiego Obrządku Mieszanego "Le droit Humain",
której przewodniczy dziennikarz i pisarz Cezary Leżeński. W Polsce istnieje
obecnie pięć lóż tego pionu: „Pierre et Marie Curie" w Warszawie,
„Orzeł Biały" w Katowicach, „Pod Ulem" w Toruniu, „Konstytucja 3
maja" w Warszawie oraz francuskojęzyczna loża „Recontre Fraternelle" w Warszawie. Wolnomularstwo żeńskie nie posiada dotychczas swojego warsztatu choć
od kilku lat działa w Warszawie kółko związane z Wielką Żeńską Lożą
Francji. 31 sierpnia 1994 roku rozpoczęła działalność Polska Grupa Narodowa
Universala Framasona Ligo, której prezydentem jest dziennikarz i publicysta
Adam Witold Wysocki.
Aczkolwiek,
jak podkreślają „bracia", rejestracje sądowe polskich obediencji
przebiegały bez żadnych problemów, to jednak codzienność polskich
wolnomularzy nie jest „usłana różami". Prawdę mówiąc sami wolnomularze
nie robią zbyt wiele by obalić istniejący w świadomości społecznej
stereotyp. Loże nie funkcjonują w życiu społecznym, a ich przedstawiciele
stosunkowo rzadko udzielają wywiadów w mediach. Związane z liberalnym nurtem
wolnomularstwa niezależne pismo „Wolnomularz Polski" posiada nadruk „do użytku
wewnętrznego" i mało kto wie o jego istnieniu. W podobnej formie publikowane
są broszury wychodzące w serii „Biblioteczka Wolnomularza Polskiego" i ukazującej się na zlecenie wielkiego mistrza Wielkiego Wschodu Polski serii
„Ex Oriente Lux". Oprócz tego ukazuje się poświęcony masonerii
kwartalnik „Ars Regia", lecz ze względu na naukowy charakter kierowany jest
on raczej do wąskiego kręgu odbiorców. Polskim wolnomularzom daleko do tego
co moglibyśmy określić mianem otwartości.
(Referat wygłoszony w siedzibie wrocławskiego
Oddziału Stowarzyszenia „Civitas Christiana" 15 grudnia 2000 r.)
1 2 Dalej..
Przypisy: [ 1 ] Jan Gabriel Podolski — w 1767 r. wystąpił z koncepcją znacznego ograniczenia wpływu Rzymu na hierarchię polską; był współorganizatorem konfederacji radomskiej (1767), w czasie konfederacji barskiej czynił zabiegi w celu utworzenia stronnictwa prosaskiego współdziałającego z Rosją (przyp.red.) « Wolnomularstwo (masoneria) (Publikacja: 25-07-2002 Ostatnia zmiana: 03-08-2004)
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 1446 |
|