 |
         |
|
 |
Państwo i polityka » Doktryny polityczne i prawne W kręgu myśli Rose Wilder Lane, Isabel Paterson i Ayn Rand [3] Jednostka — społeczeństwoTeza o nadrzędność jednostki wobec społeczeństwa stanowi centrum rozważań prac libertarianek. Obrazowo nadrzędność tę pokazała Wilder Lane, pisząc, iż społeczeństwie to nie rój, a jeśli ktoś tak myśli, to ulega złudzeniu i żyje w świecie fantazji [ 77 ]. Wolne społeczeństwa opierają się na zasadach indywidualizmu, wolności i poszanowaniu własności prywatnej [ 78 ]. Paterson nazywała takie wspólnoty społeczeństwami umowy (ang. society of contract); tu nadrzędna wobec całości jest jednostka [ 79 ]. Przeciwieństwem są społeczeństwa stanowe (ang. society of status), czyli te, w których nadrzędna rola przypada całości, czy też jak to ma miejsce w społeczeństwach feudalnych, jednostka, pozostając częścią określonego stanu, nie osiąga swojej indywidualnej podmiotowości. Społeczeństwa stanowe, zniewalając myśl indywiduum, dławią jej wolność i grabią z własności [ 80 ]. Fundamentem społeczeństwa kapitalistycznego [ 81 ], respektującego prawa jednostki, jest w przekonaniu pisarek moralność indywidualna, zaś altruizm to skamielina moralności plemiennej [ 82 ]. Owa etyka plemienna, jak podkreślała Paterson, koncentruje się na „dobru wspólnym", którym to pojęciem posługuje się władza [ 83 ], aby usprawiedliwić istnienie rządów totalnych [ 84 ]. Inaczej jest w przypadku społeczeństw kontraktu. Te zachowują prawa człowieka, ograniczane jedynie prawami innych jednostek. W społeczeństwach stanowych królują grupy, klasy, narody, stany, rodzina — nigdy zaś indywiduum. Co charakterystyczne jednak, jak zauważały autorki, kolektywiści wiele miejsca poświęcają tymże prawom jednostek [ 85 ]. Aby osądzić czy dany ustrój jest wolnościowy, czy zniewalający, Rand pytała: 1) czy jego system społeczny rozpoznaje prawa indywidualne? i 2) czy zakazuje użycia siły w związkach międzyludzkich? [ 86 ]. Dodawała, iż to w imię idei humanizmu tolerowane jest w krajach socjalistycznych zawieszanie wolności i praw, egzekucje bez procesów, tortury przeciwników, obozy pracy itp. Nic dziwnego, że ludzie próbują z nich uciec, konkludowała [ 87 ]. Poświęca się tam interes jednostki na rzecz interesu iluzorycznego kolektywu [ 88 ], toteż wolni ludzie „głosują nogami", wybierając życie w wolnym społeczeństwie [ 89 ]. Scheda i inspiracjePrace Wilder Lane, w tym główne dzieło The Discovery of Freedom, wywarły wpływ na wielu w tym na Leonarda Readsa [ 90 ], Floyd Arthur Harpera [ 91 ] czy Roberta M. LeFevre'sa [ 92 ]. Autorka pod koniec swojego życia została duchem opiekuńczym ruchu libertariańskiego, a przede wszystkim Rogera MacBride’a [ 93 ], kandydata na prezydenta Partii Libertariańskiej. Sama postać Paterson i jej dorobek stały się inspiracją dla postawy wolnościowej między innymi Williama F. Buckleya Jr. [ 94 ], założyciela magazynu „National Review". Ikona konserwatystów amerykańskich Russell Kirk [ 95 ] przyznawał się do wpływu The God of the Machine, jak i korespondencji, jaką z Paterson prowadził od początku II wojny światowej. Rand stworzyła w swoim mieszkaniu w Nowym Jorku salon wymiany myśli, nazywany żartobliwie przez jego uczestników, „Kołem Kolektywistów" [ 96 ], co stanowiło rzecz jasna opozycję dla ich indywidualistycznych poglądów. Przez wiele lat najbliższymi współpracownikami Rand byli Barbara i Nathaniel Branden [ 97 ], Leonard Peikoff [ 98 ], a także Alan Greenspan. Wokół Rand zaistniał ośrodek dydaktyczny, wydający pismo „The Objectivist". Po jej śmierci Peikoff ufundował „The Ayn Rand Institute: The Center for the Advancement of Objectivism". Prace Rand czytali wybitni przedstawiciele myśli libertariańskiej: Murray N. Rothbard czy Robert Nozick [ 99 ]. Na marginesie należy dodać, że w latach 50-tych XX wieku Rothbard przez jakiś czas sympatyzował z filozofią Ayn Rand, lecz w kilkanaście lat później napisał sztukę parodiującą filozofkę pt. „Mozart Was a Red" — Rand miała nie znosić komunizmu równie gorąco, jak nie znosiła Mozarta. Nozick, który przeszedł metamorfozę intelektualną właśnie pod wpływem lektur Rand, w eseju „On the Randian Argument" ze zbioru Socratic Puzzles pomimo szczerej sympatii dla indywidualistycznych poglądów filozofki, wytykał jej jednak nielogiczność argumentów i brak spójności [ 100 ]. Jednostka bez płciRand, Paterson i Wilder Lane były intelektualistkami, które odegrały znaczącą rolę w przestrzeni publicznej władanej przez mężczyzn. Problematyka feministyczna nie interesowała jednak żadnej z nich [ 101 ]. W prawdzie w twórczości Rand wątki feministyczne pojawiają się, nie znajdują one jednak jednoznacznej artykulacji. Stały się one przedmiotem rozważań w analizie pt.: Feminist Interpretation of Ayn Rand Mimi Reisel Gladstein i Chrisa Matthew Sciabarra’y. Pracę tę otwiera tekst Barbary Branden, która nazwała Rand „niechętną feministkę" (ang. reluctant feminist), nie stawiającą sobie pytania które w 1706 roku zadała Mary Astell w Reflections on Marriage: „Dlaczego skoro wszyscy ludzie rodzą się wolni, wszystkie kobiety rodzą się zniewolone?" [ 102 ]. Mimo to Branden podkreślała, że powinniśmy pisarstwo Rand postrzegać jako feministyczne [ 103 ], a na poparcie tej tezy przytoczyła obraz bohaterek jej powieści, silnych, niezależnych i racjonalnych kobiet: Dominique Francon z The Fountainhead i Dagny Taggart z Atlas Shrugged. Swój esej rozpoczęła Branden zdaniem: „Życie i dzieło Ayn Rand są — w zdecydowanej większości — manifestem feministycznym" [ 104 ]. Camille Paglia [ 105 ] dodawała w Reflections on Ayn Rand, że bohaterki powieści Rand charakteryzowały niezmiennie samodzielność oraz wyemancypowanie od tradycyjnych, skostniałych ról i oczekiwań społecznych [ 106 ]. Niemniej nie są one jednak kreatorkami, zauważała — i podążają za mężczyzną — wizjonerem. Powieści Rand, oceniła Susan Love Brown w analizie Ayn Rand: The Woman Who Would Not Be President, pokazują intelektualne i strukturalne podporządkowanie kobiety mężczyźnie. Mężczyzna jest nauczycielem kobiety i prowadzi ją za swoimi ideami. Innymi słowy, kobiety opisywane są właśnie poprzez swoje relacje z mężczyznami [ 107 ]. Susan Brownmiller [ 108 ] w: Ayn Rand: A Traitor to Her Own Sex, dodawała, iż opisując scenę gwałtu, Rand nie potępiła jej, lecz wręcz przeciwnie, nie dostrzegała w niej przemocy i zła. Tym samym zdradziła swoją płeć, oceniła Brownmiller [ 109 ].
Przypisy: [ 77 ] Por. R. Wilder Lane:
„Give me liberty", op. cit., s. 8 — 9 i 13 — 14. Także w: I. Paterson:
op. cit., s. 237 — 238, A. Rand: „The Virtue of selfishness…", op. cit.,
s. 86. oraz R. Wilder Lane: „Discovery of Freedom…", op. cit., s. 9 — 11. [ 78 ] A. Rand: „The
Fountainhead…", op. cit., s. 715. [ 79 ] Por. I. Paterson:
op. cit., s. 41 — 42. [ 80 ] A. Rand: „The
Fountainhead…", op. cit., s. 715 — 716. [ 81 ] Por. A.
Rand: „What Is Capitalism?", op. cit., s. 19. [ 82 ] Por. A. Rand: „Selfishness
without a self 1974" w: „The Philosophy who needs it. with Introduction
Leonard Peikoff", New American Library, New York 1982, s. 50. [ 83 ] Por. I. Paterson: op.
cit., s. 42 — 43. [ 84 ] Por. A. Rand: „What
Is Capitalism?…", op. cit., s. 21. [ 85 ] Por. I. Paterson: op.
cit., s. 184. [ 86 ] Por. A.
Rand: „What Is Captalism?…", op. cit., s. 18. [ 87 ] Por.
A. Rand: „The Virtue of selfishness…", op. cit., s. 87. „Socjalizm nie jest ruchem ludowym. Jest ruchem
intelektualistów, stworzonym, prowadzonym i kontrolowanym przez intelektualistów,
którzy przenieśli go z wieży z kości słoniowej w krwawą rzeczywistość,
układając się ze swoimi wrogami (...)"
(tłum. własne). Ibidem:
s. 88. [ 88 ] Por. A. Rand: "The
Virtue of selfishness…", op. cit., s. 88. [ 89 ] Por. I. Paterson: op.
cit., s. 201. [ 90 ] Leonard E. Read był fundatorem Fundation for
Economic Education — pierwszym think — tankiem w Ameryce (we współczesnym
rozumieniu). [ 91 ] F.
A. Harper, profesor w Cornell University, libertarianin, fundator The Institute for Humane Studies. [ 92 ] Robert LeFevre, przedsiębiorca, osobowość
radiowa, twórca Freedom School w Colorado, zwolennik ruchu libertariańskiego [ 93 ] Roger Lea MacBride był prawnikiem, politykiem,
producentem telewizyjnym, nominowanym przez Partię Libertariańską w 1976 na
kandydata na prezydenta USA. [ 94 ] William Frank Buckley Jr. był znanym amerykańskim
konserwatystą, pisarzem, komentatorem, założycielem magazynu National Review. [ 95 ] Russell Kirk był amerykańskim teoretykiem
politycznym, krytykiem społecznym, krytykiem literackim, autorem znanym ze
swojego wpływu na dwudziestowieczny konserwatyzm amerykański. [ 96 ] Greenspan opisał te spotkania w swojej autobiografii. A. Greenspan: op. cit., s. 40. [ 97 ] Barbara Branden, wieloletnia współpracowniczka
Ayn Rand. Napisała opublikowaną w 1986 roku biografię pisarki pt.: „The Passion of Ayn Rand". [ 98 ] Leonard
S. Peikoff jest amerykańskim filozofem obiektywistycznym, współpracownikiem
Rand i bezpośrednim kontynuatorem jej filozofii.
[ 99 ] Por. Ch. M.
Sciabarra: „Total Freedom: Toward a Dialectical Libertarianism", Penn State
Press, Pennsylvania 2000, s. 200 — 201. [ 100 ] Por. R. Nozick: „Socratic
Puzzles", Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, London England
1997, s. 249 — 264. Sciabarra pisał: „(...)Rand wpłynęła na amerykańską myśl
polityczną; do jej wpływu przyznają się przedstawiciel administracji Reagana
Martin Anderson, a także Hillary Rodham Clinton, Alan Greenspan, filozofowie
John Hospers, Robert Nozick, sedzia sądu Najwyższego Clarence Thomas" (tłum. własne). Ch.
M. Sciabarra: „Ayn Rand: the Russian Radical", op. cit., s. 1 — 2. [ 101 ] Współczesna myśl feministyczna analizuje problem „zapomnienia" o kobiecie przez liberalnych i libertariańskich myślicieli. Wspomnieć
możemy choćby C. Pateman: „The Disorder of Women: Democracy, Feminism, and
Political Theory" (1989), „The Sexual Contract" (1988), czy S. Okin: „Women
in Western Political Thought" (1979). [ 102 ] M. Astell: „Reflections on Marriage" cytat za C. Pateman: „The Disorder of
Women. Democracy, Feminism and Political Theory", Stanford University Press,
Stanford 1989, s. 124. [ 103 ] Por. M. R. Gladstein,
Ch. M. Sciabarra: „Introduction" w: M. R. Gladstein, Ch. M. Sciabarra
(red.): „Feminist Interpretations of Ayn Rand", Pennsylvania State
University Press, Pennsylvania 1999, s. 10. [ 104 ] Por. B. Branden: „Ayn
Rand: The Reluctant Feminist" w: M. R. Gladstein i Ch. M. Sciabarra (red.):
„Feminist Interpretations of Ayn Rand", Pennsylvania State University Press,
Pennsylvania 1999, s. 25 [ 105 ] Camille
Anna Paglia jest amerykańską autorką, krytyczką społeczną, feministką i profesorką. Jej najbardziej znana praca "Sexual Personae: Art and Decadence
from Nefertiti to Emily Dickinson" (1990) stała się
bestsellerem. Inne prace
Paglii to: „Sex, Art, and American Culture: Essays" (1992), i „Break, Blow,
Burn: Camille Paglia Reads Forty — three of the World's Best Poems"
(2005). [ 106 ] Por. S. McLemee: „The
Heirs of Ayn Rand", Źródło: www.mclemee.com,
2011-06-13 oraz C. A. Paglia: „Reflections on Ayn Rand" w: M. R. Gladstein i Ch. M. Sciabarra (red.): „Feminist Interpretations of Ayn Rand",
Pennsylvania State University Press, Pennsylvania 1999, s. 77. [ 107 ] Por. S. Love Brown:
„Ayn Rand: The Woman Who Would Not Be President" w: M. R. Gladstein, Ch. M.
Sciabarra (red.): „Feminist Interpretations of Ayn Rand", Pennsylvania State
University Press, Pennsylvania 1999, s 287. [ 108 ] Susan Brownmiller jest
amerykańską feministką, dziennikarką, autorką i aktywistką, znaną z pracy
„Against Our Will: Men, Women, and Rape", uznanej przez „The New York
Public Library" za jedną z najważniejszych prac XX wieku. Od 2005 roku wykłada Women's Gender Studies w Pace University w Nowym
Jorku. [ 109 ] Por. S. Brownmiller:
„Ayn Rand. A Trailor to Her Own Sex" w:
M. R. Gladstein, Ch. M. Sciabarra (red.): „Feminist Interpretations of
Ayn Rand", Pennsylvania State University Press, Pennsylvania 1999, s. 65. « Doktryny polityczne i prawne (Publikacja: 20-06-2011 )
str. 1924 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Absolwentka filozofii i nauk politycznych UAM. Współpracuje z Aletta
Institute for Women's History w Amsterdamie.
| [ Regulamin publikacji ] [ Bannery ] [ Mapa portalu ] [ Reklama ] [ Sklep ] [ Zarejestruj się ] [ Kontakt ] Racjonalista © Copyright 2000-2018 (e-mail: redakcja | administrator) | ||
 | ||