Co nas denerwuje, to nas mobilizuje. Nie znajdziecie tego w tegorocznym kalendarzu, znajdziecie natomiast mnóstwo bezużytecznych informacji, w tym inne bezużyteczne złote myśli. Morały i dobre rady, horoskopy i przepisy. Otacza nas morze bezużytecznych informacji, bezwartościowego szumu wartego tyle, co zeszłoroczny śnieg. Otaczamy się tym szumem sami, potrzebujemy go, jako pożywki dla naszego leniwego umysłu. Wielu nie stać na kreatywność, tworzenie informacji. Każdy potrafi natomiast odbierać, oddawać się percepcji. Sprawia to przyjemność głównie młodym, starsi bywają tym zmęczeni i to naturalne. Prawdziwy problem pojawia się w momencie, gdy te informacje nachodzą nas mimowolnie i, co gorsza, denerwują nas swoją bezużytecznością i bezsensownością. Trudno się dziwić, że przełączamy kanał, gdy pojawi się reklama, omijamy wzrokiem reklamy i plakaty na ulicach, unikamy ludzi gadających głupoty i nie czytamy gazet, których treść, pod względem wartości, pozostaje w tyle za wspominanym kalendarzem. W ten sposób ominąć możemy wiele rzeczy w wielu sytuacjach. Jednak nie każdy to potrafi. A propos, ostatnio spotkałem się z opiniami namolnych (a może sfrustrowanych) klientów pewnego zakładu usługowego. Nie podobało im się niemal wszystko, co choć trochę nie pasowało do ich wyobrażenia o jakości usług. I jakkolwiek po części mieli rację, to sama forma protestu stała się niemal absurdalna.

To uświadomiło mi, że pewni ludzie są w stanie zrobić zadziwiająco wiele, aby tylko poukładać świat wokół siebie tak, aby pasował do ich wyobrażenia. Nie dziwmy się protestom antyglobalistów, pseudoekologów ^{[ 1 ]}, antyaborcyjnie nastawionych środowisk religijnych, nacjonalistów, bezrobotnych czy rolników. Chcą tylko świata poukładanego zgodnie z ich wyobrażeniem, takiego, aby było im wygodnie żyć, tak jak dawniej, za starych, dobrych czasów. Niemal każdy tkwi od dziecka w nadziei, że jutro będzie lepiej, a w przyszłości będzie tak, jak to sobie kiedyś wyobrażaliśmy. Mniejsza o naiwność tej nadziei. Ileż rozterek i stresu mogliby rodzice swoim dzieciom zaoszczędzić, gdyby nie przedstawiali im świata w różowych barwach, gładkiego i przyjaznego. Gdyby przedstawiali im świat takim, jaki jest i zarazem tłumaczyli, dlaczego taki jest, te dzieci byłby z pewnością mniej sfrustrowane. Nie miałyby nierealnych marzeń i naiwnych wyobrażeń. Nauczyłyby się ważnej sztuki: samodzielnego rozumienia świata. A gdy coś się rozumie, łatwiej jest to naprawić.

Czemu o tym piszę? Otóż nie będę tu protestował. Ten tekst nie jest protestem, ale obnażeniem. Nie będzie antyklerykalny czy antykościelny. Będzie anty-bezsensowny. Obnażę jałowość i bezużyteczność pewnej części szumu informacyjnego, jaki nas otacza. I nie robię tego dlatego, że jestem nim sfrustrowany — on mnie najwyżej denerwuje, jak komar w nocy (namolny i bezmyślny zarazem). Piszę po to, aby ten szum pokazać. Większość ludzi, jeżeli nawet go dostrzega, nie zwraca na niego uwagi. Jest przyzwyczajona do niego jak do reklam w Polsacie — były, są i będą. Czemu zwróciłem uwagę na reklamy ? Ponieważ szum, jaki pokażę, ma z nimi sporo wspólnego. Zastanowię się także, co motywuje ludzi, którzy ten szum rozpowszechniają. Tym, którzy wiedzą coś o memach i zasadzie ich rozpowszechniania, łatwiej będzie zrozumieć, czemu ten szum nas otacza. Innych zapraszam już teraz na strony Wikipedii oraz Open-mind w celu zapoznania się z memami.

Przyznam, że mam pewien problem z nazwaniem tego szumu. Nie chcę użyć nazwy zbyt dosadnej, ale też nie chcę uogólniać. Roboczo, nazwę do więc szumem sakralnym. Mowa będzie oczywiście o tych 'informacjach', o tych wiadomościach, jakie spotykamy codziennie, jakie wypowiadane są przez różnych ludzi w różnych sytuacjach, które dotyczą wiary. Nie religii jednak, te informacje są zwykle zupełnie naturalne i rzeczowe. Szum, o jaki chodzi, pojawia się w wypowiedziach ludzi, którzy mówią o wierze, o transcendencji, o ogólnie pojętej sferze, jak to nazywają, życia duchowego człowieka. Tu jednak trafiam na pewien problem. Otóż treść będzie bazować na tym, co już zostało opublikowane w Racjonaliście. Pozwolę sobie zamieścić tylko linki i krótkie cytaty z treści tych tekstów, których treść jest, jeżeli nie wymagana, to bardzo pomocna w zrozumieniu tego artykułu. Inaczej musiałbym powtarzać to, co już zostało napisane, a tego nie lubię i nie popieram.

Ponieważ zajmę się informacjami ze sfery ogólnie pojętej wiary, potrzebne będzie zrozumienie czego one tak naprawdę dotyczą (lub czego z pewnością nie dotyczą). Z marszu mogę czytelnika odesłać do niżej wymienionych tekstów:

• str. 2384 — Język nauki a język religii, Tad Clements; „Zadaniem tej książki jest wykazanie, za pomocą wielu wzajemnie powiązanych analiz porównawczych, że żaden z argumentów, które mają przeczyć niezgodności między nauką a religią, nie jest trafny. Z analiz tych wynika, że na poziomie fundamentów epistemologicznych, tj. w zakresie teorii wiedzy i odpowiadającej jej metodologii, te dwa rodzaje ludzkiej działalności poznawczej są w istocie wzajemnie niezgodne. Okazuje się też, że w obu z nich stawiane są po części te same pytania, co wobec różnic epistemologii prowadzi do rzeczywistych konfliktów intelektualnych i praktycznych."
• str. 2328 — Bezzasadność poznawcza tezy teizmu, Bohdan Chwedeńczuk; „[..] nie ma przekonań religijnych, a są obrazy i recytacje religijne", „Zdanie bezsensowne nie mówi niczego, nie może być zatem ani zgodne, ani niezgodne z faktem, czyli nie może być ani prawdziwe, ani fałszywe.", „[..]zdania religii nie podlegają uzasadnianiu."
• str. 2077 — Istota wiary i religii, Mariusz Agnosiewicz; Dlaczego religia nie odpowiada na pytania „Dlaczego..?", „Wiara w Boga jest jedynie mechanicznym przyzwyczajeniem pochodzącym z dzieciństwa. Ludzie wierzą w Boga na słowo tych, którzy nie wiedzą o Bogu więcej od nich. Pierwszymi naszymi teologami są nasze piastunki. Opowiadają dzieciom o Bogu, tak jak opowiadają o wilkołakach. Uczą je od najmłodszych lat machinalnie składać ręce do modlitwy. A czyż piastunki mają jaśniejsze o Bogu pojęcie niż dzieci, którym każą doń się modlić? Religia przechodzi z ojców na dzieci, tak jak przechodzą rodzinne dobra wraz z wszystkimi ciężarami. Niewielu ludzi na świecie miałoby Boga, gdyby się nie postarano o to, by im go dać. Każdy otrzymuje od swoich rodziców i nauczycieli Boga, którego oni także otrzymali kiedyś od swoich rodziców i nauczycieli. Lecz każdy przyrządza go, zmienia i przedstawia na swój sposób, stosownie do swego usposobienia.", „Dla ludu religia jest jedynie próżnym zbiorem obrzędów, których z przyzwyczajenia się trzyma, gdyż bawią jego oczy i od czasu do czasu poruszają otępiały umysł, nie wywierając wpływu na jego postępowanie ani nie naprawiając obyczajów. Jak przyznają sami słudzy ołtarzy, niezwykłą rzadkością jest religia wewnętrzna i duchowa, jedyna, która może normować życie człowieka i pokonywać jego skłonności."
• str. 2401 — Biblijna propaganda, Mariusz Agnosiewicz; O rzekomej odmienności i wzniosłości tekstu biblijnego; „Wbito nam do głów, że Biblia jest świętym tekstem innym niż wszystkie, że są tam rzekomo jakieś wzniosłości, których próżno szukać w pozostałym dorobku literackim ludzkości [..], głoszono z różnym natężeniem tezę o historyczności wydarzeń zaprezentowanych w Biblii.", "Nigdy nie było żadnej wielkości i sławy Izraela, naród żydowski w starożytności był na tyle mało znaczącym ludem, iż nie wspomniał o nim nawet Herodot, zwany ojcem historii, w swoich pracach historycznych (430 pne.). Jedyne co można odnotować z zapisów na temat dawnego Izraela, to stela faraona Merenptaha z 1207 r. p.n.e. Oto co mówiła: Izrael jest zniszczony, jego nasienie nie istnieje."
• str. 2449 — Wiara w sensowność wiary, Michał Przech; W co ludzie wierzą, a w co myślą, że wierzą. Dlaczego wiara w Boga nie ma sensu. Kim są teiści. „Na tej podstawie stawiam tezę, że autor tej deklaracji nie rozumie, co powiedział i nie jest w stanie uzasadnić użycia słowa wiara, jak i innych użytych słów. Wiara jest bowiem przekonaniem, że coś jest prawdziwe. Prawdziwa z kolei jest taka teza, która wynika z ludzkiego doświadczenia albo jest dowiedziona naukowo. Stąd wniosek, że autor deklaracji nie może nawet wierzyć w Boga, bowiem tak zdefiniowany Bóg nie poddaje się wierze, jako zawierająca sprzeczności wewnętrzne teza, która prawdziwa być nie może ze swej natury, ponieważ zdania bezsensowne nie mają wartości logicznej. A nawet, gdyby ta teza była sensowna, to nie może być dowiedziona naukowo[..]" "Stąd nie można tak naprawdę podzielać wiary teisty. Teista nie może być przekonany, że Bóg istnieje, może jedynie recytować zdanie, że Bóg istnieje."

Sakralny szum informacyjny jest zespołem tych wszystkich wypowiedzi, które albo same są bezsensowne, albo też odnoszą się do rzeczy irracjonalnych pod pozorem sensowności. Naturalnie będę mówić jedynie o naszej polskiej rzeczywistości początku XXI wieku. Podam kilka przykładów sytuacji i tekstów, które taki szum generują. Nie ukrywam, że szum ten nie jest problemem dla ludzi religijnych, ponieważ oni go zwykle nie zauważają. A gdy zauważają, traktują raczej jako folklor niż jako coś poważnego. Obawiam się jednak, że źródła tego szumu, a raczej jego 'nadawcy', generują go jak najbardziej poważnie.

Nic, czego nie można w zasadzie wiedzieć, nie może być przedmiotem przekonania. Czy ktoś nie zgodziłby się z takim stwierdzeniem ? Czytelniku, czy możesz być przekonany o rzeczach, których nie możesz rozumieć i wiedzieć ? ^{[ 2 ]} Jestem przekonany, że nie. A ten, kto mówi, że może, nie wie o czym mówi. Okazuje się jednak, że wielu ludzi zachowuje się tak, jakby mogli. Ba! Jakby było to dla nich oczywiste i naturalne, że są przekonani o rzeczach, których nie rozumieją. I nie w ten sposób nie rozumieją, że jeszcze nie zrozumieli, a ktoś tam już zrozumiał, ale w ten sposób, że wiedzą, iż nie mogą tego rozumieć. To przydługie wprowadzenie miało doprowadzić, możliwie najłagodniej, do tezy, że niektórzy ludzie religijni ^{[ 3 ]} generują szum sakralny, czyli bezsensowne, nieuzasadnialne wypowiedzi na temat rzeczy, o których nic nie wiedzą. Miejscami szum nasila się, zamieniając się w hałas. Przykładami mogą być miejsca nabożeństw lub innych masowych zebrań ludzi wierzących. Wówczas małe szumy nasilają się. Pewne jednostki widząc, że wśród nich są osoby podatne na zaakceptowanie tez, których te dotychczas nie ujawniały, eksponują je publicznie, na co odpowiadają inni, podobnym szumem. Osoby prowadzące te zebrania, generują z kolei szum 'oficjalny', który zgodny jest (w większej części) z myślami ludzi słuchających. Weźmy choćby słynne msze na Jasnej Górze (byłem, widziałem). Młodzi (zwykle) ludzie, zebrani (a raczej spędzeni i zwiezieni) spotykają się w tym gmaszysku głównie po to, aby się gremialnie pomodlić i pośpiewać. Cel tyleż niewinny, co bezsensowny. Każdy z nich ma pewne wyobrażenie o wierze, religii oraz przedmiotach swojej wiary. Gdy spotykają się w kapliczkach i modlą, niemal każdy z nich odczuwa coś jakby sakralne uniesienie, a raczej chce coś poczuć. W końcu tyle się mówi o spotkaniu Boga, o Chrystusie w swoim sercu itp. — to skutek obcowania z szumem sakralnym. Ludzie ci, nie mający zwykle pojęcia o historii swojej religii, a już na pewno nie mający pojęcia o filozofii, że nie wspomnę o ateizmie, są tyleż święcie, co naiwnie przekonani, że to, co stanowi przedmiot ich myśli, ma głęboki sens. Tyle, że jakby ukryty. Potem spotykają się na mszy, albo raczej na 'biesiadzie religijnej'. To chyba dobre słowo na określenie mszy w stylu baptystów: ręce w górze i chwalmy Pana. A szum się nasila. Kapłan generuje hałas oficjalny, podając coraz to nowe memy dla wiernych. Zwykle padają one na podatny, naiwny grunt. Odnajdują przy tym inne memy, które już się w umysłach wiernych zadomowiły. Tak wzmocnione, gremialnie dają swój wyraz w śpiewaniu (a każdy może..), co wzmacnia stan, powiedziałbym, uniesienia. Co ciekawe, niemal każdy z nich myśli, że odnajduje w tym jakiś sens religijny, że robi dobrze i jest wspaniale. Niestety, po zakończeniu spektaklu niewiele z tego wynika, powrót do domu nie jest ani lepszy ani gorszy niż wcześniejsza podróż na miejsce. I nie ma się czemu dziwić, zdania bezsensowne nie mogą człowiekowi pomóc ani mu specjalnie zaszkodzić. Mogą natomiast zmarnować jego czas i zepsuć mu umysł, poprzez pasożytnicze działanie memów religijnych, pochodzących z szumu sakralnego. Jestem przekonany, że gdyby spytać kogokolwiek z młodych uczestników tego spektaklu, czego się dowiedział i co się dla niego wyjaśniło, nie byłby w stanie podać rzeczowo ani jednej kwestii, która stała się dla niego zrozumiała. Poda natomiast wiele takich, które stały się dla niego mniej zrozumiałe — bardziej tajemnicze. Tajemnica jest bowiem kwintesencją wszelkiej wiary. Gdy nie ma tajemnicy, wiara nie jest potrzebna. Gdy meritum religii wyjaśni się w sposób racjonalny, religia okazuje się nie tylko zbędna (dla konkretnego człowieka) ale nawet szkodliwa. Szkodliwe są bowiem wszystkie źródła informacji bezsensownych oraz bezwartościowych memów. A najgorsze są te źródła, które pasożytując na ludziach, tworzą z nich kolejne źródła.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Potęga memu memu Filozoficzne konsekwencje memetyki

Zobacz komentarze (4)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word