5 maja 1998 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej pismem z 4 maja 1998 r. wycofał wniosek z 1 października 1997 r. o stwierdzenie zgodności z konstytucją ustawy z 26 czerwca 1997 r. o zmianie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz o zmianie niektórych ustaw w części dotyczącej punktu 1.

II

Na rozprawie 5 maja 1998 r. wnioskodawca i uczestnik postępowania — Prokurator Generalny podtrzymali stanowiska złożone na piśmie. Przedstawiciel Sejmu wystąpił o uznanie zaskarżonych przepisów za zgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.

III

Postępowanie w sprawie wniosku Prezydenta RP o zbadanie w trybie kontroli prewencyjnej przepisów ustawy z 26 czerwca 1997 r. o zmianie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz o zmianie niektórych ustaw, wymienionych w pkt 1 zostało umorzone na podstawie art. 39 ust. 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym wobec cofnięcia wniosku Prezydenta w tej części.

Wskazane w pkt. 2 wniosku Prezydenta przepisy zaskarżonej ustawy skreśliły z ustaw: z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej, z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej, z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej, z 30 czerwca 1995 r .o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej, z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej — jednobrzmiące przepisy, przyznające tym kościołom i związkowi wyznaniowemu prawo do umieszczania ocen z religii wystawianych w punktach katechetycznych na świadectwach szkolnych wydawanych przez szkoły publiczne.

Skreślenie przepisów przyznających kościołom i związkowi wyznaniowemu prawa do umieszczania ocen z religii na świadectwach szkolnych wydawanych przez szkoły publiczne uzasadniano celowością wprowadzenia jednolitej regulacji w tej dziedzinie. Zagadnienie to ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity z 1996 r. Dz. U. Nr 67, poz. 329 ze zm.) reguluje w art. 12 ust. 1 następująco: uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci zobowiązuje szkoły publiczne podstawowe do organizowania nauki religii na życzenie rodziców, a szkoły ponadpodstawowe na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów, zastrzegając, iż po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie. Ustawa upoważniła zarazem Ministra Edukacji Narodowej do określenia w drodze rozporządzenia, w porozumieniu z władzami Kościoła Katolickiego i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych warunków i sposobów wykonywania przez szkoły tych zadań związanych z organizacją nauczania religii. Nie ma zatem podstaw by sądzić, że skreślenie wskazanych przepisów z ustaw regulujących stosunek państwa do poszczególnych kościołów miało na celu wyeliminowanie możliwości wystawiania na świadectwie szkolnym ocen z religii nauczanej w punktach katechetycznych.

Skreślenie wspomnianych przepisów sprawia, że wystawianie ocen z religii na świadectwach szkolnych szkół publicznych nie będzie uregulowane w ustawach dotyczących stosunku państwa do poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych, ani w Konkordacie.

Z normy art. 12 ust. 1 ustawy o systemie oświaty wynika, że kwestia wystawiania ocen z religii na świadectwach szkolnych szkół publicznych nie jest traktowana przez ustawodawcę samoistnie, lecz stanowić ma element obowiązku szkół organizowania religii na życzenie rodziców bądź rodziców i dzieci.

Jedynie określenie sposobu i warunków realizacji tego zadania szkół publicznych powierza ustawa Ministrowi Edukacji Narodowej, upoważniając go do wydania stosownego rozporządzenia w porozumieniu z władzami kościołów i związków wyznaniowych, których stosunki z państwem regulują ustawy.

Do zakresu ustawowego pojęcia warunków realizacji przez szkoły publiczne organizowania nauki religii na życzenie rodziców lub rodziców i dzieci należy także kwestia wystawiania ocen z religii na świadectwie szkolnym.

Stopień szczegółowości ustawowej regulacji związanych z organizowaniem obowiązku szkół publicznych nauki religii nie jest konstytucyjnie wyznaczony. Konstytucja nie precyzuje jakie zagadnienia z tego zakresu wymagają regulacji ustawowej.

Artykuł 53 ust. 1 konstytucji zapewnia każdemu wolność sumienia i religii, a ust. 3 tegoż artykułu gwarantuje rodzicom prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Podobnie art. 48 ust. 1 konstytucji zapewnia rodzicom prawo do wychowania dzieci zgodnie w własnymi przekonaniami. Stanowi też, że wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.

Zadość tym wymogom konstytucyjnym czyni omawiana regulacja art. 12 ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Bardziej szczegółowych regulacji w tym przedmiocie nie zawiera też Konkordat zawarty między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską, który w art. 12 ust. 1 stwierdza, że rodzice mają prawo do religijnego wychowania dzieci oraz, że szkoły publiczne podstawowe i ponadpodstawowe oraz przedszkola, prowadzone przez organy administracji państwowej i samorządowej, organizują zgodnie z wolą zainteresowanych naukę religii w ramach planu zajęć szkolnych i przedszkolnych. Skreślenie z ustaw, regulujących stosunki państwa z poszczególnymi kościołami, przepisów dotyczących wystawiania ocen z religii na świadectwie szkolnym nie powoduje przeniesienia na poziom aktu wykonawczego materii konstytucyjnie zastrzeżonej do regulacji w drodze ustawowej, ani też nie narusza zasady równouprawnienia kościołów. Wskazana regulacja prawna - ustawy o systemie oświaty — dotyczy bowiem wszystkich kościołów i związków wyznaniowych, których stosunki z państwem uregulowane są w drodze ustawowej. Za celowy uznać wszakże należy postulat pełniejszej regulacji w ramach prac nad nowelizacją ustawy o systemie oświaty warunków nauczania religii.

Projekt zaskarżonej ustawy został poddany konsultacji z kościołami i związkami wyznaniowymi. Spełnione więc zostały wymogi trybu legislacyjnego wprowadzania zmian w ustawach regulujących stosunki państwa z poszczególnymi kościołami i związkami wyznaniowymi, obowiązujące w dacie uchwalenia tej ustawy, a więc przed wejściem w życie Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. Choć większość kościołów wyraziła stanowisko krytyczne wobec projektu wykreślenia z poszczególnych ustaw, regulujących stosunki państwa z tymi kościołami, przepisów dotyczących wystawiania na świadectwie szkolnym ocen z religii, prowadzonej w punktach katechetycznych, to nie było ono wiążące dla ustawodawcy.

Po wejściu w życie zaskarżonej ustawy kościoły i związki wyznaniowe nie utraciły prawa umieszczania ocen z religii, prowadzonej w punktach katechetycznych na świadectwach szkolnych. Spełniać jednak muszą warunki skonkretyzowane w sposób jednolity dla wszystkich kościołów i związków wyznaniowych w akcie wykonawczym do ustawy o systemie oświaty.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 36, poz. 155, ze zm.) wydane na podstawie delegacji z art. 12 ust. 1 ustawy o systemie oświaty stanowi w § 9 ust. 4, iż uczniowie korzystający z nauki religii lub etyki organizowanej przez organy prowadzące szkoły według zasad określonych w § 2 ust. 2 — 4 otrzymują ocenę z religii lub etyki na świadectwie wydanym przez szkołę do której uczęszczają, na podstawie zaświadczenia katechety lub nauczyciela etyki.

W § 2 tego rozporządzenia szkoły zostały zobowiązane do organizowania lekcji religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy, a dla mniejszej liczby uczniów w grupie międzyklasowej. W przypadkach, gdy na lekcje religii danego wyznania zgłosi się w szkole mniej niż siedmiu uczniów, organ prowadzący szkołę — w porozumieniu z rodzicami oraz właściwym kościołem lub związkiem wyznaniowym — organizuje naukę religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym punkcie katechetycznym. Liczba uczniów w grupie lub w punkcie katechetycznym nie powinna być mniejsza niż trzech. Nawet i w takim przypadku przewiduje się możliwość zorganizowania lekcji religii, jeżeli ze stosownym wnioskiem do organu prowadzącego szkoły wystąpi kościół lub związek wyznaniowy — i tym samym wpisywania ocen z religii na świadectwie wydawanym przez szkołę (§ 9 ust. 4 w zw. z § 2 cyt. rozporządzenia).

Regulacja ta wychodzi w szerokim zakresie na przeciw potrzebom zapewnienia nauczania religii w ramach systemu oświaty przez mniejsze kościoły i związki wyznaniowe. Zapewnia im prawo umieszczania ocen z religii prowadzonej w punkcie katechetycznym na świadectwie szkolnym wystawianym przez szkołę publiczną, jeżeli nauczana jest ona w ramach systemu oświaty, a więc w porozumieniu ze szkołą do której uczęszcza uczeń. Wymóg organizowania lekcji religii w punktach katechetycznych dla co najmniej trzech uczniów nie jest wymogiem nadmiernie rygorystycznym, zważywszy w szczególności, że nie muszą to być uczniowie jednej klasy czy jednej szkoły.

Z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych jest istotne, aby sfera uprawnień przysługujących poszczególnym kościołom i związkom wyznaniowym była poddana jednolitej regulacji.

Sfera uprawnień poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych nie jest wyczerpująco uregulowana ustawami o stosunku państwa do poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych. Uzupełniają je akty prawne regulujące różne przejawy życia społecznego, związane z działalnością kościołów i związków wyznaniowych.

Takie rozumienie zasady równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych przemawia dodatkowo za stanowiskiem, iż samo skreślenie z ustaw o stosunku państwa z poszczególnymi kościołami i związkami wyznaniowymi przepisów, dotyczących umieszczania na świadectwach szkół publicznych ocen z religii prowadzonej w punktach katechetycznych, nie narusza zasady równouprawnienia kościołów wyrażonej w art. 25 konstytucji, ani sformułowanej w art. 32 konstytucji zasady równego traktowania obywateli.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Małżeństwa konkordatowe: wyrok NSA 12.04.2000. Nauka religii w szkole – podstawy prawne

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word