Wydaje mi się, iż najsprawniejszym połączeniem tomizmu z fenomenologią, lub bardziej fenomenologii z tomizmem w próbie źródłowego opisu zła, będzie strukturalne, wzajemnie ich zestawienie. Fenomenalizm tomistyczny pierwotnie posługuje się metodą klasyczną, metafizyczną, wtórnie zaś metodą fenomenologiczno- dialogiczną. Kierunek zaś całej struktury poznawczej porusza się ku przedmiotowi, ku poznaniu istoty przedmiotu, jako obecnego tu i teraz. Ujęcie to jest o tyle holistyczne, iż próbuje w kolejnych fazach swojego badania, ukazać zło w perspektywie przedmiotowej, a gdy ona się wyczerpie, wkracza w analizę podmiotową. Może to powodować pewien chaos metodologiczny, ale wpisując to w ogólny, systematyczny czy nawet strukturalny schemat badania, ukaże szersze perspektywy rozumienia przedmiotu. Schemat takiego badania wygląda następująco — jest to oczywiście pewnego rodzaju uproszczenie, które w dalszej części będzie przedstawione na konkretnym przykładzie.

1. Spostrzegamy, doświadczamy dany przedmiotu, który realnie istnieje — np. zło.

1.A. Badamy, poznajemy przedmiot, dzięki poznaniu bezpośredniemu — perspektywa umiarkowanego realizmu.

1.B. Badamy obiekt w aspekcie przedmiotowym.

1.C. Opisujemy przedmiot statycznie, teoretycznie, dzięki metodzie tomistycznej, w obrębie ontologii klasycznej.

1.D. Wyciągamy wnioski z analizy statycznej.

2. Ponownie wracamy do doświadczania, źródłowego kontaktu z przedmiotu.

2.A. Ponownie badamy, poznajemy przedmiot, ale dzięki poznaniu źródłowemu — perspektywa skrajnego realizmu.

2.B. Badamy obiekt w aspekcie podmiotowym

2.C. Opisujemy przedmiot dynamicznie, dzięki metodzie ejdetycznej, która może wykraczać poza ontologię klasyczną.

2.D. Wyciągamy wnioski z analizy dynamicznej.

3. Łączymy aspekt przedmiotowy i podmiotowy, dokonujemy syntezy i ukazujemy holistyczną perspektywę zrozumienia przedmiotu.

Schemat ten w powyższej formie jest bardzo teoretyczny. Teraz zobaczmy, czy owa teoria sprawdzi się w opisie konkretnej kwestii z problematyki zła. Uważam, iż taką kwestią może być natura zła. Jest to zagadnienie ogólne, a zarazem szczegółowe, co świadczy o pewnej reprezentatywności owej kwestii wobec całej problematyki zła. ^{[ 6 ]}

1. W naszym codziennym życiu spostrzegamy, doświadczamy realnego zła. Jest to zło zarówno w wymiarze ontologicznym — ogólno bytowym, jak i w wymiarze personalnym — osobowym.

1.A. Zło w świecie zewnętrznym wiąże się z kwestią istnienia pewnego porządku przyrody. Zło dla bytu jest to częściowa zmiana strukturalna — utrata, bądź zupełna zmiana strukturalna — czyli śmierć. Natomiast zło w świecie wewnętrznym, personalnym, charakteryzuje się ubytkiem, brakiem bądź stratą, z której wynika ból i immanentna deformacja.

1.B. Poprzez analogię spostrzegamy, iż większość tego co staje się przedmiotem naszego poznania w badaniu zła, wynika z określonej negatywności. Oznacza to, iż zło w obrębie bytu nieożywionego jak i ożywionego, prezentuje się jako pewien wewnętrzny brak.

1.C. Jeśli więc zło jest brakiem, a brak ten może urealniać się tylko w czymś co jest — czyli w bycie, to w dychotomicznej ontologii byt-niebyt, zło znajduje się po stronie niebytu.

1.D. Wynika z tego, iż zło jako brak nie może być poznane, a tym bardziej nie może być poznana jego natura. Poznany natomiast, może być byt, w którym zło się urealnia i on staje się podmiotem naszego badania. Tym bytem może być człowiek jak i cała struktura zewnętrznej rzeczywistości. Poznaliśmy zło jako brak w bycie, to ukierunkowało nasze badanie na aspekt przedmiotowy, czyli nie na konkretne zło, ale na byt w którym zło występuje.

2. Ponownie wracamy do przedmiotu, do zła obecnego w świecie i badamy, opisujemy je, tak jak realnie je doświadczamy. Nie kategoryzujemy, nie uogólniamy, ale opisujemy to czego sami doznajemy lub spostrzegamy.

2.A. Pierwotnie nie badamy przedmiotu, w którym zło się realizuje, choć wyznacza on perspektywę rozumienia, ale badamy zło jako zjawę. Inaczej opisujemy zło spostrzegane zewnętrznie — w świecie, inaczej między ludźmi, w wymiarze dialogicznym.

2.B. Wymiar dialogiczny jest perspektywą podmiotową, gdzie pierwotnie bada się zło zjawiające się w psychice człowieka, wtórnie zaś samego człowieka.

2.C. Człowiek i zjawiające się w jego przestrzeni zło, tworzą konkretne dynamicznie rozumiane, nieustannie zmieniające się pole uczestnictwa. W polu tym, zło interpretuje się wkraczając w opis metafizyczny, gdzie spostrzegamy jego zjawiskową naturę.

2.D. Natura ta, wprost zależeć będzie od podmiotu, w którym zło się urealnia, oraz kształtu pola uczestnictwa. Kształt ten bezpośrednio wyznacza relacja ze złem, czyli relacja ze złem obecnym w innym człowieku. Natura zła w ujęciu dynamicznym, wyznaczana jest więc wzajemną relacyjnością osób dialogujących.

3. Kwestia zła jest zjawiskiem wielowymiarowym. Filozoficzna analiza tego pojęcia wykazuje, iż przybiera negatywną jak i pozytywną naturę. Negatywna natura zła, to wszelki brak, ubytek, utrata wewnątrz-bytowa, która to w bycie nieożywionym będzie brakiem w strukturze integralnej lub doskonałościowej. Zaś w bycie ożywionym, bólem i deformacją. Natomiast pozytywna, lub bardziej zjawiskowa natura zła, jest ściśle związaną z bytem ożywionym, człowiekiem. W przestrzeni dialogicznej, spotkania człowieka z człowiekiem, zło uzyskuje najszersze pole uczestnictwa, pole potencjalnego urealnienia. Tam gdzie Ja spotykam się z Ty, zjawa wchodzi w tę relację ^{[ 7 ]}, przybiera pewien kształt, formułuje własną naturę, aby uzyskać konkretny efekt. Tym efektem jest zniszczenie porozumienia dialogicznego i wciągnięcia obu uczestników spotkana w przestrzeń istnienia zdeformowanego. Istnienie zdeformowane, czyli istnienie na kształt zła, jako zło, to bycie z brakiem, z bólem, ze strachem, z samotnością. Zło obecne w człowieku to czysta negatywność, nieodzowny brak jakiegoś wewnętrznego składnika. Także czysty fenomen, który zaczyna działać w obrębie dialogu, ale poza indywidualnym istnieniem człowieka. Zatem zło zawsze jest obecne w przestrzeni międzyludzkiej, ale zjawiskowo niezależne i samoistniejące.

Wiele z tego co opisałem wymaga dalszej kontynuacji. Wydaje mi się jednak, iż koncepcja fenomenalizmu tomistycznego, która źródłowo i pierwotnie wiąże się z fenomenologią i filozofią dialogu, wtórnie zaś z tomizmem, wnika i odsłania przestrzeń na nową interpretację.

Zobacz także te strony: Zło jako brak Zło jako zjawa

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Henryk Elzenberg - etyk heroiczny Niemoralna propozycja

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (1)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word