|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Nauka » Biologia » Antropologia » Nauki o zachowaniu i mózgu » Psychologia i życie
Między etyką a psycholingwistyką kognitywną [2] Autor tekstu: Jerzy Kolarzowski
Ludzki rozum ukształtowała ewolucja i to zarówno ewolucja gatunkowa na naszej planecie, jak i ewolucja człowieka w poszczególnych epokach (poczynając od rewolucji neolitycznej aż po zmiany wprowadzane dzięki nowym mediom i informatyzacji).
Zgodnie z postulatami psycholingwistyki kognitywnej
potrzebujemy pojęć budujących opis ludzkiego doświadczenia w kategoriach jedności [ 7 ]. W analizie ludzkiej świadomości
realnie istniejący świat przedmiotów, treści poznawcze zeń
płynące, kryteria oraz sposoby wydawania sądów o świecie i przedmiotach oraz ich wartościowanie nie dadzą się wzajemnie
rozdzielić. Przełożenie strumienia świadomości na zapamiętane znaczenia słów
nie różnicuje tego, co realne i idealne,
tego co podlega osądowi i/lub się osądowi wymyka, tego co wartościowe w danym kontekście a neutralne lub anty-wartościowe w innym. Jest to zatem projektem, w intencji którego należy zatrzeć tradycyjny rozdział pomiędzy sferą bytu, metodami
jego oglądu a wyabstrahowaną w naszym umyśle sferą wartości. Techniki językowe, które mogą stanowić wspaniałe narzędzie uzyskiwania zamierzonego efektu, nie powinny
przesłonić nader istotnych przesłanek każdego procesu komunikowania się ludzi, a więc i procesu negocjowania.
Umiejętności negocjowania stają się coraz częściej nieodzowne w związku z ogromną ilością konfliktów ekonomicznych,
politycznych, ideologicznych, które powodują niepokoje w małych i dużych grupach społecznych. Znajomość podstawowej
wiedzy psychologicznej i socjotechnicznej z zakresu prowadzenia negocjacji staje się koniecznością, a umiejętność jej
stosowania może okazać się niezbędna w wielu dziedzinach życia publicznego (np. do przewidzenia zachowań osób, które
znamy jedynie z publicznych wystąpień w mediach).
W literaturze przyjęło się traktować negocjacje dwojako: albo jako stan między porozumieniem i wojną
[ 8 ], albo jako
uzyskiwanie porządnych korzyści [ 9 ]. I w jednym, i w drugim ujęciu celem osoby podejmującej aktywność komunikacyjną jest
odejście od konfliktu na rzecz porozumienia.
Porozumienie osiąga się, stale pamiętając, iż celem naszego wysiłku jest świadomość drugiego człowieka. To drugi człowiek
może okazać się dla nas istotą najważniejszą (opatrznościową, ratującą nas w niebezpieczeństwie). Dlatego stawiajmy sobie
jako założenie, że naszym celem jest przychylność otaczających nas osób, a nie zasoby, które posiadają bądź reprezentują.
Zdarza się, że drugą osobę spotkaną na naszej drodze potraktujemy instrumentalnie jako środek do zdobycia potrzebnych
zasobów, pieniędzy, informacji wpływów. Jednak w każdej z takich sytuacji pamiętajmy o możliwości przekroczenia etycznego
minimum, które mieści się w ekwiwalencji wzajemnych świadczeń.
Mimo, że w trakcie komunikowania się oddziałujemy na sferę psychiczną drugiego, może zdarzyć się, że spotkana na naszej
drodze osoba będzie wobec naszych planów, zamiarów, ambicji stanowić barierę nie do pokonania. Poznanie i kształtowanie
przychylnej dla nas i naszych zamiarów postawy drugiego człowieka to podstawowy cel negocjacji. Proces poznawania
spotkanej osoby nie jest łatwy ani szybki i niekiedy stwarza wiele przykrych trudności, ale alternatywą pozostaje
jedynie izolacja.
Kluczem do sfery intencjonalności Drugiego jest słowo. Słów należy używać starannie. Z ostrożnym wyczuciem powinniśmy
dopasowywać się do naszych rozmówców, ale jednocześnie próbując, na tyle, na ile okaże się to niezbędne, rozszerzać ich
zrozumienie świata i postrzeganie innych ludzi. Przekraczanie barier komunikacyjnych zarówno własnych, jak i tych, z którymi przyszło nam się porozumiewać, to proces niezwykle złożony. Rzadko kiedy uświadamiamy sobie, że kreowany przez
naszą świadomość język, oprócz precyzji opisu, kształtowany był (najczęściej nieświadomie) jako zmysł neutralizujący
dysonanse poznawcze i drastyczne emocje. Praktyka zmierzająca do przyjaźni, otwartości i likwidacji barier między ludźmi
powinna zacząć się od zmieniania zasobów istniejących metafor i tradycyjnych nawyków językowych
[ 10 ].
Zwracając się w stronę praktyki nie można pominąć dorobku zorientowanych lingwistycznie terapeutów amerykańskich. Należy
też zauważyć, że szczegółowym zastosowaniem naukowego programu kognitywistyki do metod i technik psychologii praktycznej
jest NLP — programowanie neurolingwistyczne w psychologii. Neurolingwistyczne programowanie zastosowało metody, które
mają, w zamierzeniu jego twórców, stanowić próbę całościowego opisu ludzkiego doświadczenia. Podejście zwane w skrócie NLP
lub PNL (neurolingwistyczne programowanie) z jednej strony sięga po zdobycze neurologii (dział medycyny badający system
nerwowy człowieka) i neurologiki (nauka formułująca hipotezy dotyczące funkcji ludzkiego mózgu), z drugiej zaś odwołuje
się do analizy języka, szczególny nacisk, kładąc na psychologiczny kontekst
komunikowania [ 11 ].
Skondensowana porcja wiedzy psychologicznej i lingwistycznej każdemu czytelnikowi, który zdecyduje się ją zastosować
winna pomóc w tym, aby:
- nakłonić siebie lub drugą osobę do mobilizowania woli i intelektu,
- przyczynić się do wypracowania psychicznej spójności siebie samego,
- przekazywać umiejętności związane z odkładaniem oczekiwanych gratyfikacji życiowych w czasie,
- poszerzać poczucie wolności wewnętrznej.
1 2
Przypisy: [ 7 ] W kognitywistycznym programie badawczym ulega zanegowaniu dotychczasowy, a sięgający początków starożytnej Grecji, podział na tradycyjne gałęzie wewnątrzfilozoficzne, takie jak epistemologia, ontologia i aksjologia. Patrząc w przeszłość, w efekcie dotychczasowych podziałów filozofii na niespójne ze sobą dziedziny,
skonstatowano, że: wszyscy ci, którzy przykładowo zajmowali się problematyką etyczną tracili z pola widzenia zagadnienia ontologiczne. Natomiast ci nieliczni, którzy tworzyli podstawy filozoficznego systemu i uprawiali ontologię rozdzielali ją od zagadnień aksjologicznych. Była to
zatem bądź aktywność wyrastająca z milcząco przyjętych filozoficznych założeń (np. etyka chrześcijańska, marksistowska, etyka utylitarystów), bądź abstrakcyjna spekulacja filozoficzna na temat bytu, zresztą łatwo poddająca się wszelkim zakusom ideologii". [ 8 ] W. Mastenbroek, Negocjowanie, Warszawa 1998. [ 9 ] G. Kennedy, Negocjować można wszystko. Jak za każdym razem dokonać udanej
transakcji. Warszawa 1999. [ 10 ] G. Lakoff, M. Johnson podają przykłady metafor odwołujących się do założenia wspólnego „ogrodu znaczeń", mówiące o tym, że argumentowanie to wojna: „Twoje twierdzenia nie dają się obronić", „Zaatakował wszystkie słabe punkty mojego
rozumowania", „Jego uwagi krytyczne trafiły prosto do celu", „Zburzyłem jego
argumentacje", „Nigdy nie wygrałem z nim sporu. Nie zgadzasz się? Dobrze,
strzelaj!", „Jeżeli użyjesz tej strategii on cię pokona", „Zbił wszystkie moje argumenty": G. Lakoff, M. Johnson,
Metafory w naszym życiu, wyd. cyt., s. 26. Badania, analizujące rozszerzanie się otwartości komunikacyjnej i pokojowe aspekty używania języka są dopiero u początków. Jeżeli jednak zmiany w semantyce słowa pisanego pozwolą na rekonstrukcję ewolucji świadomości, otrzymamy dodatkowe cenne źródło pomocne w badaniach nad historią samowiedzy naszego gatunku, por. R. Koselleck,
Semantyka historyczna, Poznań 2001. [ 11 ] "Programowanie neurolingwistyczne jest, więc pierwszą dziedziną z zakresu etologii, nauk społecznych i poznawczych, wyraźnie poświęconą studiom dotyczącym
'struktury ludzkiej subiektywności'. Wiedza na temat miarodajnych elementów
'subiektywnej konstrukcji rzeczywistości', opracowana w ciągu ubiegłych dwudziestu pięciu lat, stanowi dzisiaj coraz częściej punkt wyjścia dla nowatorskiej działalności badawczej, która zdołała pokonać paradygmat ogólnego, uniwersalnego człowieczeństwa na rzecz realnego uwzględnienia indywidualnych, społecznych i subkulturowych różnic. (...) NLP to nie jest zbiór teorii, a więc uczeni nie mają się o co spierać. Są tylko metody, które można ocenić i porównać ze sobą pod względem skuteczności. A powodem, dla którego powyższe techniki
rzadko kiedy są popierane naukowo uzasadnionymi teoriami, jest fakt, iż są one wynikiem tak zwanego modelowania, czyli analizy działania ludzi sukcesu bez uwzględnienia ich teoretycznych przekonań. NLP narodziło się w latach siedemdziesiątych z powodu chęci naukowców metodycznego unowocześnienia psychoterapii. Można by nawet powiedzieć, że korzenie NLP sięgają czasów Arystotelesa, w rzeczywistości jej źródłem jest psychologia XIX wieku, a dokładniej prace Williama Wundta i Williama Jamesa. Natomiast wkład, jaki wnieśli w rozwój NLP Alfred Korzybski, Jay Haley, Howard Gardner, Milton Erickson, Jerome Singer, Carl Pribram oraz Szkoła Palo Alto zgromadzona wokół Gregory’ego Batesona, Virginii Satir i Paula Watzlawicka, został w stu procentach udowodniony". L. Derks,
Techniki NLP w tworzeniu dobrych związków z ludźmi, Gdańsk 2003, s. 10 i 19. « Psychologia i życie (Publikacja: 13-07-2006 )
Jerzy KolarzowskiDoktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy Liczba tekstów na portalu: 51 Pokaż inne teksty autora Najnowszy tekst autora: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 4915 |
|