 |
Chcesz wiedzieć więcej?
Zamów dobrą książkę.
Propozycje Racjonalisty: | | |
 |
|
|
|
Społeczeństwo » Manipulacje
Użycie presupozycji jako werbalnego środka wywierania wpływu [2] Autor tekstu: Jerzy Kolarzowski
7.
LICZEBNIKI PORZĄDKOWE I PRZYMIOTNIKI POŁOŻENIA
Stosowanie liczebników porządkowych
ma niekiedy dużą moc tworzenia wypowiedzi wieloznacznych. Każde takie słowo:
pierwszy, drugi, trzeci, ale także początkowy, kolejny, następny,
środkowy, centralny, końcowy, ostatni, oprócz dwu- lub wielostopniowej
informacji może zawierać ocenę w zależności od kontekstu. Siła tej
presupozycji tkwi w kontekście oraz w wielopłaszczyznowości niesionych przez
nią informacji. Liczebnik porządkowy pierwszy rodzi domniemanie
istnienia czegoś drugiego i ewentualnie otwarcia całego ciągu. Liczebnik porządkowy
drugi zakłada jako pewnik istnienie czegoś pierwszego i domniemanie
elementów kolejnych. Kontekst, jeszcze częściej zaś istniejące w danych
sytuacjach zwyczaje, wpływają na to, co pewne, a co domniemane.
|
Pierwszej nagrody nie przyznano.
|
Słysząc takie zdanie, wyrwane z kontekstu komunikatu, możemy przypuszczać, że przyznano prawdopodobnie
tylko drugą i trzecią nagrodę oraz wyróżnienia.
Przymiotniki dotyczące położenia:
początkowy, kolejny, następny, środkowy, centralny, końcowy, ostatni,
budują podobne założenia wieloznaczności informacji i oceny.
|
pierwszy — może znaczyć: najlepszy, rozpoczynający,
ale też pozbawiony doświadczenia.
centralny — znaczy tyle, co: znajdujący się w wypełnionej
przestrzeni albo ważny.
środkowy — często znaczy: pozostający w centrum
uwagi, istotny, a nawet harmonijny.
końcowy — może znaczyć: zamykający albo unikatowy.
ostatni — może znaczyć: dawny, stary albo cenny,
unikalny.
początkowy — może znaczyć: łatwy, słaby albo niedoświadczony,
niesprawdzony.
|
Przymiotniki odwołujące się
jednocześnie do przestrzeni i do czynności, np. otwarty, otwierający,
zamknięty, zamykający, rzadziej występują w zwrotach, w których brzmią
wieloznacznie. Chociaż odsyłają do jakiejś przestrzeni, mają mniejszy
potencjał wieloznaczności presupozycyjnej — są w swym znaczeniu
definitywne.
8. PRZYMIOTNIKI STOPNIOWANE W PYTANIACH
Szczególną siłę
presupozycyjną ma drugi stopień stopniowania. Informuje o istnieniu kategorii,
do których odnosi się stopień pierwszy i stwarza domniemanie istnienia
stopnia najwyższego, np. mniejszy buduje pewnik istnienia małego i przypuszczenie istnienia najmniejszego. Siła presupozycyjna
stopniowanych przymiotników zwiększa się, gdy o nie pytamy, zmuszając rozmówcę
do podania ścisłej informacji lub skłaniając do porównań, które ze swej
natury są relatywne i wieloznaczne.
|
Ta łódka jest mniejsza od...
To bardzo maleńka miejscowość.
|
Jesteśmy zmuszeni do zadania
pytań rozmówcy lub samym sobie: O ile mniejsza? Jak bardzo mała? W jakim
stopniu mniejsza? Mniejsza, od czego?
9. IMPLIKACJE
Implikacje polegają na połączeniu
dwóch niekoniecznie związanych ze sobą wątków.
Implikacje ze słowami łączącymi:
jeżeli, ale, ale nie.
|
Jeżeli nie będziesz się więcej uczyła, nie zdasz na studia.
|
Implikacje ze spójnikiem i:
|
Możesz przychodzić na spotkania i czuć coraz większe zainteresowanie.
Weź się w garść i zrób to
teraz.
|
Implikacje zawierające słowa: ponieważ,
skoro, w czasie.
|
Skoro tu jesteś,
pewnie chciałbyś, żebym cię czymś zainteresował.
|
Implikacja równoważno-czasowa:
zawiera słowa: a jednocześnie, równocześnie.
|
Najlepsze zabawy to takie, w których dziecko równocześnie się uczy.
|
Implikacja semantyczna to taka, w której użyte formy gramatyczne, np. imiesłowy, odwołują się do określonego
znaczenia.
|
Wchodząc tutaj zauważyłem plakat, który głosił… — mówiący nawiązuje
do treści plakatu, który zauważył.
|
Implikacja przyczynowo-skutkowa z użyciem słów: możesz, powinieneś, trzeba, umożliwi, zazwyczaj.
|
Teraz, kiedy zostałaś sama, musisz znaleźć sobie pracę, która umożliwi
ci lepsze zarobki.
|
Implikacja — równoważnik
kompleksowy z użyciem słów: to znaczy, że.
|
Uczestnictwo w kursie z negocjacji znaczy,
że chcesz zrobić karierę w biznesie.
|
Każdy z wymienionych powyżej
typów implikacji ma silny potencjał presupozycyjny. Sugeruje, wręcz narzuca
pewien pogląd, jakąś cząstkę czyjejś wizji świata, może służyć do
budowy wyrażenia świadczącego o zdolności czytania w czyichś myślach
(patrz: „13. Czytanie w myślach"). Zdania zawierające implikację mają
naturalną łatwość łączenia się z innymi, stąd też często stosujemy je w różnych kontekstach i typach wypowiedzi, zwłaszcza zaś wtedy, gdy
dokonujemy spiętrzenia presupozycji.
10. ŁĄCZENIE NIEWYNIKAJĄCE
Łączenie niewynikające to
łączenie kompletnie do siebie nieprzystających, ale niezupełnie
przypadkowych wątków.
|
Osiąganie wysokich not w szkole świadczy o wysokiej inteligencji.
Łączenie obrazów i treści cokolwiek wątpliwych dla przeciętnego
odbiorcy jest podstawą reklamy.
|
11. PRESUPOZYCJE Z UKRYCIEM
Presupozycje z ukryciem występują w postaci pytania, składają się z kluczowego zwrotu wprowadzającego i ukrytego za nim polecenia przedstawionego jako pytanie. Siła tej presupozycji
polega na tym, że ukrycie jest podwójne: zarówno przez kluczowe pytanie
wprowadzające, jak i przez to, że polecenie ma sympatyczniejszą w odbiorze
formę pytania.
Pytająca część polecenia nie
musi być jednak wzmocniona znakiem zapytania na końcu zdania. Zresztą
grzecznie wyrażone polecenia nie musi przybierać formy pytania — wystarczy,
że zastosujemy jeden lub kilka zwrotów grzecznościowych, np.:
|
Proszę bardzo zamknąć drzwi.
|
Kluczowe
zwroty wprowadzające
Ciekaw
jestem, czy możesz →
Zadaję
sobie pytanie, czy wiesz jak →
Zastanawiam
się, czy wiesz, jak →
|
Pytania
jako polecenia
Powiedzieć,
czego naprawdę chcesz?
uczyć
się w inny sposób?
bawić
się tymi zwrotami i równocześnie uczyć się ich.
|
Ostatni przykład zawiera
dodatkową presupozycję, a mianowicie implikację równoważno-czasową
(dlatego kończymy je kropką, a nie znakiem zapytania).
12. CYTATY
Zdanie, dające nam do
zrozumienia, że ktoś coś powiedział — „tajemniczy oni":
|
Powiedziano mi właśnie, że...
|
Cytaty to presupozycje bardzo
przydatne do wyrażania treści delikatnych, niekiedy wręcz takich, których
wypowiedzenie wprost naraziłoby rozmówcę na zarzut zbyt dużej bezpośredniości,
za silnej ingerencji w czyjeś sprawy lub nawet chamstwa.
|
Mój znajomy w takich sytuacjach zwykł mawiać... — cytat
prosty.
|
Przy stosowaniu cytatów możemy
niekiedy uciec się do konfabulacji, np. mówimy do Y:
|
Ten Z to (w tym miejscu
pada pejoratywne określenie w odniesieniu do Z-a) — słyszałem, co Z mówił
do V — i przytaczamy jego słowa.
|
Tego rodzaju cytat wypowiadamy
niekoniecznie po to, żeby wyrazić nasze oburzenie. Możemy mówić tak po to,
żeby przekazać informację zawartą w komunikacie Z-a i wywrzeć za jej pomocą
szokujący wpływ na słuchacza/słuchaczkę.
Cytaty to jedna z nielicznych
presupozycji, które możemy wzajemnie spiętrzać, np.:
|
Mój trener opowiadał mi, jak w pewnej sytuacji jego towarzysz na kursie
odezwał się do osoby, która musiała odpowiedzieć na...
|
13. CZYTANIE W MYŚLACH
Mówca wie — albo mu się
wydaje, że wie — co inni myślą lub czują.
|
Wiem, dlaczego to zrobiłeś.
Powiedziała to tylko dlatego, że była na mnie zła.
Widzę, że jesteś zdenerwowany.
|
Ważne, by zdawać sobie sprawę,
że takie wypowiedzi mogą samodzielnie bądź w spiętrzeniu pełnić rolę środka
wywierania wpływu, np. w hasłach propagandowych czy reklamowych, nie mówiąc
już o sytuacjach, w których usiłujemy kogoś do czegoś przekonać.
14. ANONIMOWY AUTORYTET
Są to opinie i sądy, przy których
ich wyraziciel zostaje pominięty.
|
Ciekawość to dobra rzecz.
Dobrze jest być punktualnym.
Dzieci mają prawa...
Starość jest bogata w doświadczenia.
Uroda szybko przeminie.
|
15. NOMINALIZACJE
Jest to sposób osłabiania bądź
likwidowania działania w zdaniu przez używanie rzeczowników odczasownikowych.
Jest to szczególna i silna presupozycja, pozwala skonstruować komunikat nie
urażając nikogo i nie czyniąc konkretnych osób odpowiedzialnymi za jakieś
zdarzenia. Stosuje się ją często w języku technicznym, w języku polityki i publicznej komunikacji, ponieważ jako zdepersonifikowana, wyjaśnia rzeczywistość,
ale unika słów, które można by odczytać jako zamiar napiętnowania
kogokolwiek.
|
Mamy problem ze wzajemnym porozumieniem się.
|
16. CZASOWNIK NIEDOOKREŚLONY
Czasowników niedookreślonych używa
się w odniesieniu do świadomości: uświadamiać sobie, doświadczać,
odkrywać, rozumieć, pamiętać.
|
Należy pamiętać...
Można sobie uświadomić...
|
Presupozycja „czasownik
niedookreślony" jest bliska wieloznaczności homonimicznej z użyciem czasownika — z tym zastrzeżeniem, że w presupozycji czasownik występuje wyłącznie w formie bezokolicznika. Dlatego jest to inna jednostka klasyfikacji
presupozycji.
17. GENERALIZACJA
Chodzi tu o zdania zawierające
słowa: inni, obcy, rodacy.
Stosowanie tej presupozycji musi
być zawoalowane albo zniuansowane, żeby w ogóle mogła ona oddziaływać. W przeciwnym razie wskazywałaby na jakiś problem między mówiącym a reprezentantem danej grupy.
|
Młodzi pracownicy nie sprawdzą się na tym odcinku.
Niemcy są zazdrośni w kontaktach służbowych.
|
Zdania te nie brzmią przekonująco.
Możemy ich jednak użyć w swobodnej rozmowie, kiedy poprzemy je przykładem i dodatkowym uzasadnieniem.
18. BRAKUJĄCY
WSKAŹNIK ODNIESIENIA
Polega
on na tym, że zaimek zastępuje
konkretne słowo czy nawet część zdania, które powinno być zamiast niego
wypowiedziane lub napisane.
|
Można się było tego
spodziewać. — czego
konkretnie?
To nie jest trudne. — co
konkretnie masz na myśli, mówiąc to nie jest trudne?
|
19. PYTANIE JAKO KRYTYKA
Sformułowanie pytania tak, że
jego forma skrywa dezaprobatę.
|
Czy nie wydaje ci się, że za mocno się malujesz?
Czy twoim zdaniem jest to właściwy sposób postępowania w tego typu
sytuacji?
|
20. PYTANIE JAKO ZMUSZENIE DO MYŚLENIA
Często w pytaniu może być
zawarty komunikat zmuszający do wysiłku, zwłaszcza intelektualnego.
|
Czy uważasz, że jest to dobry sposób na...?
Czy życzyłbyś sobie, żebym...?
|
21. PYTANIE JAKO INFORMACJA
Pytanie bywa słabą formą
ukrycia informacji o naszym prestiżu.
|
Czy wiesz, że dostałam nowy komputer? — w domyśle:
lepszy od twojego.
Nie wiem, czy dotarła do Państwa informacja, że nasza mała firma w zeszłym
roku zarobiła milion dolarów?
|
22. PYTANIE JAKO PODNIESIENIE (PODKREŚLENIE) SWOJEGO STATUSU
W tej presupozycji, jak w żadnej
innej, prawie wszystko zależy od kontekstu.
|
Czy dobrze zrobiłem wybierając studia blisko domu.
|
Kontekst polega na tym, że
odbiorcą pytania jest osoba, która nie była w stanie pracować i uczyć się w innym mieście.
Pytanie podkreślające status mówiącego
działa zwłaszcza wówczas, gdy przewrotnie nada mu się formę negatywną:
|
Czy zajmowanie się presupozycjami nie jest stratą czasu?
Czy w dzisiejszych czasach ktokolwiek zakwestionuje pożytek wynikający ze
znajomości języków obcych?
|
23. PYTANIE JAKO ZMUSZENIE DO PODJĘCIA DECYZJI
Do tej kategorii należą
pytania, które mogą prowadzić do zakończenia rozmów, ale i do
dezorientacji. Jest to słaba presupozycja.
|
Podjęliśmy decyzję o zakończeniu negocjacji. Jakie zatem są wasze
propozycje końcowe?
|
— pytanie
zadane partnerom, którzy nie przygotowali dodatkowych propozycji.
|
Czy zdecydowała się pani na ten zakup?
|
Presupozycje w języku polskim
lepiej jest tworzyć, gdy korzystamy z mowy potocznej, zwracając się do kogoś
bezpośrednio, po imieniu, per ty (patrz:
„6. Wieloznaczność"). Często zatem warto przełożyć język oficjalny (w
polszczyźnie wyposażony w formę pan, pani) na bezpośrednią konwersacje,
następnie zastosować presupozycje i tak zbudowane zdania z powrotem przełożyć
na język obowiązujący w kontaktach służbowych.
* * *
Język
jest tego rodzaju instrumentem, którego możemy używać na wiele sposobów.
Ten sam wzorzec użycia języka w jednej sytuacji może być sklasyfikowany jako
niepełny i zniekształcony, w innej zaś może np. znakomicie posłużyć do
budowy porozumienia w rozmowie z pobudzoną emocjonalnie osobą.
Opisane z perspektywy psycholingwistyki kognitywnej narzędzia, jakim są presupozycje,
mają zastosowanie wielorakie:
-
ułatwiają komunikację, zwłaszcza
gdy mamy do przekazania nowatorskie bądź ważkie dla nas treści;
-
uprzedzają ewentualne problemy z porozumieniem się, nasza wypowiedź podyktowana zostaje przez obawy i ma na
celu uprzedzić je;
-
pomagają ukryć nasze zmieszanie jako
rozmówcy (nadawcy komunikatu);
-
pomagają rozszyfrować konsternację, w jaką popadł nasz współrozmówca.
Nazwy, przykłady i opisy działania presupozycji
|
Nazwa presupozycji
|
Przykład presupozycji
|
Opis działania
|
|
0. Zwroty wprowadzająco- presupozycyjne
|
Gdybyś wiedział, jak łatwo wyobrazić sobie, że
pewnego razu...
|
Odwołują się do wiedzy bądź do wyobraźni i zawierają
wiele słów oraz zwrotów o dużej sile „przylepności"
syntaktycznej.
|
|
1. Presupozycje z „nie"
|
Nie oczekuj szybkich sukcesów.
Nie martw się o przyszłość tego przedsięwzięcia.
|
Podświadomość nie zna
słowa „nie" — partykuły przeczącej. Dlatego zdania z „nie" można
używać w znaczeniu pozytywnym lub negatywnym.
|
|
2. Presupozycje z następstwem czasu
|
Zanim sfinalizujemy pertraktacje, proszę przejrzeć
protokół dodatkowych uzgodnień.
|
Są to zdania z zastosowaniem słów umieszczających daną
czynność w czasie: podczas, po, w, w czasie, gdy, zanim. Dodając
do nich pozytywne skojarzenie, uzyskujemy pewność, że informacja
zostanie dobrze przyjęta przez słuchacza.
|
|
3. „Spinacze"
|
Zrób to, o co cię proszę, bo bardzo się śpieszę.
Zanim podpiszemy umowę, sprawdzimy niektóre z uzgodnień.
|
„Spinacze" budują wybór nie kwestionując przy tym
doświadczeń rozmówcy. Ewentualnie, gdy przybierają postać pytań,
tworzą pewne założenia. Są to zdania oznajmujące, ale częściej
pytające, które zawierają słowa: bo, ale, albo, czy też.
|
|
4. Presupozycje świadomościowe
|
Czy wiesz, jakie to dla mnie ważne?
Bądź uprzejmy zauważyć, że twoje postępowanie prowadzi do...
Czy zdajesz sobie sprawę, w jakim jesteśmy położeniu?
|
Są to presupozycje zwracające na coś uwagę słuchaczowi, a zarazem nie pozwalające zakwestionować „idei" zawartej w zdaniu.
Posługujemy się w nich konstrukcją „ukrytego" autorytetu. Zdania
zawierające słowa i zwroty: wiedzieć, zdawać sobie sprawę, zauważyć,
ale też widzieć, słyszeć, wyobrażać sobie.
|
|
5. Zmiana czasu
|
Pragniemy na jakiś czas przerwać współpracę, co
naszym zdaniem nie przekreśla wzajemnych, przyjaznych kontaktów.
|
Zmiana czasu jest słabą presupozycją, której istota
polega na potwierdzeniu dowolnej informacji i domaganiu się uściślenia
jej zakresu. Zdania zawierające słowa: zacząć, skończyć, przestać,
kontynuować oraz już, jeszcze, ciągle, nadal + czasownik
stanowią eksplikację tej presupozycji. W presupozycji (2) „następstwo
czasu" proponujemy pozorny wybór: w (5) stawiamy słuchacza wobec
konieczności uściślenia nieprecyzyjnej wypowiedzi.
|
|
6. Wieloznaczności
|
To śliski temat.
Ona wypaliła się zawodowo.
Pierwszy dzień w pracy upłynął na...
|
Wieloznaczności dzielimy na homonimiczne silne i słabe,
wieloznaczności zakresu oraz akcentowania.
|
|
7. Liczebniki porządkowe i przymiotniki dotyczące położenia
|
Pierwszej nagrody nie przyznano.
To ostatni etap rozgrywek.
|
Każdy liczebnik porządkowy oraz przymiotniki
bliskoznaczne: początkowy, ostatni, itp., zawierają w sobie oprócz
informacji domniemanie jakiegoś szeregu bądź porządku.
|
|
8. Przymiotniki stopniowane
|
Bardziej się postarali?
|
Szczególnie drugi stopień przymiotnika oprócz
informacji zawiera domniemanie stopnia niższego i wyższego.
|
|
9. Implikacje
|
Skoro uczysz się negocjacji, zapewne po studiach będziesz
szukał pracy w biznesie.
Ponieważ zbagatelizowałeś zajęcia, masz kłopoty w czasie sesji.
Przychodząc do Państwa poczyniłem założenie, że...
Zajmowanie się NLP oznacza, że chce się dominować
nad innymi.
|
Implikacjami są zdania proste, ale częściej złożone,
zbudowane w ten sposób, że zawierają:
słowa łączące: jeżeli, ale, ponieważ;
spójniki: i, skoro;
konstrukcje przyczynowo-skutkowe — od kontekstu zależy
ich zwrotność i siła wynikania;
konstrukcje semantyczne, zaczynające się od imiesłowów
lub zawierające imiesłowy;
równoważnik kompleksowy: x znaczy y.
|
|
10. Łączenie niewynikające
|
Dobrym wychowankiem jest osoba nastawiona służalczo
wobec pedagogów. |
Połączenie w poprawnie zbudowanym zdaniu dwóch niezwiązanych
ze sobą ani logicznie, ani kontekstowo prawd.
|
|
11. Presupozycje z ukryciem
|
Zastanawiam się, czy mógłbyś widzieć ten problem
inaczej.
|
Składa się ze zdania wprowadzającego i pytania w roli
polecenia. Pytająca część polecenia nie musi być jednak wzmocniona
znakiem zapytania na końcu zdania.
|
|
12. Cytaty
|
W takich sytuacjach nasz szef zwykł był mawiać...
Powinniście mnie zapytać, co o tym sądzę...
(zdanie wprowadzające)
|
„Włożenie" jakiegoś zdania albo dłuższej
wypowiedzi w usta kogoś innego. Szczególnie przydatne w niezręcznych
sytuacjach.
|
|
13. Czytanie w myślach
|
Wiem, dlaczego to zrobiłeś.
Nie musisz z nimi rozmawiać, wiem, co odpowiedzą.
|
Mówca wie albo mu się tak wydaje, że wie, co inni myślą,
czują, planują.
|
|
14. Anonimowy autorytet
|
Dobrze jest być punktualnym.
Ciekawość to pierwszy stopień do piekła.
Uroda szybko przeminie.
|
Opinie i zdania oznajmujące, przy których podmiot je
wypowiadający został ukryty.
|
|
15. Nominalizacje
|
Mamy problem z porozumieniem się.
|
Osłabianie lub czasem nawet likwidowanie działania
zdania przez użycie rzeczowników odczasownikowych. Świadczyć może o chęci uniknięcia odpowiedzialności.
|
|
16. Czasownik niedookreślony
|
Należy pamiętać...
Można powiedzieć, że...
|
Presupozycja ta „lubi" czasowniki odnoszące się do
świadomości, używane w bezokoliczniku i w sposób bliski wszelkim
wieloznacznościom.
|
|
17. Generalizacja
|
Inni, obcy, wszyscy...
|
Mało przekonujące zdania uogólniające, których możemy
używać, gdy poprzemy je przykładem w swobodnej rozmowie.
|
|
18. Brakujący wskaźnik odniesienia
|
To było nie do przewidzenia.
|
Zaimek zastępuje konkretne słowo czy nawet część
zdania, która powinna być zamiast niego wypowiedziana czy napisana.
|
|
Presupozycje występujące tylko w postaci pytań
|
|
19. Pytanie jako krytyka
|
Czy twoim zdaniem to jest właściwy sposób postępowania?
|
Tego rodzaju pytania — jak (19) i (20) — często
stosujemy, mając na celu bądź odpowiedź krytyką na krytykę, bądź złagodzenie
krytyki przez domaganie się dodatkowych wyjaśnień. Dzięki takiemu postępowaniu:
zyskujemy na czasie, jesteśmy uprzejmi, a jednocześnie możemy nieraz
wykazać absurdalność czyjegoś sposobu myślenia.
|
|
20. Pytanie jako zmuszenie do myślenia
|
Czy życzysz sobie takiego rozwiązania?
|
|
21. Pytanie jako chwalenie się
|
Czy wiadomo wam, jakie obroty osiągnęła w zeszłym
roku nasza firma?
|
Pytanie bywa słabą formą ukrycia informacji o naszym
prestiżu. |
|
22. Pytanie jako podkreślenie swojego statusu
|
Czy warto zajmować się NLP?
|
Ogromne znaczenie kontekstu dla tej presupozycji wyda się
po głębszym namyśle oczywiste.
|
|
23. Pytanie jako zmuszenie do podjęcia decyzji
|
Czy zdecydowaliście już o zakresie zamówienia?
|
Pytania takie mogą prowadzić do zakończenia rozmów,
ale też do dezorientacji.
|
1 2
« Manipulacje (Publikacja: 17-07-2006 Ostatnia zmiana: 30-01-2011)
Jerzy Kolarzowski Doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy
Liczba tekstów na portalu: 51 Pokaż inne teksty autora
Najnowszy tekst autora: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice |
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 4927 |
 |
