|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Prawo » Prawa Człowieka
Kobiety i fundamentalizm. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 13.3.2002 Tłumaczenie: Anna Słota
2000/2174(INI)
Parlament Europejski,
uwzględniając:
- Powszechną Deklarację Praw Człowieka, w szczególności jej artykuły:
2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 13, 14, 16, 18, 23 i 26;
- Artykuł 13 traktatu ustanawiającego Unię Europejską oraz deklarację nr
11, stanowiącą aneks do traktatu, mówiącą o statusie kościołów i organizacji niewyznaniowych;
- Konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie likwidacji wszelkich form
dyskryminacji kobiet;
- Swoją rezolucję z 16.8.1998 z okazji islamsko-europejskiego dnia Averroësa;
- Wnioski z wysłuchania w sprawie kobiet i fundamentalizmu przeprowadzonego
23.1.2001;
- Europejską Kartę Praw Podstawowych
z 7.12.2000, a w szczególności drugi paragraf preambuły, a także artykuły 9, 10 i 14;
- Dokument Pamięć i pojednanie przedstawiony przez Międzynarodową
Komisję Teologiczną 7.3.2000;
- Zasadę 163 swoich Zasad Postępowania;
- Raport Komisji Praw Kobiet i Równych Szans oraz opinię Komisji Praw i Wolności
Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych;
- Jako że pojęcie fundamentalizmu powstało w 1920 roku w USA, gdzie
przede wszystkim odnoszone było do chrześcijaństwa; ten fundamentalizm
charakteryzował się ekstremalnym posłuszeństwem wobec dogmatów, które
interpretowane literalnie, stawiane były na równi z prawem państwowym i prawami człowieka; podczas gdy istnieją różne formy fundamentalizmu:
religijny, polityczny i ideologiczny; jako że współcześnie mamy do czynienia z rożnymi
wariantami fundamentalizmu, istniejącymi wśród różnorodnych religii i sekt;
- Rozpoczynając od przesłanki, że poważne problemy różnych form fundamentalizmu i jego wpływ
na życie kobiet
muszą zostać zablokowane na drodze politycznej, poszukując wsparcia
odpowiednich środków, które mogłyby zostać użyte do zwalczania
fundamentalizmu;
- Odnotowując, że przez całą historię ludzkości, a także w czasach współczesnych, kobiety były i
znajdują się wśród głównych ofiar religijnego fundamentalizmu;
- Podczas gdy większość wyznań religijnych doświadczała
fundamentalistycznej i tradycjonalistycznej degeneracji w różnych formach, w jakimś okresie
swojej historii;
- Jako że miliony kobiet na całym świecie są pozbawione podstawowych praw należnych człowiekowi
i obywatelowi, takich jak czynne i bierne prawo wyborcze; potępiając wyłączenie kobiet z procesu demokratycznych przemian w niektórych krajach, gdzie budzi się fundamentalistyczny nacisk,
- Podczas gdy fundamentalizm nie jest zjawiskiem obcym w Unii Europejskiej i stanowi zagrożenie dla wolności i podstawowych praw jednostek, a jego celem
jest wymuszenie na władzach i instytucjach publicznych przyjęcia jednostronnego podejścia,
które wyklucza równość wobec prawa tych, którzy nie podzielają tego
spojrzenia;
- Jako że podobieństwo fundamentalistycznych i totalitarnych reżimów politycznych
zostało dowiedzione, i potwierdzono, że tradycjonaliści uważają siebie
za posiadających prawdę i chcą ją zmonopolizować;
- Akcentując, że ekstremistyczne manifestacje powodują wzrost nadużywania
przemocy, zwykle wymierzonej w tych, którzy są w opozycji lub wyznają inne
religie;
- Podczas gdy tradycje europejskie i wartości na polu respektowania
podstawowych praw, demokracji, litery prawa oraz świeckiej natury państwa są
cenne i praktykuje się rozwijanie ich w społeczeństwie jako podstawę ich
rozwoju i ważnym jest, aby ochraniać te tradycje przed atakami
ekstremistów i grup bigoteryjnych;
- Jako że fundamentalizm ma negatywny wpływ na kulturę, sztukę i naukę,
narzuca intelektualny totalitaryzm, prześladuje i wykorzenia
wolność myślenia i tworzenia, powoduje zagrożenie morderstwami
intelektualistów i artystów;
- Odrzucając całą historyczną, zweryfikowaną negatywnie metodę
stosowaną w walce z fundamentalizmem poprzez wprowadzanie opozycyjnych typów fundamentalizmów;
wychodząc z założenia, że najlepszym istniejącym remedium jest rozwijanie praw i wolności,
szacunek dla jednostki, laicyzacja, otwartość, emancypacja kobiet, promocja
ideologicznej i kulturowej różnorodności, pluralistyczne współistnienie,
praktykowanie dialogu i politycznej elastyczności, swobodnej ekspresji idei,
wierzeń i sposobów życia, stopniowalność i relatywność pojęć i tylko to
może zostać
użyte przeciwko redukcjonistycznym uproszczeniom;
- Rozpoznając mądrość tych, którzy stają w obronie laicyzacji i separacji
pomiędzy sprawami publicznymi przynależnymi do sfery politycznej a przekonaniami politycznymi i wierzeniami, które muszą być wolne i szanowane,
a które pozostają domeną prywatną jednostek, ubolewając nad wpływem kościołów i społeczności religijnych na życie publiczne i polityczne kraju, w szczególności
gdy taki wpływ jest wykorzystywany, aby ograniczać prawa człowieka i podstawowe wolności, na przykład sferę seksualną i reprodukcyjną człowieka,
lub wzniecać i wspierać dyskryminację;
- Podczas gdy państwa powinny gwarantować indywidualne prawa i wolności oraz
uznanie wolności wyznania, a prawo do wolności religijnej, w skład
którego wchodzi prawo do zmiany wyznania, prawo do niewyznawania żadnej
religii i prawo do praktykowania swojej religii są włączone w wiele międzynarodowych
traktatów i konstytucyjnych tradycji w państwach członkowskich;
- Wyrażając poważne zastrzeżenia w przypadku przemijających ideologii, które
tęsknią za minionymi czasami i twierdzą, że posiadają odpowiedzi na rolę
kobiet w przyszłości, opartą na wstecznych pozycjach z przeszłości;
- Podkreślając, że proces wyzwolenia i usamodzielniania kobiet jest częścią
historycznego rozwoju ludzkości; podczas gdy sytuacja kobiet jest powiązana ze
stopniem wolności i rozwoju w państwie, a kobiety są czołowymi kreatorami spójności i struktur społeczeństwa;
- Jako że państwa członkowskie posiadają także podstawy prawne,
które upoważniają je do przyjęcia efektywnej polityki zwalczania
dyskryminacji i tworzenia powszechnego systemu udzielania azylu i nowej polityki
imigracyjnej;
- Rozpoznając różnice w nastawieniu pomiędzy wieloma młodymi,
wielkomiejskimi, posiadającymi wykształcenie uniwersyteckie islamskimi
kobietami, które przekształcają swoją własną rolę w społeczeństwie i swoje możliwości działania i pogodzenia postawy feministycznej z ich religią;
- Potępiając poważne i nieodwracalne niedostatki w edukacji i kwalifikacjach kobiet
w warunkach stwarzanych przez fundamentalistów; żałując, że w wielu rolniczych obszarach świata dziewczynkom powyżej 10 roku życia ciągle
ogranicza się dostęp do nauki szkolnej i w ten sposób różnice w profesjonalnym szkoleniu są umacniane ze szkodą dla kobiet;
- Podczas gdy kobiety muszą mieć wolność wyboru wiary religijnej i używania
symboli wyrazu religijnego, jeśli w ten sposób chcą określać swoją tożsamość;
- Jako że konieczna jest dla tożsamości kobiet możliwość osobistego i
prywatnego odseparowania się od religii, tradycji i kultury, podczas gdy
stereotypy, ubiór, wartości, sposób życia i rodzaj zachowania muszą być
sprawą osobistego wyboru;
- Odczuwając konieczność zapobiegania jakiemukolwiek nawrotowi szkód
wyrządzonych kobietom przez fundamentalistyczny reżim Talibanu, gdzie ogromne i
systematyczne naruszanie podstawowych praw człowieka prowadzone było
bezkarnie, doprowadzając do obecnego dziewięćdziesięcioprocentowego analfabetyzmu wśród młodych kobiet,
niszczenia ich zdolności, usuwania z miejsc publicznych oraz
miejsc pracy, spychania ich w ekstremalną biedę, pozbawiania prawa do opieki
zdrowotnej, sprowadzając jakość ich egzystencji poniżej poziomu należnego
istotom ludzkim;
- Potępiając kulturowe praktyki i tradycje takie jak okaleczanie genitaliów,
jako będące naruszeniem, zbrodnią i atakiem na fizyczną integralność i życie
kobiet, zauważając przenoszenie się tego typu tradycji do krajów Unii
Europejskiej;
- Widząc, że chociaż posiadanie dzieci powinno być czysto osobistą sprawą, prawa
reprodukcyjne kobiet są często kontrolowane przez rodzinę, krajowe rozwiązania
prawne i/lub przywódców religijnych, co więcej, większość spośród
odpowiedzialnych za kontrolę praw reprodukcyjnych kobiet na każdym poziomie to
mężczyźni,
- Potwierdza szacunek dla wspierania i ochrony ustanowionych praw człowieka,
przyswojonych przez UE, które są jednym z kamieni węgielnych współpracy
europejskiej i relacji pomiędzy UE i jej krajami członkowskimi a państwami
trzecimi, kładzie nacisk, aby prawa kobiet leżące u podstaw międzynarodowych
umów i konwencji nie mogły być ograniczane ani znoszone pod pretekstem wierzeń i interpretacji religijnych, tradycji kulturowych, zwyczajów czy rozwiązań
prawnych;
- Uważa, że żaden system polityczny czy ruch religijny nie może stawiać
się nad poszanowaniem dla fundamentalnych praw człowieka i wolności
demokratycznych, ani też żadna przynależność polityczna czy religijna
nie powinna być wykorzystywana w celu oznaczenia identyfikacyjnego obywateli;
- Utrzymuje, że w ramach UE ochrona praw kobiet oznacza uniemożliwienie
wprowadzenia przeciwnych lub nie do pogodzenia z tym zasad lub tradycji; wyrzeka
się naruszania praw człowieka pod pretekstem wierzeń religijnych
czy praktyk kulturowych lub zwyczajowych; odrzuca zastosowanie w UE praw
legalizujących nierówności pomiędzy mężczyznami i kobietami, jest
przekonany, że nie ma prawdziwej demokracji bez poszanowania praw kobiet, włączając w to prawo do samostanowienia i równość płci;
- Odrzuca używanie polityki jako środka ograniczania wolności i praw
kobiet lub jako sposobu jakiejkolwiek dyskryminacji, potępia władze organizacji religijnych oraz przywódców ekstremistycznych ruchów
politycznych, którzy wspierają dyskryminację rasową, ksenofobię, fanatyzm
oraz wykluczanie kobiet z wiodących pozycji w hierarchii politycznej i religijnej;
- Nalega, aby imigrantki były informowane o istnieniu praw przeciw
dyskryminacji oraz aby umożliwiano tym kobietom korzystanie z ochrony ich praw,
nalega aby mogły one otrzymać poradę osób należących
do danej kultury i odpowiedzi na pytania na temat konsekwencji jakie mogą ponieść
jeśli
zaniechają ulegania szczególnym praktykom, które rzutują na ich prawa
bez zrzekania się najistotniejszych aspektów danej kultury;
- Zaleca krajom członkowskim oraz Komisji wprowadzenie potrzebnych środków
dla upewnienia się, że zastosowano w ramach UE, także na poziomie rodzin, prawo
wspólnotowe dotyczące równych praw mężczyzn i kobiet oraz zabezpieczono
prawa podstawowe;
- Wzywa Komisję do badania znaczenia formalnego i nieformalnego zastosowania w ramach rodziny prawa krajów ze skłonnościami fundamentalistycznymi, szczególnie w przypadku kobiet przynależących do społeczności imigrantów w państwach członkowskich;
uważa, że jest konieczne, aby prawa wywodzące się z prawodawstwa wspólnotowego
były dominującymi nad prawami z krajów pochodzenia imigrantów; nawołuje
Komisję oraz kraje członkowskie, aby na podstawie przeprowadzonych badań
podejmowały konieczne kroki, aby chronić kobiety, w szczególności przed
niekorzystnym wpływem praw typowych dla kraju pochodzenia;
- Proponuje, aby wspólna polityka zagraniczna była uformowana i
implementowała podstawy demokracji i poszanowanie praw człowieka, dając
priorytet walce z problemami metodami pokojowymi, pomagając w ten sposób
wykorzeniać antyzachodnią reakcję lub tendencje fundamentalistyczne;
proponuje także, aby inicjatywa wspierania przyjęcia powszechnego moratorium
na egzekucje i karę śmierci, podobnie jak umocnienie międzynarodowych
działań przeciwko nieludzkim, okrutnym, poniżającym karom, takim jak chłosta i ukamienowanie była priorytetem Wspólnej Polityki
Zagranicznej i Bezpieczeństwa;
- Zaleca Komisji stworzenie systemu informacyjnego i programu szkoleniowego dla kobiet
skupiającego uwagę na wpływie fundamentalizmu, włączając w to kwestie
sekularyzacji i modernizacji społeczeństwa i rodziny;
- Poleca zajęcie się polityką, która ogranicza wpływ fundamentalizmów,
rozwija międzykulturową otwartość i wymianę w celu eliminacji gett, proponuje kobietom
możliwości takie jak szkolenia, informacje i dostęp do nowych
technik, tworzenie oraz rozpowszechnienie publikacji, broszur informacyjnych
oraz programów radiowych i telewizyjnych; zaleca także inicjowanie i wspieranie
aktywności organizacji pozarządowych, które propagują i bronią
praw kobiet oraz centrów badawczych, edukacyjnych i szkoleniowych na
poziomach regionalnych i lokalnych;
- Nawołuje Radę do wspierania Komisji w kontekście europejsko-śródziemnomorskiej
współpracy, w zakresie inicjatyw promujących międzykulturowy dialog;
- Zaleca Komisji rozwijanie mechanizmów gromadzenia informacji na temat
fundamentalistycznych napaści, wykroczeń i dyskryminacji;
- Proponuje przyjęcie i zastosowanie programu wymiany i przemieszczania się
studentów i profesjonalistów biorących udział w szkoleniu, skierowanym
specjalnie do kobiet, podobnie jak stworzenie otwartego uniwersytetu dla kobiet;
żąda, aby struktury i centra międzykulturowych spotkań i wymian opinii
takich jak Europejsko-Arabski Uniwersytet w Granadzie były wykorzystywane i
rozwijane w celu ustanowienia solidnej komunikacji na polu
kultury, języka, religii, historii i współczesnych struktur społecznych;
- Wzywa Komisję do ustanowienia, zarówno we Wspólnocie jak i w kontekście
rozwoju polityki współpracy, sieciowych systemów zbierania danych na
temat postępów i poprawy w zakresie praw kobiet oraz zastosowania programów
współpracy i stowarzyszania mających na celu rozwój i demokratyzację systemów i procedur prawnych oraz instytucji karnych;
- Wzywa Radę oraz Komisję do wspierania, w kontekście zewnętrznych powiązań i rozwoju polityki w zakresie MEDA [ 1 ] oraz Lomé [ 2 ], aktywności organizacji pozarządowych, których
celem jest poprawa sytuacji kobiet na poziomie podstawowym, w szczególności
tych, które wspierają kobiety będące ofiarami fundamentalizmu;
- Domaga się od Rady, aby zaleciła rządom krajów trzecich, z którymi
zawiera porozumienia ekonomiczne i handlowe, nieinterweniowanie w życie
obywateli tych państw, szczególnie kobiet, w sposób przeciwstawiający się
międzynarodowym konwencjom w sprawie poszanowania praw człowieka;
- Nakłania Komisję oraz Radę, aby nakładając kary oparte na klauzulach
praw człowieka w stowarzyszeniach lub innych porozumieniach, brały pod uwagę
fakty naruszania praw kobiet;
- Zaleca krajom członkowskim:
(a) wyraźnie upoważnienie konsulatów, aby rozpatrywały podania o wizy
indywidualnie i osobiście, nawet gdy paszport ubiegającej się o wizę kobiety
jest paszportem rodzinnym;
(b) wydawanie kobietom indywidualnych pozwoleń pobytu;
(c) zapewnienie równego traktowania, jeśli chodzi o otrzymywanie pozwolenia pobytu i pracy w krajach UE kobietom, które doświadczyły naruszenia praw lub były
ofiarami dyskryminacji;
- Wspiera kobiety, które walczą przeciwko fundamentalizmowi oraz inne
ruchy, których celem jest wykluczenie fundamentalizmu z życia społecznego, ekonomicznego i politycznego oraz z dostępu do pewnych rejonów geograficznych na planecie;
- Potępia przywódców religijnych, którzy wykorzystują systemy religijne w celu wykluczenia kobiet lub propagują ich niższość w stosunku do mężczyzn;
- Zaleca, aby przyszłe wytyczne na temat udzielania azylu w krajach UE brały
pod uwagę różne formy prześladowania doznawane przez
kobiety, szczególnie te wynikające z fundamentalizmu, a więc te formy
prześladowania rozpoznane i włączone w definicje i reguły nakładane na uchodźców,
które są uwzględnione w strukturze prawnej Wspólnoty Europejskiej; wzywa Komisję, aby w związku z
podstawowymi procedurami z Tampere opracowanymi w celu rozwijania wspólnej polityki europejskiej
w dziedzinie azylu i polityki
migracyjnej, rozpoznawać dyskryminację doświadczaną przez uchodźców-kobiety
pochodzące z krajów reżimów teokratycznych i fundamentalistycznych jako
podstawę przyznawania azylu;
- Wspiera włączenie prześladowań fundamentalistycznych doświadczanych
przez kobiety oraz z powodu ich płci w skład powodów rozważanych w motywowaniu podań o azyl i przyznawania formalnego statusu uchodźcy;
nawołuje rządy krajów członkowskich do rozpoznawania prześladowań i pogwałceń praw doświadczanych przez kobiety z powodu fundamentalizmu jako
„prześladowanie z powodów przynależności do szczególnej grupy społecznej" w znaczeniu Konwencji Genewskiej, w związku z czym kobiety te (z pierwszeństwem
dla tych, które już są rezydentami UE) będą mogły uzyskiwać formalny status
uchodźcy; domaga się sformułowania prawnie obowiązujących wskazówek lub
instrukcji pomocnych przy składaniu podań;
- Nalega, aby Komisja upewniała się, że w trakcie negocjacji akcesyjnych,
umowy o współpracy i stowarzyszeniu zawierają klauzule na temat praw kobiet;
- Bierze pod uwagę konieczność natychmiastowej integracji imigrantów,
uchodźców i mniejszości, legalnie przebywających na terenach UE, na zasadach
polityki prewencyjnej, wraz z uznaniem wszystkich praw obywatelskich i pracowniczych;
- Zachęca Komisję do otwarcia dialogu politycznego w zakresie przyszłych
porozumień z władzami Iranu, w celu poprawy sytuacji kobiet, użyczania treści
pomocnych w rozwoju i reformach z możliwością ich przeniesienia do rozwiązań prawnych
oraz zabezpieczenia jawności i jasności tych działań;
- Stanowczo potępia fundamentalistyczną dyskryminację kobiet
nieustannie praktykowaną i promowaną przez rząd Arabii Saudyjskiej;
- Nawołuje Radę, kraje członkowskie oraz Komisję, aby podjęły się
przewodnictwa wspólnej międzynarodowej inicjatywy stworzenia specjalnej grupy
obserwatorów, których zadaniem będzie skupianie uwagi na polityce i aktywności
rządu Afganistanu w związku z poszanowaniem praw kobiet w sensie
ustanowionym w międzynarodowych konwencjach i traktatach, taka grupa powinna
także mieć pewność, że pomoc międzynarodowa i resocjalizacja polityki i programów bierze pod uwagę problemy płci. Jej badania powinny być
prezentowane co sześć miesięcy przed Parlamentem Europejskim i Komisją Praw Człowieka
przy ONZ; specjalna grupa obserwatorów powinna być powołana spośród członków
Parlamentu Europejskiego, Rady Europy, Narodów Zjednoczonych oraz reprezentantów
organizacji pozarządowych, wszyscy wybrani powinni być w wysokim stopniu
ekspertami w dziedzinie polityki płci;
- Nawołuje kraje członkowskie do wyrażania swoich zastrzeżeń w stosunku do rządów, które nie zapewniają równych praw kobietom,
wzywa kraje członkowskie do namawiania krajów trzecich, z którymi
współpracują, do
podjęcia kroków w celu upewnienia się czy kobiety mają prawa wyborcze, prawo
do pracy, do kształcenia, prawo własności, prawo dziedziczenia oraz prawo do
udziału w centrach i urzędach decyzyjnych;
- Uważa, że oddzielenie kościoła od państwa jest najlepszą formą
rządów w społeczeństwach demokratycznych, nawołuje kraje członkowskie do
zachowania neutralności wobec różnych wyznań religijnych, do utrzymania
świeckiego charakteru, zapewniającego całkowity podział obowiązków
pomiędzy kościołem i państwem, i zakazania jakichkolwiek praktycznych
przeszkód prezentowania praktyk i symboli religijnych, tak długo
jak zasady religijne współgrają z prawem państwowym, przestrzeganiem prawa i międzynarodowymi konwencjami;
- Pragnie wolności religijnej, która jest uznana za prawo podstawowe i odrzuca wszelkie formy fundamentalizmu religijnego, jako przeciwstawiające się
godności ludzkiej, nawołuje szczególnie trzy religie monoteistyczne, które są integralną
częścią kultury europejskiej — chrześcijaństwo, judaizm i islam — do odrzucenia fundamentalizmu oraz dyskryminacji kobiet;
- Wzywa wszystkich wyznawców jakichkolwiek religii do promowania równych praw
dla kobiet, włączając w to prawo do stanowienia o własnym ciele oraz prawo
do samodzielnego decydowania o czasie założenia rodziny, stylu życia i związkach
osobistych, nawołuje kraje członkowskie do zastosowania rozwiązań prawnych w celu wykluczenia jakichkolwiek praktyk, które zagrażają fizycznej lub
psychicznej jedności lub zdrowiu kobiet, takim jak klitoridektomia;
- Potępia morderstwa honorowe, które pozwalają męskim członkom rodzin
mordować siostry lub córki z powodów „honorowych", naciska, aby
popełniających tego typu zbrodnie karać jak morderców w świetle prawa
kryminalnego na drodze sądowej;
- Wyraża swoje wsparcie w trudnej sytuacji kobiet homoseksualnych, które doświadczają
fundamentalizmów;
- Wzywa kraje członkowskie do nieuznawania państw, gdzie kobiety nie mogą
uzyskać pełnych praw obywatelskich lub są wyłączone z rządzenia;
- Zaleca swojemu przewodniczącemu, aby przekazał tę rezolucję do Rady,
Komisji, rządów krajów członkowskich oraz do biura Wysokiego Komisarza Praw
Człowieka przy ONZ.
Przypisy: [ 1 ] Program Meda II jest głównym
instrumentem finansowym Unii Europejskiej dla Partnerstwa Euro — Śródziemnomorskiego.
Celem Meda jest przekształcenie Basenu Morza Śródziemnego w obszar dialogu,
wymiany i współpracy gwarantujący pokój, stabilizację i rozwój;
wzmocnienie dialogu politycznego, rozwój współpracy gospodarczej i finansowej, rozwój partnerstwa w dziedzinie społecznej, kulturalnej i humanitarnej, oraz utworzenie do 2010 roku strefy wolnego handlu. Kraje
partnerskie to: Algieria, Cypr, Egipt, Izrael, Jordania, Libia, Malta, Maroko,
Syria, Tunezja, Turcja i Autonomia Palestyńska. [ 2 ] Pakiet
wielostronnych umów o handlu i rozwoju zawartych 1975 między UE a 71 państwami
rozwijającymi się z obszaru Afryki, Karaibów i Pacyfiku; na
mocy konwencji towary eksportowane przez te kraje do UE korzystają ze znacznego
uprzywilejowania celnego; w 1980, 1985 i 1990 zawarto kolejne Konwencje (II, III, IV), poszerzając je o pomoc finansową dla krajów rozwijających się i porozumienia dotyczące
przestrzegania praw człowieka. « Prawa Człowieka (Publikacja: 25-10-2006 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 5077 |
|