Ponieważ w ramach PPL+ dopuszczalne jest etapowe dokonywanie płatności, określono że każdy etap Schematu I musi wynosić co najmniej 50 tys. PLN. W obydwu schematach maksymalny poziom pomocy wynosi 100% kosztów kwalifikowalnych i jest przyznawany w formie grantu. Realizacja Schematu II miała rozpocząć się rok po zatwierdzeniu PPL+. Beneficjentami są tylko i wyłącznie Lokalne Grupy Działania. LGD biorące udział w Schemacie II nie musiały składać wniosku w ramach Schematu I. Tak jak w Schemacie I, beneficjentami ostatecznymi Schematu II są mieszkańcy obszarów wiejskich. Schemat II dotyczy wdrażania opracowanego dla danego obszaru ZSROW. Za główne cele drugiej części PPL+ uznano: wsparcie działalności LGD na rzecz realizacji ZSROW, promocję obszarów wiejskich, zachęcenie mieszkańców terenów wiejskich do wzięcia udziału w rozwoju obszarów wiejskich, rozpowszechnienie informacji na temat inicjatyw związanych z aktywizacją ludności na obszarach wiejskich. Do działań objętych pomocą w ramach Schematu II zaliczono: działalność operacyjną LGD; upowszechnianie wiedzy na temat założeń i sposobu realizacji ZSROW; pomoc szkoleniową i doradczą w zakresie sporządzenia i realizacji projektów dotyczących ZSROW; opracowanie analiz, dokumentacji związanej ze szczegółowym planowaniem inwestycji oraz tworzeniem nowych produktów, usług zgodnie z założeniami ZSROW; organizację imprez promujących w szczególności kulturę, sztukę, produkty i usługi oferowane przez dany region, współpracę i wymianę doświadczeń między krajowymi i zagranicznymi LGD w zakresie wdrażania ZSROW i działania LGD. Aby móc ubiegać się o pomoc, beneficjent musiał spełniać kryteria Lokalnej Grupy Działania: działanie na rzecz rozwoju obszarów wiejskich jest statutowym celem LGD, a co najmniej 50% składu zarządu to osoby wskazane przez partnerów społecznych (żeby móc ubiegać się o miejsce w zarządzie, trzeba było posiadać rekomendację od organizacji działającej na obszarze danej LGD); planowany projekt ma być realizowany na obszarze gmin wiejskich lub miejsko wiejskich (oprócz miast powyżej 20 000 mieszkańców), dla których opracowano ZSROW; obszar realizacji projektu jest zamieszkiwany przez 10 000-100 000 mieszkańców, a gęstość zaludnienia nie przekracza 150 osób/km²; granice LGD pokrywają się z podziałem administracyjnym na poziomie gminy; obszar realizacji projektu jest spójny pod względem gospodarczym, kulturowym, historycznym lub środowiskowym (warunki geograficzne i przyrodnicze); ZSROW jest zgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub innymi dokumentami określającymi kierunki rozwoju gminy (np. strategia rozwoju gminy). Ponadto, obszar realizacji projektu musi pokrywać się z obszarem LGD. Podmioty ubiegające się o pomoc nie mogły mieć również zaległości podatkowych oraz zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne. Ważnym kryterium dostępu był również zakaz realizacji więcej niż jednego projektu na tym samym obszarze oraz zakaz finansowania projektu z innych środków publicznych. Maksymalny poziom dofinansowania projektu w ramach Schematu II wynosi 750 000 PLN. Przy projektach realizowanych etapowo, wnioskowana kwota o płatność nie może być niższa od 150 000 PLN (wymóg ten nie dotyczy ostatniego z realizowanych etapów). Budżet PPL+ wynosi 18,75 mln EUR, z czego 15 mln EUR (80% środków) pochodzi z Unii Europejskiej, a 3,75 mln EUR (20% środków) to środki krajowe.

Podejście typu LEADER jest w Polsce całkiem nowym doświadczeniem w sposobie rozwiązywania problemów wsi. Wprowadzenie go w latach 2004-2006 było niezbędne, ponieważ istniała groźba porażki w przypadku rozpoczęcia działań typu LEADER dopiero od nowego okresu programowania, czyli od 2007 roku. Te dwa lata były okresem tworzenia bazy dla kolejnych działań, a więc zaznajomienia mieszkańców wsi ze specyfiką LEADER-a, tworzeniem Lokalnych Grup Działania, czy opracowaniem strategii rozwoju lokalnego. Były to działania niezbędne, ponieważ polska wieś nie ma tego typu doświadczeń. LEADER jest przede wszystkim sposobem rozwoju wsi, którego można się nauczyć. Istotne jest poznanie specyfiki jego funkcjonowania. Na polskich obszarach wiejskich idea społeczeństwa obywatelskiego jest bardzo słaba. Ma to związek z historią. W czasach PRL tworzenie inicjatyw lokalnych, „branie spraw w swoje ręce" było niemożliwe. O wszystkim decydowała władza centralna. Fundusze przydzielano na konkretne działania, uznane przez władzę centralną za konieczne dla danej wsi. Co prawda istniały organizacje, takie jak koła gospodyń wiejskich, czy ochotnicze straże pożarne, ale nie miały one istotnego znaczenia z punktu widzenia działania lokalnego. W czasach PRL znacznie mniejszy był również odsetek mieszkańców wsi posiadających jakiekolwiek wykształcenie. Dlatego też świadomość tych ludzi na temat działań lokalnych była wręcz zerowa. Te wszystkie czynniki zadecydowały o tym, że mieszkańcy wsi nie są przyzwyczajeni do tego, że mogą coś zrobić na rzecz swojej miejscowości, że jest to ich prawo, ale także i obowiązek. Przez te wszystkie lata pokutuje poczucie bierności i niemożności jakichkolwiek działań. Duży wpływ na takie myślenie mają lokalne samorządy, które często niechętnie patrzą na rozwój inicjatyw społecznych, upatrując w nich zagrożenie. Samorządy nie są bowiem przyzwyczajone do takiej sytuacji, jak i do współpracy z już powstałymi organizacjami. Najczęściej boją się one utraty dominującej pozycji. Często władze działają same, nie informując ludzi o pracach, na które mieszkańcy mogą mieć wpływ. Powodem takiego zachowania jest w większości przypadków myślenie, że byłaby to strata czasu i że władza wie lepiej, co jest dobre dla ogółu. Te wszystkie czynniki stanowią barierę mentalną, która jest główną przeszkodą wprowadzenia LEADER-a do Polski. Cechą specyficzną LEADER-a jest bowiem jego oddolne podejście, które polega na aktywności samych mieszkańców w tworzeniu i funkcjonowaniu LGD. Brak tradycji i zrozumienia tego podejścia mogło budzić obawy, czy PPL+ odniesie sukces.

Kolejną przeszkodą jest administracja lokalna. Wiele gmin patrzyło na PPL+ jako na szansę rozwoju. Same zawiązywały LAG-i i aktywizowały mieszkańców. Były jednak i takie gminy, które uznały ten program za mało przydatny lub spojrzały na niego jako na źródło nowych problemów. Nowe partnerstwo to w końcu dodatkowa praca, współpraca z partnerami społecznymi i gospodarczymi. Podjęcie takiej współpracy często było czymś nowym i trudnym dla władz gmin. Zmusza ono bowiem do współdziałania z nieznanymi dotąd jednostkami. Może tutaj także nastąpić inne niebezpieczeństwo. Do LGD mogą zostać zaproszeni partnerzy dobrze gminom znani, co może prowadzić do różnych nadużyć, np. podczas rozdzielania funduszy na realizację określonych działań. Zdarzały się także gminy, które nie wzięły udziału w PPL+, nie widząc w nim szans na rozwój.

Kolejną przeszkodą w funkcjonowaniu LEADER-a w Polsce jest brak perspektywicznego myślenia. Wiele z pośród powstałych LAG-ów utworzono jedynie w celu pozyskania środków finansowych na konkretne działania. PPL+ potraktowano jako kolejny program UE, z którego można otrzymać fundusze. LEADER natomiast to głownie sposób działania, którego efekty są widoczne po dłuższym okresie. Wiele LAG-ów otwarcie przyznało, że jeśli nie dostaną funduszy w ramach Schematu I lub II, przestaną istnieć. Takie traktowanie LEADER-a pokazuje niezrozumienie jego istoty. Z problemem braku zrozumienia specyfiki LEADER-a wiąże się także opracowanie ZSROW. Często jej przygotowanie było zlecane firmom pochodzącym spoza terenu danej LGD. Takie działanie z pewnością nie przyczyniło się do integracji lokalnej społeczności. ZSROW to dokument dotyczący całej społeczności terenu LGD i wszyscy powinni mieć możliwość udziału w procesie jej tworzenia. Zlecanie opracowania ZSROW firmie z zewnątrz prowadzi do tego, że strategia nie oddaje charakteru danego terenu, jest tworzona mechanicznie przez ludzi nie znających problemów danej społeczności. Dlatego też taki dokument powinien być chociaż konsultowany z mieszkańcami, bo w końcu to ich dotyczy.

Następną barierę stanowią przepisy i forma PPL+. Od samego początku władze centralne wykazywały brak zrozumienia znaczenia LEADER-a. Zwracały też uwagę nieoficjalnie), że LEADER według nich ma marginalne znaczenie. Sam PPL+ dodano w ostatniej chwili tworzenia SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006". PPL+ obwarowany jest szeregiem przepisów, które mogły się przyczynić do jego niepowodzenia. Po pierwsze pieniądze rozdzielane w ramach Schematów nie są przyznawane w ramach grantu globalnego, a na zasadzie refundacji. Wiąże się to z problemem udzielania Lokalnym Grupom Działania pożyczek. Są to w większości nowe organizacje, którym banki niechętnie pożyczają pieniądze. Po drugie, przepisy dotyczące PPL+ cały czas ulegają zmianie. Budzi to szereg utrudnień w pracy LGD, co może się przyczynić do zniechęcenia do dalszej działalności. Z tym problemem związany jest też zbyt duży formalizm i sztywność PPL+. Chodzi tu głównie o wymóg zalegalizowania wszystkich LGD, które chcą ubiegać się o fundusze w ramach PPL+. Zmniejsza to liczbę partnerstw mogących ubiegać się o dofinansowanie. Wielość szczegółowych przepisów może budzić wrażenie, że władza centralna nie ufa ludziom i nie wierzy, że mieszkańcy terenów wiejskich dadzą sobie radę w tworzeniu i funkcjonowaniu nowych partnerstw. Po trzecie, opóźnienia w ocenie formalnej wniosków w obu Schematach skróciły rzeczywisty czas realizacji strategii, co może wpłynąć na jakość wykonywanych działań. Problemem okazał się także zakaz łączenia środków publicznych ze środkami pochodzącymi z PPL+.

Jednym z negatywnych skutków wykorzystania podejścia typu LEADER na polskiej wsi jest możliwość zwiększenia przepaści między obszarami wiejskimi na terenie Polski. Istnieje przypuszczenie, że LGD będą się lepiej rozwijały na terenach lepiej rozwiniętych, o dłuższych tradycjach budowania społeczeństwa obywatelskiego. Na terenach zacofanych pod względem ekonomicznym (np. ściana wschodnia) PPL+ może się nie sprawdzić. Może tam bowiem istnieć przekonanie, że lepiej skupić się na rolnictwie i zmniejszeniu bezrobocia, niż na powstawaniu nowych organizacji, nikomu niepotrzebnych. Takie myślenie wiąże się między innymi z poziomem wykształcenia ludności zamieszkującej tereny wiejskie. Na obszarach, gdzie większy jest odsetek ludzi wykształconych, świadomość potrzeby działań jest wyższa i łatwiej przebiega tam proces formowania się partnerstw.

Ostatnim problemem związanym z LEADER-em jest trudność oceny rezultatów PPL+. Każda LGD posiada bowiem różne zasoby i inną sytuację ekonomiczną. Każdy teren boryka się z innymi problemami. Bardzo ważnym czynnikiem jest tutaj kapitał społeczny, który może się przyczynić do klęski lub sukcesu PPL+. Również świadomość i aktywność społeczna jest wszędzie różna.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Żydowskie miasto Tarnów Inteligent - lepszy gość

Zobacz komentarze (1)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word