98. Nie przekonują również Trybunału argumenty Strony rządowej o podobieństwach pomiędzy sprawą Saniewskiego uznaną przez Trybunał za niedopuszczalną i przedmiotową sprawą. Przedmiotowa sprawa różni się od sprawy Saniewskiego w przynajmniej trzech aspektach. Po pierwsze, inaczej niż w sprawie Saniewskiego, przedmiotowa skarga dotyczy wszystkich kolejnych świadectw szkolnych trzeciego Skarżącego, a w tym świadectw ukończenia szkoły podstawowej i gimnazjum. Po drugie, w przedmiotowej sprawie Trybunał zbadał zagadnienia poruszone w kontekście art. 14 w związku z art. 9 (w jego aspekcie „negatywnym"). Po trzecie, istotnym nowym czynnikiem jest dla Trybunału wspomniane powyżej zmienione Rozporządzenie z 2007.

99. Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzenia, Trybunał uznaje, że nie wpisywanie ocen z „religii/etyki" na świadectwach trzeciego Skarżącego w całym okresie jego nauki szkolnej stanowiło formę nieuzasadnionego piętnowania trzeciego Skarżącego.

100. W tych okolicznościach, Trybunał nie daje wiary stwierdzeniu Strony rządowej, że różnica w traktowaniu niewierzących zainteresowanych etyką i uczniów uczestniczących w nauczaniu religii jest obiektywnie i racjonalnie uzasadniona i że istnieje racjonalna relacja współmierności pomiędzy zastosowanymi środkami i przyjętym celem. Trybunał uznaje, że państwo przekroczyło w tej kwestii dopuszczalny margines swobody, ponieważ naruszona została podstawowa zasada art. 9 konwencji chroniąca prawo trzeciego Skarżącego do nie uzewnętrzniania swej religii lub przekonań.

101. W stosunku do trzeciego Skarżącego naruszono również w związku z tym art. 14 w związku z art. 9 Konwencji.

II. Skarga o naruszenie art. 2 Protokołu 1 do Konwencji

102. Dwoje pierwszych Skarżących zaskarżyło fakt nie zorganizowania przez władze szkolne zajęć z etyki dla syna zgodnie z ich przekonaniami. Zarzut oparty jest na art. 2 Protokołu 1 do Konwencji.

103. Strona rządowa stwierdziła, że dwoje pierwszych Skarżących nie złożyło skargi w związku z naruszeniem ich praw z art. 2 Protokołu 1. Trybunał stwierdza, że dwoje pierwszych Skarżących sformułowało w skardze wyraźny zarzut naruszenia tego postanowienia i z tej przyczyny odrzuca zastrzeżenie Strony rządowej.

104. Trybunał podkreśla ponownie, że ogólne zasady interpretacji art. 2 Protokołu 1 podsumowane zostały w sprawie Folgerø i inni (przytoczona wyżej w ust. 84). W tamtym przypadku Trybunał ocenił w świetle art. 2 Protokołu 1 rozwiązania dotyczące obowiązkowego nauczania przedmiotu o nazwie „chrześcijaństwo, religia i filozofia" objętego dziesięcioletnim programem obowiązkowego kształcenia w Norwegii. Model polski odbiega od norweskiego w wielu aspektach. Nauczanie religii i etyki organizowane jest równolegle, dla każdej religii zgodnie z jej własnymi zasadami i wierzeniami, a jednocześnie zainteresowanym uczniom umożliwia się udział w zajęciach z etyki. Obydwa te przedmioty są fakultatywne, a wybór zależy od rodziców i uczniów, z zastrzeżeniem wyrażenia zainteresowania lekcjami przez wystarczającą liczbę uczniów. Trybunał odnotowuje, że prowadzenie nauczania religii w szkołach publicznych i wybór odpowiednich rozwiązań pozostaje w zasadzie w przysługującym krajom marginesie swobody wynikającym z art. 2 Protokołu 1. Jedyne bezwzględne ograniczenie to zakaz prowadzenia indoktrynacji (patrz: Kjeldsen, Busk Madsen i Pedersen przeciwko Danii, 7.12.1976, ust. 53, Seria A, nr 23). Trybunał stwierdza, iż system nauczania religii i etyki przewidziany w polskich uregulowaniach — przyjmując wzorowe stosowanie tych uregulowań — mieści się w zakresie swobody planowania i ustalania programów nauczania przyznanym Państwom w art. 2 Protokołu 1.

105. W związku z powyższym, Trybunał stwierdza, iż będące przedmiotem skargi nie zapewnienie nauczania etyki nie wskazuje na naruszenie praw pierwszego i drugiego Skarżącego z art. 2 Protokołu 1. Oznacza to, że skarga ta jest w sposób oczywisty niezasadna i podlega odrzuceniu zgodnie z art. 35 ust. 3 i 4 Konwencji.

III. Pozostałe skargi o naruszenie Konwencji

106. Dwoje pierwszych Skarżących postawiło ponadto zarzut naruszenia art. 9 Konwencji polegającego na zmuszeniu ich do składania oświadczeń dotyczących udziału syna w lekcjach religii, co naraziło ich na ryzyko ujawnienia przekonań. Zdaniem Trybunału, dwoje pierwszych Skarżących nie zdołało dowieść zasadności tej skargi. Trybunał odnotowuje, że wersja Rozporządzenia obowiązująca w zakresie przedmiotowej sprawy nie uprawniała władz szkolnych do żądania od rodziców „oświadczeń o rezygnacji".

107. Skarżący sformułowali również zarzut naruszenia art. 13 Konwencji polegającego na braku skutecznych środków odwoławczych w przedmiotowej sprawie. Trybunał stwierdza jednak, że zarzut ten sformułowany został bardzo ogólnie, bez wskazania przedmiotowego artykułu Konwencji.

108. W związku z powyższym, Trybunał uznaje powyższe skargi za w sposób oczywisty niezasadna i odrzuca je zgodnie z art. 35 ust. 3 i 4 Konwencji.

IV. Stosowanie art. 41 Konwencji

109. Art. 41 Konwencji stanowi, co następuje:
„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej Protokołów oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie."

A. Zadośćuczynienie

110. Skarżący zażądali zadośćuczynienia w wysokości 150000 EUR z tytułu szkód niematerialnych wynikających z doznanych dolegliwości i stresu w związku z naruszeniem.

111. Strona rządowa stwierdziła, że żądanie to jest wygórowane, wnioskując o uznanie wyroku Trybunału za wystarczające zadośćuczynienie za szkody niematerialne poniesione przez Skarżącego.

112. Trybunał stwierdza, że w danych okolicznościach sprawy stwierdzenie naruszenia stanowi samo w sobie wystarczające zadośćuczynienie za szkody niematerialne poniesione przez trzeciego Skarżącego.

B. Koszty i wydatki

113. Skarżący zażądał również nieokreślonej kwoty na pokrycie kosztów reprezentacji prawnej, która przyznana powinna zostać zgodnie z obowiązującymi zasadami.

114. Przyznana kwota powinna ograniczyć się do tych koniecznych i racjonalnych kosztów i wydatków, które zostały faktycznie poniesione.

115. Zgodnie z prawem zwyczajowym Trybunału, skarżącemu przysługuje prawo do zwrotu kosztów i wydatków koniecznych, uzasadnionych i racjonalnych pod względem kwoty. Trybunał odrzuca wniosek o zwrot kosztów wydatków w przedmiotowej sprawie z uwagi na nie przedstawienie przez Skarżącego żadnych dokumentów dowodzących ich poniesienia.

W związku z powyższymi ustaleniami, Trybunał:

1. uznaje jednogłośnie skargę trzeciego Skarżącego z art. 14 w związku z art. 9 Konwencji, dotyczącą braku oceny na świadectwach szkolnych za dopuszczalną, uznając pozostałość skargi za niedopuszczalną,

2. stwierdza sześcioma głosami przeciwko jednemu, że doszło do naruszenia praw trzeciego Skarżącego z art. 14 w związku z art. 9 Konwencji,

3. stwierdza jednogłośnie, że stwierdzenie naruszenia stanowi samo w sobie wystarczające zadośćuczynienie za szkody niematerialne,

4. odrzuca jednogłośnie pozostałe roszczenia o słuszne zadośćuczynienie.

Sporządzono w języku angielskim i ogłoszono pisemnie w dn. 15.06.2010 zgodnie z Przepisem 77, ust. 2 i 3 Regulaminu Trybunału.

Nicolas Bratza, Przewodniczący

Lawrence Early, Protokolant Wydziału,

Zgodnie z art. 45, ust. 2 Konwencji i Przepisem 74, ust. 2 Regulaminu Trybunału, do wyroku dołącza się zdanie odrębne sędziego Davida Thóra Björgvinssona.

N.B.

T.L.E.

1. Zgadzam się z większością składu w tej kwestii, że zagadnienia wynikające z art. 14 w związku z art. 9 lub z samego art. 9 dotyczą tylko trzeciego Skarżącego, P. Mateusza Grzelaka, oraz że przedmiot skargi nie dotyczy pierwszego i drugiego Skarżącego. Mogę się również zgodzić w tej kwestii, że jeśli chodzi o trzeciego Skarżącego, skarga powinna zostać uznana za dopuszczalną. Zgadzam się również, iż będące przedmiotem skargi nie zorganizowanie zajęć z etyki nie wskazuje na naruszenie praw pierwszego i drugiego Skarżącego z art. 2 Protokołu 1 oraz że skarga ta jest w sposób oczywisty niezasadna, a zatem niedopuszczalna zgodnie z art. 35 ust. 3 i 4.

2. Niemniej jednak, nie zgadzam się ze stwierdzeniem większości składu, że doszło do naruszenia art. 14 w związku z art. 9 Konwencji.

3. Zarzuty trzeciego Skarżącego z art. 9 i 14 są moim zdaniem trochę niejasne. Ujmując całościowo, wydają się dotyczyć 3 aspektów. Po pierwsze, trzeci Skarżący stwierdza naruszenie art. 9 Konwencji, ponieważ jego świadectwa szkolne nie zawierały oceny z „religii/etyki", co jest równoznaczne jego zdaniem z wymuszonym ujawnieniem przekonań religijnych w przypadku każdej prezentacji świadectwa innej osobie. Po drugie, pomimo wielu wniosków rodziców składanych w różnych szkołach podstawowych i gimnazjach trzeciego Skarżącego, nie umożliwiono mu udziału w zajęciach z etyki. Ponadto, trzeci Skarżący doświadczał dyskryminacji z powodu przekonań własnych i przekonań rodziców.

4. Jeśli chodzi o drugi zarzut, większość składu nie potraktowała go jako odrębnego zarzutu. Moim zdaniem, choć oczywiście pożądane byłoby zapewnienie trzeciemu Skarżącemu możliwości uczestnictwa w zajęciach z etyki jako alternatywy dla lekcji religii, należy uznać, że zorganizowanie takich zajęć mogło być niemożliwe ze względów praktycznych — na przykład, jak w przedmiotowym przypadku, z powodu za małej liczby zainteresowanych uczniów. Nie zorganizowanie zajęć z etyki jako takie nie wskazuje na naruszenie ani art. 14 w związku z Art. 9, ani samego art. 9. Wynika z tego, że — podobnie jak większość członków składu — ograniczę się do zagadnień związanych z wpisywaniem (a raczej nie wpisywaniem) ocen z „religii/etyki", co wynika z faktu nie zapewnienia nauczania etyki.

5. W przypadku stosowania art. 14 należy najpierw odpowiedzieć na pytanie, czy osoby znajdujące się w istotnie podobnych lub analogicznych sytuacjach traktowane są odmiennie. W tym względzie zgadzam się z większością (patrz: ust. 90 wyroku), że w odniesieniu do skargi dotyczącej braku oceny wskazane jest ograniczenie stwierdzonej różnicy w traktowaniu do porównania sytuacji trzeciego Skarżącego (niewierzącego, zainteresowanego etyką) z sytuacją uczniów uczestniczących w lekcjach religii.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Hiszpański dwugłos Wybraliśmy drugą turę

Zobacz komentarze (10)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word