Rysunek 1. współczynnik przyrostu naturalnego na świecie w 2009 roku

Źródło: wikipedia.org

Rysunek 1. zawiera mapę rozkładu współczynnika przyrostu naturalnego na świecie w roku 2009. Widać na nim wyraźną polaryzację pomiędzy Afryką i fragmentem Azjii posiadające wskaźniki przyrostu znacznie przewyższające średnie oraz pozostałą częścią świata z pojedynczymi wyjątkami jak na przykład Stany Zjednoczone, Meksyk, Brazylia czy Argentyna.

Rysunek ten doskonale obrazuje także sytuację demograficzną Europy, która w zeszłym roku bez wyjątku osiągnęła wskaźnik przyrostu naturalnego poniżej 2.

Rysunek 2. współczynnik urodzeń na świecie w 2009 roku

Źródło: wikipedia.org

Powyższy rysunek 2. obrazuje rozkład współczynnika urodzeń żywych na 1000 mieszkańców naświetlając sytuację bardziej szczegółowo. Można tu wyraźnie zaobserwować jak jaskrawe są różnice pomiędzy ilością urodzonych dzieci w Europie, Japonii i Kanadzie w porównaniu do reszty świata.

3.2. Ujęcie Europejskie

Tabela 2. Przyrost naturalny w wybranych krajach Europy

"Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, KE, ONZ, MFW, Nationmaster.com, micpohling.wordpress.com, Peteris Zvidrins Depopulation in the Baltic states report, European Commission Health Report on Latvia oraz FBI Factbook

**prognozy

Tabela 2. prezentuje zmiany demograficzne w wybranych krajach z prognozą na 2050 rok. ^{[ 17 ]} Skrót EU-15 oznacza 15 państw Unii Europejskiej do roku 2004, w którym to przyjęto kolejne 10 krajów (NMS-10), w tym Polskę, tworząc EU-25.

Z analizy powyższej tabeli wynika, że w krajach rozwiniętych ewolucja procesów demograficznych rozpoczęła się wcześniej niż w pozostałych krajach, ale jednocześnie przebiegała znacznie wolniej i łagodniej. ^{[ 19 ]} Jednocześnie najnowsze dane Eurostatu ukazują niewielki wzrost wskaźnika przeciętnej dzietności w krajach UE-27, który wyniósł w 2008: 1,57.

3.2.1. Struktura przyrostu w poszczególnych krajach EU-27

Wykres 3. Przyrost naturalny w krajach EU -27 w roku 2008

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, KE, ONZ, MFW, Nationmaster.com, micpohling.wordpress.com, Peteris Zvidrins - Depopulation in the Baltic states report, European Commission Health Report on Latvia oraz FBI Factbook

Wykres 3. zawiera wskaźniki przyrostu naturalnego dla państ UE-27 za rok 2008. W kontekście przyrostu naturalnego w Unii Europejskiej istnieją dwie grupy krajów: jedna z umiarkowanie niskim wskaźnikiem w przedziale 1.6-1.9 urodzeń na kobietę, oraz druga z bardzo niskim wskaźnikiem rozrodczości w przedziale do 1,5 urodzeń na kobietę lub mniej. W tej drugiej słabszej grupie znajduje się aktualnie Polska z wynikiem 1,28 (dane za 2009). ^{[ 20 ]} Średnia dla UE-27 wynosi natomiast 1,57. ^{[ 21 ]} Interesujące są różnicę pomiędzy uśrednionymi wskaźnikami przyrostu demograficznego krajów starej Unii (EU-15 - 1,66) a nowo przyjętymi krajami (NMS-12 — 1,45).

Ostatnio obserwowany wzrost współczynnika dzietności w Polsce jest — według demografów — wynikiem wchodzenia w wiek rozrodczy wyżu demograficznego lat 80' i nie oznacza odwrócenia ogólnej tendencji spadkowej. ^{[ 22 ]}

3.2.2. Struktura demograficzna Europy

Wykres 4. Piramida wiekowa państw UE-25 w 2004 roku

Źródło: Europe's demographic future: facts and figures, Commission of the European Communities, Brussels 2007

Powyższy wykres 4. przedstawia piramidę wiekową Europy w roku 2004. Widoczne na wykresie zmiany w liczbie urodzeń i zgonów, przy jednoczesnym wydłużaniu się przeciętnego trwania życia, powodują postępujący proces starzenia się ludności, mierzony rosnącym udziałem osób w wieku 65 i więcej lat w ogólnej liczbie ludności.

Rosnącemu udziałowi seniorów (w Europie co szósty mieszkaniec ma powyżej 65 roku życia — 15% ogółu) towarzyszy obniżający się odsetek dzieci w wieku poniżej 15 lat (17%). ^{[ 23 ]}

W większości krajów rozwiniętych już w połowie 2004 r. liczba osób starszych przekraczała liczbę dzieci. Wśród krajów europejskich największa przewaga seniorów nad osobami najmłodszymi jest notowana we Włoszech (14% ludności stanowią dzieci w wieku poniżej 15 lat, natomiast 19% — osoby starsze w wieku 65 lat lub więcej). ^{[ 24 ]}

3.2.3. Zmiany liczby ludności Europy

Rysunek 3. Przewidywane zmiany populacji UE-27 w latach 2008-2030

Źródło: Konstantinos Giannakouris, Population and social conditions, Regional population projections EUROPOP2008, Luxembourg 2010.

Rysunek 3. ilustruje przewidywane zmiany populacji UE-27 w latach 2008-2030. Prognozowany przez Eurostat kierunek zmian struktury demograficznej na kontynencie europejskim jest jednoznaczny i negatywny w odniesieniu do pożądanego potencjału ludnościowego.

Jednym z walnych powodów takiego stanu rzeczy w Europie jest utrata znaczenia małżeństwa jako forma współżycia na rzecz nietrwałych nieformalnych związków. Ponadto małżeństwo zawierane jest w coraz późniejszym wieku co prowadzi w konsekwencji do opóźniania momentu rodzenia pierwszego dziecka, a w kolejnym etapie — do ograniczania się do jednego lub co najwyżej dwojga dzieci. Nierzadkie są także przypadki rezygnacji z dziecka w ogóle, czyli tzw. syndrom singla lub bezdzietność z wyboru. Godny podkreślenia jest przy tym fakt, że zgodnie z tabelą 1. i 2. największy regres w tworzeniu rodzin w ostatnich dwóch dekadach miał miejsce w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Warto zauważyć, że tempo negatywnych zmian demograficznych w Polsce na początku okresu transformacji było wprawdzie nieco wolniejsze niż w innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej, ale od połowy lat dziewięćdziesiątych uległo znaczącemu przyśpieszeniu. Jest to także silnie związane ze zmianą we wzorcach zawierania małżeństw i rozwoju rodzin w naszym kraju w kierunku zbliżonym do przeobrażeń notowanych w krajach najbardziej dynamicznych w tym względzie. ^{[ 25 ]}

3.2.4. Demografia a rynek pracy i dynamika rozwoju

Wykres 5. Przewidywana populacja ludzi w wieku produkcyjnym oraz zatrudnienia dla UE-25

Źródło: Europe's demographic future: facts and figures, Commission of the European Communities, Brussels 2007

Wykresy 4. i 5.dobitnie ukazują, że liczba osób 60-letnich i starszych w populacji prawie podwoi się do roku 2030. W regionach rozwiniętych 20% populacji już przekroczyła 60 rok życia i do 2050 roku zwiększy się do 33%. Natomiast w regionach rozwijających się wskaźnik ten wzrośnie z 8% do 20%. ^{[ 26 ]}

Z kolei w samej Unii Europejskiej ok. 2020 roku liczba osób pracujących zrówna się z tymi na emeryturze. Od tego czasu, dysproporcja pomiędzy ludźmi pracującymi do nie pracujących, będzie się pogłębiać. Pytanie, do kiedy wytrzyma taki stan rzeczy, gdyż system emerytalno rentowy, który jest bardzo rozbudowany w większości państ Europy, już dzisiaj nastręcza dużych problemów z utrzymaniem (np ZUS). ^{[ 27 ]}

Wykres 6. Przewidywany wzrost PKB dla UE-25 przy różnych scenariuszach demograficznych

Źródło: Europe's demographic future: facts and figures, Commission of the European Communities, Brussels 2007.

W powyższym wykresie 6. demografowie ocenili model zmian PKB dla wszystkich krajów UE-25, w którym przebieg wzrostu gospodarczego może być wyjaśniony przez zmiany w czasie różnych roczników, które składają się na całkowitą liczbę ludności. ^{[ 30 ]}

Wyniki zostały obliczone dla pięciu różnych wariantów:
1. linii bazowej (baseline) — przy zachowaniu aktualnych trendów
2. zerowej migracji (zero) — do analizy wpływu migracji
3. wysoki przyrost (high fertility) — zakładający wysoki przyrost naturalny
4. niska średnia długość życia (high) - scenariusza z niską średnią długość życia w celu maksymalnego zwiększenia liczby młodych
5. wysoka długość życia (old) - scenariusz, który łączy w sobie niską płodność z wysoką przewidywaną długością życia

Tendencja długoterminowa w zakresie tempa wzrostu jest negatywna niezależnie od przyjętego scenariusza. Przyczyną takie stanu rzeczy jest negatywny wpływ rosnącego udziału w populacji osób starszych. Więcej osób powyżej 65 roku życia oznacza niższe tempo wzrostu PKB na pracownika oraz wpływa na redukcję PKB na głowę mieszkańca, ze względu na malejący udział ludności w wieku produkcyjnym. ^{[ 31 ]}

Wnioskiem z powyższych badań jest stwierdzenie, iż zmiany struktury demograficznej Unii Europejskiej w dalszej perspektywie, mogą znacznie spowolnić wzrost gospodarczy. Niezbędnym przedsięwzięciem, staje się wtedy podniesienie wieku emerytalnego. ^{[ 32 ]}

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Michael Ruse: ewolucja człowieka jest dużym problemem dla chrześcijan Małe różnice wyzwalają wielką wredność

Zobacz komentarze (6)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word