|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Nauka » Pseudonauka, paranauka
Dlaczego horoskopy działają [1] Autor tekstu: Przemysław Jarocki
Zaskoczyło mnie gdy sobie uświadomiłem jak wiele osób
wierzy w horoskopy i astrologię. Gdy zacząłem się zastanawiać dlaczego tak
jest, doszedłem do wniosku, że horoskopy po prostu działają. Zatem drogi
czytelniku, jeśli w to nie wierzysz zapraszam do lektury abyś się przekonał,
że fakty przeczą Twojej wierze. Jeśli zaś jesteś osobą, która wierzy w horoskopy, pozwól że pokażę Ci z czego Twoja wiara wynika. Na wstępie pozwolę sobie na przytoczenie z Wikipedii
definicji dwóch pojęć, którymi będę się posługiwał:
Horoskop (z greki: podglądanie godziny — hora-godzina;
skopein — zaglądać, podglądać, podpatrywać) — w astrologii przepowiednia
sporządzona na podstawie układu ciał niebieskich". "Astrologia
(gr. αστρολογία astrología =
άστρον ástron + λόγος lógos,
'nauka o gwiazdach') — polega na badaniu położenia ciał niebieskich przy założeniu,
że istnieje korelacja między zjawiskami na niebie a losem poszczególnych
ludzi i wydarzeniami na Ziemi".
Horoskopowy spam
Wymyśliłem sobie pojęcie horskopowego spamu, żeby pod jedną
nazwą spiąć podobne wróżby nazywane horoskopami. Zaliczyć do niego należy
wszystkie horoskopy produkowane dla masowego odbiorcy, nieprzypisane do
konkretnej osoby bądź wydarzenia. Horoskopy dedykowane konkretnej osobie,
tworzone w oparciu o datę i miejsce urodzenia, na potrzeby tego artykułu,
nazwałem horoskopami profesjonalnymi.
Horoskopowy spam osiągalny jest we wszystkich mediach i rzadko kiedy zasługuje na miano horoskopu. Jedyne jego powiązanie z położeniem
ciał niebieskich to podział wróżb względem znaków zodiaku [ 1 ]. Niemożliwym jest określenie korelacji pomiędzy datą
urodzenia w przedziale kilkudziesięciu dni, w dowolnym miejscu na ziemi i wpływem
ciał niebieskich, a takie rozwiązania oferują tego typu publikacje. Do
zbadania takiej liczby zależności potrzebny byłby super komputer ze
specjalistycznym oprogramowaniem. Więc zamiast ogromnych inwestycji, prościej
jest skorzystać z tzw. kreatora horoskopów.
Najprostszym kreatorem horoskopów, stosowanym przez znane mi
redakcje czasopism, jest stażysta lub podpadnięty pracownik. Działanie
takiego kreatora polega na tym, że wyznaczona osoba ma za zadanie wypełnić
określoną przestrzeń treścią dwunastu wróżb na najbliższy, bliżej
nieokreślony, czas. Pracownik w roli generatora, dostaje regulamin, procedurę
lub inne wytyczne tworzenia horoskopów. Co bardziej postępowe firmy mają
gotowe tabele lub nawet programy, które na podstawie wcześniej opracowanych
fragmentów pozwalają wygenerować zdania z gotową wróżbą. Nieco bardziej złożone
generatory lub bardziej doświadczeni twórcy horoskopów, biorą przy ich
tworzeniu pod uwagę porę roku, pogodę, nastroje społeczne itp. okoliczności.
Nie trudno zgadnąć, że po tygodniowych jesiennych deszczach przyjdą dni słoneczne i większość osób na to czeka czując narastające przygnębienie.
Podsumowując, mamy bliżej nieokreślony czas, niejasną
przepowiednię, właściwie to „wyssaną z palca" na wyrost nazwaną
horoskopem, a ona działa. Dlaczego? Po pierwsze statystyka. Jeśli napiszemy
cokolwiek, co ma większe niż zerowe prawdopodobieństwo zaistnienia, to w odpowiednio długim czasie to zaistnieje. Jeśli w horoskopie dla skorpiona z dzisiejszej darmowej gazety jest napisane „spotkasz dawno niewidzianego
znajomego", to po pierwsze każdy, kiedyś takowego spotka [ 2 ], po drugie skoro
gazeta dociera do ok. 10 000 odbiorców i załóżmy, że co dwunasty jest spod
tego właśnie znaku, to jakie jest prawdopodobieństwo, że nikt z tych ośmiuset
osób nie spotka dzisiaj nikogo kto by nie pasował do opisu "dawno
niewidziany znajomy [ 3 ]"? Horoskop nie ma dokładnie określonego czasu na spełnienie, zakładając
że będzie pamiętany przez 3 dni, co jest niewielkim okresem czasu dla osób,
które przywiązują wagę do takich rzeczy, prawdopodobieństwo spełnienia rośnie
trzykrotnie. Oczywiście prawdziwy miłośnik horoskopów nie przepuści okazji,
żeby oznajmić całemu światu, że horoskopy się sprawdzają, gdy wróżba się w końcu spełni. O tym, że horoskopy się nie sprawdzają, wiedzą prawie
wszyscy, więc nikt nie biega i nie chwali się znajomym, że jego horoskop się
znów nie spełnił.
Po drugie cała gama błędów
poznawczych [ 4 ], oraz na stronę racjonalisty gdzie Jacek Kamieniak opisuje kilka z tych błędów w swoim
artykule „Mechanizmy wnioskowania i percepcji społecznej stosowane w manipulacji".}, które sprzyjają wierzącym. Na razie poprzestańmy na
tym, że takie błędy są i sprzyjają zwolennikom horoskopów oraz, przede
wszystkim, beneficjentom tego biznesu.
Zabawa w horoskopowy spam, która przerodziła się w nieźle
prosperujący przemysł, czasem bywa propagowana przez osoby, które nie wierzą w horoskopy. Przeróżne są powody pierwszego sięgnięcia po tę rozrywkę,
począwszy od zwykłej nudy, poprzez ciekawość, po wpływ środowiska. W miejscach gdzie spam horoskopowy jest dostępny i gromadzi się kilka osób na dłuższy
czas, jest tylko kwestią czasu, gdy ktoś choćby dla żartu przeczyta horoskop
na głos. Raz zaczętej zabawy nie sposób przerwać, bo ludzie są przywiązani
do rytuałów. Prosty rytuał, kojarzący się z poczuciem przynależności do
grupy, dobrym samopoczuciem, które często jest wzmacniane przez pozytywny
przekaz wróżby [ 5 ], jest bardzo atrakcyjnym dla większości osób, które
mogą sobie nawet tego nie uświadamiać, jak ważnym staje się on w ich życiu.
Powtarzając kilkukrotnie tę czynność w pracy lub innym środowisku,
wdrukowują sobie relację horoskop — coś dobrego, poprawa nastroju. Następnie
zaczynają propagować ideę horoskopów przenosząc ją do innych środowisk
lub sięgając po nie przy dowolnej okazji, mimowolnie stając się potencjalnym
zalążkiem kolejnego rytuału.
Horoskopy profesjonalne
Nie będę tu szczegółowo opisywał jak się tworzy
profesjonalne horoskopy, opiszę tylko pokrótce ideę [ 6 ]. Zgodnie z wcześniej przytoczoną
definicją, astrologia zakłada, że ciała niebieskie mają wpływ na biosferę.
Na podstawie tego założenia, w wyniku wielu setek lat obserwacji, opracowano
tablice pozwalające określić, jaki wpływ mają poszczególne ciała
niebieskie, w danej chwili czasu, na konkretne miejsce na Ziemi. Znając dokładną
datę i miejsce urodzenia, sprawdza się położenie poszczególnych ciał
niebieskich [ 7 ] i odczytuje się jaki to ma wpływ na życie wskazanej osoby
[ 8 ], określając jej cechy lub prognozując jakie będą jej koleje życiowe.
Oczywiście trzeba pamiętać o zależnościach pomiędzy obiektami i umieć je
poprawnie odczytać. Jeśli horoskop się nie sprawdza, to zawsze można zwrócić
się do innego fachowca, z większym doświadczeniem, który lepiej
zinterpretuje układ zależności.
Skoro sprawdza się horoskopowy spam, to dlaczego nie miałby
się sprawdzić profesjonalny horoskop, postawiony przez zawodowca [ 9 ]? Tyle, że wcześniej
była mowa, o tym, że tak naprawdę to nie horoskop się sprawdza, tylko ludzie w to, że się sprawdził, wierzą. Zastanówmy się zatem jak działa
profesjonalny horoskop i jaka jest jego przewaga nad podróbkami.
Astrologia i związane z nią horoskopy zakładają korelację
pomiędzy ciałami niebieskimi a losami człowieka. Zatem ciała niebieskie, w jakiś sposób, oddziaływają na nasze organizmy. Sprawdźmy zatem po kolei
oddziaływania podstawowe [ 10 ], zaczynając od tych najbardziej prawdopodobnych. Oddziaływania
silne odpadają, bo ich zasięg jest znacznie mniejszy niż jeden milimetr
[ 11 ]. Jak na razie
nie udało się zaobserwować ciał niebieskich, występujących w odległości
milimetra lub mniejszej od Ziemi. Również oddziaływania słabe nie mogą być
brane pod uwagę, bo mają jeszcze mniejszy zasięg [ 12 ].
Zostały jeszcze oddziaływania grawitacyjne i elektromagnetyczne, ale już nie będę ciągnął tego żartu dalej.
Osoby, którym fizyka jest obca, mogą się w tym momencie zastanawiać, jakiego
żartu? Ano takiego, że opisane oddziaływania zachodzą na poziomie atomowym.
Czyli mogą decydować o życiu jednego atomu. Są to oddziaływania, dzięki którym
istnieje świat jaki znamy. Dzięki znajomości tych oddziaływań potrafimy, a raczej fizycy potrafią, opisywać i przewidywać zjawiska, które zachodzą
pomiędzy atomami. Właściwie to pomiędzy składowymi atomu, ale takie przybliżenie
do atomu nam wystarczy. Promieniowanie kosmiczne, to nieprzerwany strumień cząstek
bombardujący Ziemię z kosmosu oraz docierające do niej fale
elektromagnetyczne. Czyli w końcu coś co bezpośrednio wiąże się z ciałami
niebieskimi. Niestety dla miłośników astrologii, dociera ono prawie jednakowo
ze wszystkich kierunków. Prawie, ponieważ jego zaburzenia powoduje pole
magnetyczne Ziemi, nie planety czy odległe gwiazdy i galaktyki. Nawet jeśli założyć,
że jakieś niewielkie anomalie występują i są związane z układem gwiazd na
niebie, to mam kolejne dwie złe wiadomości. Pierwsza jest taka, że najbliższą
nam gwiazdą jest słońce z polem grawitacyjnym, które uwięziło Ziemię i energią na nią wysyłaną, która dała nam życie. I jego wpływ na Ziemię w porównaniu do jakieś odległej plamki na niebie, jest taki jak ma się jeden
metr do odległości na jaką oddziaływają siły słabe [ 13 ]. Druga
ze złych wiadomości, jest taka, że promieniowanie kosmiczne prawie nie
dociera do powierzchni Ziemi. Zostaje rozproszone w gazach, reagując z jego cząsteczkami i dociera do nas w postaci promieniowania wtórnego. Większy wpływ ma na nas
czyjś przypadkowy oddech w pobliżu niż, koniunkcja wszystkich planet Układu
Słonecznego.
1 2 3 Dalej..
Przypisy: [ 1 ] Znaki
zodiaku to nie to samo co gwiazdozbiory o odpowiadających im nazwach.
Zainteresowanych szczegółami odsyłam do artykułu w Wikipedii [ 2 ] Pod
warunkiem, że pożyje wystarczająco długo. Jeśli nie pożyje to i tak nie będzie w stanie wnieść reklamacji na niespełnioną wróżbę. [ 3 ] Wyliczenia dla leniwych: średnio raz na miesiąc
spotykam osobę, która by pasowała do opisu, a jestem domatorem. Czyli
statystycznie 25 czytelników ma szansę na spełnienie się wróżby w danym
dniu. [ 4 ] Zainteresowanych odsyłam do artykułu w Wikipedii pod hasłem „Lista błędów poznawcych" [ 5 ] Niektóre procedury tworzenia horoskopów nakazują ich
pozytywne przesłanie. [ 6 ] Głównie w celu
uniknięcia dyskusji, na temat lepszych czy gorszych sposób tworzenia horoskopów.
Jak będzie to opisane w dalszej części, nie ma znaczenia jak horoskop
powstaje i tak będzie się sprawdzał. [ 7 ] Na szczęście nie wszystkich. Zazwyczaj są to planety układu
słonecznego włącznie z Plutonem, ale już z pominięciem innych planet karłowatych,
oraz inne jaśniejsze obiekty nocnego nieba, ale nie lampy i oświetlenie
samolotów — przecież astrologowie nie w ciemię bici i wiedzą co to ciała
niebieskie. [ 8 ] Zakładam, że nikt zdolny do samodzielnego myślenia i wnioskowania,
nie wierzy w to, że jakikolwiek sens mają horoskopy dla wydarzeń (procesów)
lub projektów. Horoskop dla wydarzenia, takiego jak na przykład podpisanie
umowy handlowej, ma tyle samo sensu co homeopatia. Może poprawić samopoczucie i dodać wiary w siebie, jeśli ktoś lubi taką automanipulację, ale nic ponad
to. [ 9 ] Kod 5161 w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności z dn. 25.10.2010. [ 10 ] Zainteresowanych odsyłam do hasła „Oddziaływania
podstawowe" w Wikipedii [ 11 ] Gdyby podzielić milimetr na 10 części, później jedną z tych
części podzielić na dziesięć i tak 12 razy, otrzymamy odcinek pokazujący
jaki to wymiar. Oczywiście jest to umowny odcinek, którego nie można narysować
ołówkiem. Grafit w ołówku to forma węgla, rysowanie polega od przyleganiu
cząstek węgla do podłoża. Jeden atom węgla będzie większy od naszego
odcinka. Dociekliwi zapewne dopowiedzą, że cały atom to może się nie zmieścić,
ale jego jądro już tak, nawet kilka odpowiednio upakowanych. Tylko kto
dysponuje takimi środkami, żeby do narysowania odcinka używać akceleratorów
cząsteczek? Poza tym wówczas i tak powstanie kropa nie odcinek. [ 12 ] Odcinek wyrażający
zasięg oddziaływań silnych dzielmy na 10, potem jeden z otrzymanych na dziesięć i jeszcze raz. [ 13 ] No może nie dokładnie,
ale dla osoby niezajmującej się fizyką na co dzień, liczba z dwunastoma czy
dwudziestoma miejscami po przecinku, to tak samo niewyobrażalnie mało. « Pseudonauka, paranauka (Publikacja: 21-03-2012 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 7872 |
|