Wszelkie przejawy sadyzmu, związanego z czynnościami seksualnymi wraz z sadyzmem emocjonalnym i instrumentalnym, określiłem na potrzeby moich badań jako: sadystycznetendencje. Antyspołeczny typ osobowości już predysponuje potencjalnego sprawcę do popełnienia różnych przestępstw, a sadystyczne tendencje stają się motorem jego działania. Takiej osobie łatwiej będzie realizować patologiczne potrzeby ponieważ z powodu występujących u niej zaburzeń psychicznych ma obniżone hamulce moralne. Zaburzenia osobowości dodatkowo zwiększają ryzyko wystąpienia na drodze warunkowania sadystycznych tendencji u sprawcy. Jest to spowodowane jego egocentryzmem, potrzebą doświadczania silnych doznań, brakiem zahamowań i bliższych więzi z innymi osobami oraz instrumentalnym traktowaniem ludzi. W trakcie moich badań stwierdziłem, że sadystyczne tendencje przejawia 95% sprawców. Jest to wynik istotny statystycznie.

Frustracje występujące u sprawców

Nie zawsze sadysta o antyspołecznej osobowości musi zacząć zabijać. Gdy znajdzie on sposób na rozładowanie swoich skłonności (np. poprzez kontakty seksualne z osobą uległą) i będzie czuł się usatysfakcjonowany ze swojego życia (dzięki zapewnionemu poczuciu kontroli i dominacji) prawdopodobnie nie popełni żadnej zbrodni. Jeśli jednak będzie odczuwał niezadowolenie na skutek różnych problemów, zacznie narastać w nim frustracja, która stanie się czynnikiem wyzwalającym agresję.

Potwierdzają to rozmowy, które przeprowadziłem z sadystami seksualnymi nie popełniającymi przestępstw. A.M. określił to w następujący sposób: "Myślę, że gdy ktoś kto ma takie potrzeby jak ja i nie może znaleźć zaspokojenia w życiu, seksie i czuje uraz do kobiet, to może zacząć odczuwać potrzebę realizacji swoich fantazji". Inny sadysta seksualny z którym rozmawiałem twierdził, że fantazjował na temat gwałtu: "...ale były to luźne myśli, fantazje erotyczne dotyczące samego wymuszenia stosunku i nie zawierały one elementów planowania. Wiem, że nigdy bym tego nie zrobił. Musiałbym być bez pracy, w sytuacji w której nie był bym w stanie nawiązać żadnego kontaktu z kobietami, sfrustrowany i zły na cały świat, wtedy ktoś taki jak ja mógłby to zrobić. A gdybym nie został złapany pewnie nie poprzestałbym na jednym razie. Świadomość, że udało mi się czegoś takiego dokonać dowartościowałaby mnie i stymulowała do kolejnych gwałtów".

Badany przeze mnie osobiście A.Z. miał niskie mniemanie o sobie, czuł się zagubiony, nie miał przyjaciół i próbował popełnić samobójstwo: "...Mnie nie chce się żyć, nie mam potrzeby życia. Stwierdziłem to nawet wtedy gdy nie miałem zarzutów, to też nie widziałem przyszłości w życiu osobistym i prywatnym…". Miał żal do najbliższej rodziny (był molestowany przez ojca, a matka nic z tym nie zrobiła). Piotr S. zabijał po kłótniach z żoną (czuł się przez nią zdominowany seksualnie). Krzysztof G. zbankrutował i został aresztowany gdy groził swojemu dłużnikowi, za co został tymczasowo aresztowany. Po opuszczeniu aresztu zaczął zabijać. W trakcie moich badań stwierdziłem wystąpienie frustracji o różnym podłożu u 90% sprawców.

Współdziałanie czynników wchodzących w skład zespołu ZSF

Gdy czynniki takie jak zaburzenia psychiczne, sadystyczne tendencje i przeżywane frustracje wchodzą ze sobą w interakcję mamy do czynienia z osobą która:

a) na skutek zaburzeń osobowości (lub innych zaburzeń psychicznych) ma obniżone hamulce moralne i myśli głównie o zaspokajaniu własnych potrzeb;

b) na drodze ewoluowania tendencji sadystycznych nauczyła się odczuwać przyjemność i czerpać korzyści z cierpienia innych ludzi;

c) z powodu osobistych problemów i braku satysfakcji z własnego życia zaczyna odczuwać narastające frustracje i znajduje dla nich ujście w sadystycznych działaniach, których krańcowym przejawem jest popełnione morderstwo.

Gdy sprawca zabija człowieka czuje chwilową ulgę. Dzięki dominacji nad ofiarą przywraca sobie poczucie kontroli i rozładowuje tłumione emocje. Ten stan jest dla niego jak narkotyk i dokładnie zapamiętuje związane z nim odczucia. Sprawca uczy się wtedy, że dzięki sadystycznemu morderstwu (o podłożu seksualnym, emocjonalnym lub instrumentalnym) jest w stanie uzyskać chwilowo spełnienie swoich potrzeb i zapomnieć o dręczących go problemach. W sytuacji gdy znów pojawi się u niego frustracja, popełni kolejne morderstwo aby móc ponownie ją rozładować. Zabijanie może stać się dla niego sensem życia (metodyczny styl działania) albo sposobem na chwilowe rozładowanie negatywnych emocji (epizodyczny styl działania). W obu wypadkach sprawca stopniowo zaczyna się uzależniać od popełnionych przez siebie zbrodni (rys. 1).

Ilustracją tego procesu mogą być wypowiedzi Teda Bundy’ego, w których opisał rozwój swoich patologicznych skłonności. Bundy był absolwentem psychologii i opisywał swoje czyny w trzeciej osobie, jakby przeprowadzał psychologiczną analizę kogoś innego:

"Zabójca nie miał schizofrenii. To wszystko jest o wiele bardziej skomplikowane. Ta sytuacja to hybryda, psychopatologia, która polega na tym, że istota tkwi w mordercy i w nim nie tkwi. Nie jest ona jakąś obcą formą życia, ale czysto destrukcyjną siłą, która rośnie od środka (...) Osobnik ten jest zainteresowany seksem (...) ale to zainteresowanie z niewiadomych przyczyn skłania się w stronę spraw seksualnych, w których wielka rolę odgrywa przemoc. Trudno mi określić, jak długo ten proces przebiega. Nie trwa to krótko (...) Strasznie się lękał, że mogą go złapać. Ale powoli napięcia, stresy, niezadowolenie, które we wczesnym etapie pchały go do zrobienia takich rzeczy, przeważyły (...) Czujesz ostatni oddech opuszczający ich ciała. Patrzysz w ich oczy. Osoba w takiej sytuacji jest Bogiem! (...) Tym razem istota napędzała się już sama i nie wymagała takiego napięcia ani ingerencji z zewnątrz, jak przedtem. Został osiągnięty moment, w którym stan wewnętrzny sam produkował swoje potrzeby i obywał się bez pożywki z napięcia i stresu".

Rys.1 Model kształtowania się skłonności 
do seryjnych i wielokrotnych morderstw — ZSF

Wystąpienie zespołu ZSF (zaburzeń psychicznych, sadystycznych tendencji i frustracji) stwierdziłem u 78% sprawców (31 osób), w przypadku 9 osób z powodu braku danych nie udało mi się stwierdzić wszystkich 3 czynników. Uzyskany w badaniach empirycznych rozkład zmiennej jest nieprzypadkowy co daje wynik istotny statystycznie.

Już pojedynczy czynnik występujący w zespole ZSF stwarza ryzyko popełnienia przestępstwa związanego z przemocą. Kompilacja u jednej osoby wszystkich 3 czynników sprawia, że staje się ona potencjalnym sprawcą seryjnych lub wielokrotnych morderstw. Nie oznacza to jednak, że każdy człowiek u którego występuje zespół ZSF stanie się automatycznie seryjnym zabójcą. Potencjalny sprawca musi jeszcze podjąć decyzję (najczęściej świadomą) o popełnieniu zbrodni i uznać, że zaspokojenie własnych patologicznych potrzeb jest dla niego ważniejsze niż ludzkie życie. 90% z badanych przeze mnie sprawców nie miało zniesionej lub ograniczonej w stopniu znacznym poczytalności w czasie popełnienia przestępstwa i mogli oni odpowiadać przed sądem za swoje czyny.

Praktyczne zastosowanie wiedzy na temat zespołu ZSF

Opisany przeze mnie teoretyczny model określający skłonności do seryjnych i wielokrotnych morderstw może pełnić funkcję prewencyjną. W sytuacji gdy skazany ubiega się o zwolnienie warunkowe, a występują u niego czynniki wchodzące w skład zespołu ZSF należy zastanowić się nad dalszą jego izolacją ze względu na prawdopodobieństwo popełnienia przez niego kolejnych zbrodni.

Wiedza na temat kształtowania się skłonności do seryjnych morderstw ma również zastosowanie terapeutyczne i resocjalizacyjne. Jak wynika ze stworzonego przeze mnie modelu sprawcy seryjnych morderstw rozładowują swoje frustracje poprzez czyny sadystyczne. Oddziaływania terapeutyczne powinny być skierowane na naukę innych form rozładowania tłumionych emocji, tak aby poziom frustracji nie osiągnął niebezpiecznej granicy. Sprawca musi również rozpoznawać u siebie moment poprzedzający reakcję spustową prowadzącą do popełnienia zbrodni. Jeśli rozładuje wtedy nagromadzone napięcie będzie się wstanie powstrzymać przed popełnieniem przestępstwa. Oczywiście model ten wymaga dalszej weryfikacji na drodze kolejnych badań.

Bibliografia:

Bilikiewicz, A. (red.). (1998). Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny (wyd. 2). Warszawa: PZWL.
Bilikiewicz, A. (2003) Zaburzenia osobowości. A. Jakubik. W: Bilikiewicz, A. (red.). (2003). Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny (wyd. 3, s. 414-423). Warszawa: PZWL.
Czerwiński, A., Gradoń, K. (2001). Seryjni mordercy. Warszawa: Muza SA.
Gołębiowski, J. K. (2008). Profilowanie kryminalne. Wprowadzenie do sporządzania charakterystyki psychofizycznej nieznanych sprawców przestępstw. Warszawa: Logos.
Hanausek, T., Leszczyński, J. (1995). Kryminologiczne i kryminalistyczne problemy zabójstw z lubieżności. Warszawa: Dom Wydawniczy ABC.
Hołyst, B. (2006). Psychologia kryminalistyczna (wyd. 2). Warszawa: LexisNexis.
Imieliński, K. (1973). Zaburzenia psychoseksualne. Warszawa: PZWL.
Jakubik, A. (1997). Zaburzenia osobowości (wyd. 3). Warszawa: PZWL.
Lew-Starowicz, Z. (1988). Seksuologia sądowa. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Pospiszyl, K. (2009) Przestępstwa seksualne. Warszawa: PWN.
Pospiszyl, K. (2000). Psychopatia (wyd. 3). Warszawa: Żak.
Radochoński, M. (2009). Osobowość antyspołeczna. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Ressler, R. K., Burgess, A. W., Douglas, J. E. (1988). Sexual Homicide: Patterns and Motives (wyd. 3). Lexington, Massachussets: Lexington Books.
Widacki, J. (2006). Zabójca z motywów seksualnych. Studium przypadku. Kraków: Oficyna wydawnicza AMF.
Wroński, Ł. (2012). Seryjni i wielokrotni mordercy: teoretyczny model kształtowania się skłonności oraz profilowanie psychogeograficzne. Warszawa: Praca magisterska

Pozostałe źródła:

Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2008 roku. (2009). MSWiA.
Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2009 roku. (2010). MSWiA.
Raport o stanie bezpieczeństwa w Polsce w 2010 roku. (2011). MSWiA.
Akta sprawy: sygnatura III K 66/08, Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze.
Akta sprawy: sygnatura III K 11/89, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Akta sprawy: sygnatura III K 173/93, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Akta sprawy: sygnatura III K 423/03, Sąd Okręgowy w Poznaniu.
Akta sprawy: sygnatura II K 308/02, Sąd Okręgowy w Szczecinie.
Akta sprawy: sygnatura II K 149/05, Sąd Okręgowy w Szczecinie.
Akta sprawy: sygnatura XVI K 102/01, Sąd Okręgowy w Katowicach.
Akta sprawy: sygnatura VIII K 312/94, Sąd Okręgowy w Warszawie.
Akta sprawy: sygnatura VIII K 360/94, Sąd Okręgowy w Warszawie.
Akta sprawy: sygnatura VIII K 613/95, Sąd Okręgowy w Warszawie.
Akta sprawy: sygnatura VIII K 85/96, Sąd Okręgowy w Warszawie.
Akta sprawy: sygnatura VIII K 300/2000, Sąd Okręgowy w Warszawie.
Akta sprawy: sygnatura VIII K 71/07, Sąd Okręgowy w Warszawie.
Akta sprawy: sygnatura II K 105/02, Sąd Okręgowy w Wrocławiu.
Akta sprawy: sygnatura II K 34/98, Sąd Okręgowy w Zamościu.

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (6)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word