Konkluzje

Swe Listy trzy kieruje Jan Łaski do trzech stanów sejmujących — do króla, senatu i do szlachty. Płynie z tego wniosek, że w swych planach reformy Kościoła liczy on na pomoc władzy świeckiej. To ona ma stworzyć korzystne warunki do przeprowadzenia zmian, a także aktywnie w nich uczestniczyć. Łaski stosuje bardzo ciekawe chwyty retoryczne. We wszystkich trzech listach pisze o rychłym przyjściu Chrystusa, co można rozumieć dwojako. Można te fragmenty rozumieć dosłownie i brać je za wyraz wiary autora w mającą nastąpić wkrótce paruzję. Można też uznać to za metaforę, obrazującą rozprzestrzenianie się prawidłowo zdaniem Łaskiego rozumianej nauki Chrystusa — prawidłowo, znaczy tu w duchu Reformacji. Optowałbym raczej za tym drugim, metaforycznym rozumieniem tego zwrotu, aczkolwiek zwłaszcza początkowe fragmenty listu drugiego przemawiałyby także za rozumieniem literalnym. Interpretacje te zresztą nie wykluczają się wzajemnie, ale raczej uzupełniają.

W drugim liście Łaski przemawia niczym starotestamentowy prorok. Tak jak prorocy wzywali Izraelitów do porzucenia swych grzechów i powrotu pod prawo Boże, a skutkiem lekceważenia ich przestróg były nieszczęścia spadające na naród wybrany, tak Łaski apeluje do senatorów o aktywny udział w procesie reformy Kościoła w duchu protestanckim, co traktuje jako obowiązek wobec Boga, a jego zignorowanie może według autora rozgniewać Stwórcę.

Podstawowym warunkiem zmian w Kościele jest wedle Łaskiego zupełne zerwanie z papieskim Rzymem. Władza papieża zostaje tu porównana do tyranii antychrysta. Tak papieżowi, jak i soborowi odmawia Łaski prawa do udziału w procesie reformy.
Konsekwencją odrzucenia zwierzchnictwa papieża jest odrzucenie papieskiego monopolu na interpretację Biblii. Łaski nie widzi też żadnej wartości w narosłej przez stulecia tradycji Kościoła katolickiego. Jego zdaniem zawiera ona tylko zniekształcenia prawdziwej nauki Chrystusa. Postulowane są powrót do prostoty kultu charakterystycznej dla pierwszych chrześcijan oraz przyjęcie zasady Sola Scriptura i uznanie Pisma Świętego za najważniejsze źródło prawd wiary. Kościół według wizji Łaskiego ma być dość konserwatywny i opierać się ściśle na Biblii. Żadne odstępstwa od Pisma nie mogą być tolerowane. Polski reformator nie dąży do ścisłego i powszechnie obowiązującego uregulowania wszystkich praw — ważne są fundamenty, wokół których powinna panować powszechna zgodność, zaś w sprawach drugorzędnych dopuszczalne są pewne różnice. Wskazuje to na prawdopodobieństwo, że Kościół urządzony według zaleceń Łaskiego traktowałby inne europejskie Kościoły protestanckie na równych zasadach, jako braci w wierze.

Odrzucając spuściznę papieskiego Rzymu, Łaski za największe zło uważa uformowaną przez niego kastę kapłańską. Można więc rozumieć, że opowiada się za protestancką doktryną powszechnego kapłaństwa, aczkolwiek z kontekstu da się zrozumieć, że istniałyby w Kościele Łaskiego osoby odpowiedzialne za funkcje kultowe.

W sprawach liturgicznych opowiada się Łaski za powrotem do wzorów pierwszych chrześcijan i konserwatywnym trwaniu w nich. Wszelkie zmiany w tej materii jawią się jako zbyteczne i szkodliwe. Łaski opowiada się za odgórnym uregulowaniem spraw organizacyjnych przez państwo, ale ma to być czynność jednorazowa. Na podstawie Listów trzech nie sposób wysnuć wniosku, że marzy mu się Kościół narodowy czy państwowy.

Wszystkie te wnioski prowadzą do konstatacji, że Kościół, który by został zreformowany według zaleceń Jana Łaskiego mieściłby się w głównym nurcie ówczesnego europejskiego protestantyzmu.

BIBLIOGRAFIA:

ŹRÓDŁO:

Jan Łaski, Listy trzy wielce czytania godne o dobrym i prawidłowym sposobie urządzenia Kościołów skierowane do przepotężnego króla Polski, Senatu i pozostałych stanów, tłum. T. Płóciennik, Warszawa 2003.

OPRACOWANIA:
Oskar Bartel, Jan Łaski. Część I 1499-1556, Warszawa 1999.

Hennig P. Jurgens, Jan Łaski 1499-1560. Europejczyk doby reformacji, tłum. G. Olejnik, Warszawa 2006.

Janusz T. Maciuszko, Wprowadzenie, [w:] J. Łaski, Listy trzy..., s. 16- 26.

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (1)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Michał Gadziński Historyk, politolog, amatorsko zajmuje się też filozofią.  Liczba tekstów na portalu: 4  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Aktualność Braci Polskich?