Władca chcąc oddalić od siebie te oskarżenia zrzucił winę na niewielkie ugrupowanie religijne chrześcijan. Nie wiadomo dlaczego wybrał akurat tę grupę religijną. Nie wiadomo również jaka była skala owych pierwszych w historii prześladowań chrześcijan. Swetoniusz nie wspomina o nich w ogóle, natomiast Tacyt poświęca im wiele miejsca:

"Podstawił Nero winowajców i dotknął najbardziej wyszukanymi kaźniami tych, których znienawidzono dla ich sromot, a których gmin chrześcijanami nazywał. Początek tej nazwie dał Chrystus, który za panowania Tyberiusza skazany był na śmierć przez prokuratora Poncjusza Piłata, a przytłumiony na razie zgubny zabobon znowu wybuchnął, nie tylko w Judei, gdzie się to zło wylęgło lecz także w stolicy, dokąd wszystko co potworne albo sromotne zewsząd napływa i licznych znajduje zwolenników. Schwytano więc naprzód tych, którzy tę wiarę publicznie wyznawali, potem na podstawie ich zeznań ogromne mnóstwo innych i udowodniono im nie tyle zbrodnię podpalenia, ile nienawiść ku rodzajowi ludzkiemu. A śmierci ich przydano na urągowisko, że okryci skórami dzikich zwierząt ginęli rozszarpywani przez psy albo przybici do krzyżów, gdy zabrakło dnia palili się służąc za nocne pochodnie. Na to widowisko ofiarował Nero swój park i wydał igrzysko w cyrku, gdzie w przebraniu woźnicy między tłum się mieszał lub na wozie stawał. Stąd, chociaż ci ludzie byli winni i zasługiwali na najsurowsze kary budziła się ku nim litość jako takim, którzy nie dla pożytku państwa, lecz dla zadośćuczynienia jednego człowieka byli traceni". ^[22]

Henryk Hektor Siemiradzki, Dirce chrześcijańska, 1897

W opisie Tacyta widoczna jest nienawiść wobec wyznawców nowego kultu, która w kręgach senatorskich była właściwie powszechna- najwyższe kręgi władzy w Rzymie były przywiązane do swej tradycyjnej religii i niechętnie patrzyły na nowinki religijne. Chociaż z drugiej strony również w tych sferach chrześcijaństwo stosunkowo wcześnie znajdowało swoich zwolenników, na sześć lat przed pożarem Rzymu w imperium głośna była sprawa Pomponii Grecyny, żony zasłużonego wodza Aulusa Plaucjusza, którą oskarżano oskarżano o wyznawanie ,,obcego zabobonu"^[23]. Niektórzy współcześni historycy uważają, że cesarz Domicjan w roku 95 wygnał z Rzymu swoich krewnych Flawiusza Klemensa i Domityllę, gdyż przyjęli oni religię chrystusową^[24]. Pochodzą również dwie wzmianki dotyczące ewentualnych Chrześcijan w rodzinie cesarskiej już za czasów Nerona. Pierwszą z nich jest fragment Listu świętego Pawła do Filipian^[25], drugą fragment homilii świętego Jana Chryzostoma wspominający o cesarskiej konkubinie wyznającej nową religię^[26].

Henryk Hektor Siemiradzki, Pochodnie Nerona, 1876

Istniały jednak inne względy sprawiające, że chrześcijanie mogli wydać się Neronowi odpowiednimi winnymi- spotykali się na cmentarzach, żyli w niewielkich grupach, a poza tym wierzyli w rychły koniec świata, koniec władzy cesarskiej i przyjście Mesjasza, który zaprowadzi Królestwo niebieskie. Dla starożytnych mógł być to swego rodzaju bunt przeciwko ustalonemu porządkowi świata.

Owe pierwsze prześladowania pomimo wrogości znacznej części społeczeństwa wobec nowej religii nie trwały zbyt długo i zapewne dotyczyły tylko samego miasta Rzym.

VI. Upadek

Po pożarze cesarz zabrał się do odbudowy miasta zgodnie z własnymi planami. Do dzisiaj zachowały się ruiny Złotego domu cesarza — Domus aurea, który miał być świadectwem potęgi władcy. Wprowadził również reformy mające na celu ułatwienie ratowania miasta w przyszłości, które według Tacyta spotkały się z entuzjazmem mieszkańców^[27].

Jednocześnie cesarz zaostrzył politykę finansową państwa. Tacyt pisze, iż podatki na odbudowę miasta zrujnowały Italię i prowincje imperium ^[28].

Była to jednak potęga dość iluzoryczna. Już w roku 65 doszło do spisku oficerów pod przywództwem Pizona przeciwko Neronowi. Spiskowcy ponieśli klęskę. Poniosło to za sobą falę egzekucji osób, którzy byli zamieszani w ich działania. Niektórzy oskarżeni o udział w spisku woleli popełnić samobójstwo niż zginąć z ręki władcy, na przykład Seneka, czy Gajusza Petroniusz.^[29] Pierwszy z nich najprawdopodobniej wiedział o działaniach spiskowców, natomiast jedynym związkiem Petroniusza ze spiskowcami była przyjaźń z jednym z nich, Scewinusem.

Neron po ocaleniu swego panowania odbył podróż do Grecji, gdzie wziął udział w igrzyskach olimpijskich i zdobył wszystkie możliwe trofea. Okazywał Grekom wiele szacunku. Zwolnił na przykład Grecję z płacenia trybutu Rzymowi^[30].

W tym czasie sytuacja w imperium pogorszyła się — w Judei wybuchł bunt Żydów, którzy byli niezadowoleni z samowoli tamtejszych namiestników ^[31]. W dwa lata później w Galii wybuchł bunt pod wodzą jednego z tamtejszych namiestników — Gajusza Juliusza Windeksa, który wydał odezwę, w której opisywał szaleństwa cesarza^[32] i ogłosił się mścicielem mającym na celu uwolnienie Rzymian od tyrańskich rządów cesarza^[33]. Windeks próbował prowadzić rozmowy z namiestnikiem Hiszpanii, Galbą, który początkowo nie chciał wchodzić w układy z buntownikiem. Jednak w oczach podejrzliwego władcy nawet same negocjacje mogły być uznane za zdradę, zwłaszcza w kontekście, że przywódca galijskiego powstania w listach namawiał Galbę do ,,stania się oswobodzicielem rodu ludzkiego"^[34]. Dlatego Galba 2 kwietnia 68 roku w Carthago Nova wygłosił przemówienie, w którym wystąpił przeciwko cesarzowi ^[35].

Niestety Windeks szybko poniósł klęskę z rąk namiestnika Germanii Górnej, Lucjusza Werginiusza Rufusa^[36]. Bunt podnosiły jednak kolejne armie.

W samej stolicy sytuacja stawała się coraz gorsza. Wyższe warstwy społeczne nienawidziły Nerona za czystki jakie uczynił po zdławieniu spisku Pizona, natomiast uboższa część społeczeństwa była niezadowolona z nieregularnych dostaw zboża do stolicy spowodowanych zwiększeniem zapotrzebowania na nie wśród armii walczącej między innymi w Judei. Neron nie potrafił poradzić sobie z sytuacją. Zwłaszcza, gdy doniesiono mu o buncie pozostałych armii ^[37]. Jednocześnie podczas wystąpienia w senacie władca spotkał się z oporem senatorów, którzy po odczytaniu jego przemówienia mówiącego o karze grożącej buntownikom mieli zakrzyknąć ,,I ty zginiesz Auguście"^[38]. Cesarz nie mógł liczyć również na pretorian. Swetoniusz przytacza sytuację w której jeden z gwardzistów nie chcąc wykonać rozkazu cesarza powiedział cytując Eneidę: "Rozstać się z życiem, czy to takie smutne"^[39].

Gdy zechciał opuścić miasto udał się do podmiejskiej willi jednego ze swoich wyzwoleńców, Faona. W drodze słyszał okrzyki żołnierzy na cześć Galby.^[40] Będąc już na miejscu towarzyszący mu wyzwoleńcy zaczęli namawiać go do ,,ucieczki przed zniewagami" ^[41].

Neron zginął w wieku 31 lat, po 14 latach panowania. Pochowany został w grobowcu rodziny Domicjuszów^[42]. Swetoniusz twierdzi, że jego śmierć wywołała powszechną radość^[43]. Zdaniem Tacyta byli tacy, którzy go żałowali. Następca zmarłego władcy, Galba miał stwierdzić, że ,,za Neronem najgorsi zawsze będą tęsknili"^[44]. Otho, przyjaciel Nerona - drugi władca roku czterech cesarzy miał zostać nazwany nowym Neronem i traktowano to jako pochwałę. Ponadto pozwolił na stawianie swemu poprzednikowi posągów i nakazał dokończenie budowy Złotego Domu^[45]. Witeliusz po wstąpieniu na tron miał nawet złożyć ofiarę cieniom Nerona^[46].

Krótko po śmierci władcy na wschodzie pojawił się uzurpator twierdzący, że jest Neronem. Zebrał on grupę zwolenników lecz zginął na wyspie Kythos. Za panowania dynastii Flawiuszy pojawiło się jeszcze dwóch uzurpatorów podających się za tego cesarza. Pierwszy z nich w roku 79, drugi w 88.^[47] Obydwaj zbiegli do Partii, gdzie próbowali namówić tamtejszych władców na przywrócenie ich na tron cesarski. ^[48]

VII. Podsumowanie

Neron wstępując na tron cieszył się ogromnym poparciem społeczeństwa. W ciągu czternastu lat panowania roztrwonił ten kapitał zaufania.

Przez całe swe panowanie ulegał najpierw matce, a później swoim doradcom, co paradoksalnie było dobre dla cesarstwa, które na początku jego rządów przeżywało okres rozwoju. Dopiero wtrącenie się cesarza w kwestie ekonomiczne i wprowadzenie dodatkowych podatków na odbudowę stolicy i prowadzenie wystawnego życia przyczyniło się do pogorszenia sytuacji i niezadowolenia wśród niższych warstw społecznych. Krwawe rozprawienie się z opozycją przydało cesarzowi wrogów wśród elity, która pomimo iż represje te dotykały stosunkowo wąskiej grupy oskarżanych o udział w spisku Pizona, poczuła się zagrożona. Z czasem niezadowolenie z rządów władcy stawało się coraz większe, a on sam stawał się dla poddanych wcieleniem zła.

Wyjątkiem w sposobie postrzegania Nerona są jednak greccy historycy, którzy w swych dziełach odwdzięczają się mu za miłość wobec kultury ich narodu i uwolnienie Grecji od danin na rzecz Rzymu. Plutarch pisze na przykład, że bogowie winni są Neronowi wdzięczność, gdyż władca ten obdarzył wolnością najbardziej umiłowany przez nich lud^[49].

Bibliografia:

1. Collingride Vanessa, Boudica, London 2004
2. Grant Michael, Neron, Warszawa 1980
3. Krawczuk Aleksander, Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa 1986
4. Peterkulus, Historia rzymska, Wrocław 2006
5. Pliniusz Młodszy, Listy (edycja internetowa- http://www.thelatinlibrary.com/pliny.html )
6. Pliniusz Starszy, Historia naturalna, Poznań 1845
7. Plutarch, De sera Numid vindicta (edycja internetowa- http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0302%3Asection%3D22)
8. Seneka, Udynienie boskiego Klaudiusza (Edycja komputerowa: www.zrodla.historyczne.prv.pl — strona aktualnie nieaktywna)
9. Seneka, O zjawiskach natury [w] Seneka, Pisma filozoficzne t. III., Warszawa 1969
10. Józef Flawiusz, Wojna Żydowska, Warszawa 2010
11. Swetoniusz, Żywoty Cezarów, Ossolineum 1987
12. Tacyt, Dzieje [w] Tacyt, Dzieła zebrane, Warszawa 1957
13. Tacyt, Roczniki [w] Tacyt, Dzieła zebrane, Warszawa 1957

Zobacz komentarze (19)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Marcin Śrama Student komunikacji europejskiej w Instytucie Kultury Europejskiej UAM. Interesuje się historią starożytną, oraz historią literatury zwłaszcza XVIII- wiecznej oraz XX wiecznymi eksperymentami literackimi.  Liczba tekstów na portalu: 12  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Ideologiczne podstawy legitymizacji władzy cesarskiej w Rzymie