I. Dzieciństwo

Neron, a właściwie Lucjusz Domicjusz Ahenobarbus urodził się 15 grudnia 37 roku. Był synem Gnejusza Domicjusza i Agrypiny Młodszej, córki znanego wodza- Germanika, a prawnuczki Augusta i jego pierwszej żony, Skryboni. Rodowy przydomek jego rodziny oznacza ,,brązowa broda" i pochodzi od koloru zarostu, którym charakteryzowali się Domicjusze. Poza tym cechą wspólną przedstawicieli tej rodziny było okrucieństwo i porywczość.

Ojciec Nerona, Lucjusz w młodości określany był jako znamienity młodzieniec^[1] i z czasem dzięki swym koneksjom zrobił karierę urzędniczą. W roku 32 został konsulem. Z czasem zaczęły odzywać się w nim jednak rodzinne skłonności. Swetoniusz pisze, iż ojciec przyszłego władcy w porywie gniewu zamordował swego wyzwoleńca, a na forum podczas dyskusji wykłuł oko ekwicie za to, że się z nim spierał. ^[2] Innym razem miał rozmyślnie potrącić człowieka powożąc rydwanem na Via Apia. Po narodzinach syna miał stwierdzić, że dziecko takiego człowieka jak on musi przynieść nieszczęście imperium^[3]. Domicjusz zmarł w 40 roku, a cesarz Kaligula zagarnął jego majątek pozbawiając jego żonę i syna środków do życia.

Agrypina — matka Nerona w wieku trzynastu lat wyszła za mąż za Gnejusza Domicjusza. Było to typowe małżeństwo polityczne mające na celu zbliżenie panującej dynastii i rodu Domicjuszy. Rok później przeżyła rodzinną tragedię — jej matka — Agrypina starsza i dwaj bracia — Druzus i Neron zostali uwięzieni z rozkazu cesarza Tyberiusza^[4]. Za panowania Kaliguli Agrypina została oskarżona o udział w spisku na życie cesarza za co została skazana na wygnanie. Po śmierci Kaliguli powróciła do Rzymu i wyszła za mąż ponownie — tym razem za Gajusza Salustiusza Kryspusa Pasjena, adoptowanego wnuka historyka Salustiusza.

Podczas wygnania matki Neronem zajęła się jego ciotka Komicja Lepida^[5]. Po przejęciu władzy przez Klaudiusza Neron odzyskał zagarnięty przez Kaligulę majątek. Przydzielono mu również dwóch greckich nauczycieli Aniceta i Beryllusa^[6].

II. Droga do tronu

Rok 48 otworzył przed Agrypiną i Neronem niesamowitą szansę na karierę. Po śmierci oskarżanej o rozwiązłość i zdradę stanu żony cesarza, Mesaliny Agrypina została nową żoną władcy (jej drugi mąż umarł krótko po swoim drugim konsulacie w roku 44). Zdobyła ogromny wpływ na Klaudiusza i wymogła na nim małżeństwo Nerona z Oktawią- córką władcy z poprzedniego małżeństwa. Jednocześnie wybrała na nauczyciela swego syna stoickiego filozofa- Senekę, który w przyszłości miał odegrać znaczną rolę przy boku cesarza.

25 lutego 50 roku Neron został usynowiony przez Klaudiusza, a rok później został ogłoszony osobą pełnoletnią i powierzono mu urząd konsula. ^[7]

W roku 54 stary cesarz umarł. Nie wiadomo, czy do jego śmierci przyczyniła się pragnąca tronu dla syna Agrypina. Niezależnie od tego żyjący pół wieku później historyk- Tacyt podaje wersję wydarzeń zgodnie z którą to ona zabiła cesarza z pomocą trucicielki Lokusty.^[8] Informację tę potwierdza również Swetoniusz^[9]. Autor Żywotów Cezarów podając mniej szczegółów ujawnia kulisy owej zbrodni. Zgodnie z jego narracją pod koniec życia Klaudiusz zaczął żałować tego, iż usynowił Nerona i związał się z Agrypiną. Być może chciał ustanowić swoim dziedzicem swego naturalnego syna z małżeństwa z Messaliną, Brytanika^[10]. Opinia o winie Agrypiny za śmierć cesarza znajduje zwolenników również wśród autorów niższych lotów. Satyryk Juwenalis pisze na przykład:

"Grzyb Agrypiny mniej szkodliwy zatem

Skoro w jednym staruszku tylko zdusił życie

I rozkazał umieścić na nieb zenicie

Drżącej głowie i wargom z których ślina ciecze"^[11]

W ten sposób, najprawdopodobniej dzięki zbrodni 17- letni Neron został dziedzicem cesarstwa. Poza nim prawa do władzy miał jeszcze wspomniany już Brytanik, jednak był on jeszcze dzieckiem traktowanym jako młodszy syn zmarłego władcy.

Neron podczas pogrzebu przybranego ojca wymógł na senacie jego deifikację. Decyzja o ogłoszeniu bogiem tego władcy została przez Rzymian przyjęta ze śmiechem. Seneka jest autorem satyrycznego dziełka pod tytułem „Udynienie boskiego Klaudiusza", w którym zmarłego władcę odmalowuje w jak najgorszych barwach, a swego wychowanka określa jako nadzieję Rzymu.

"Niechaj zwycięsko przekroczy granicę śmiertelnego istnienia on, który jest do mnie podobny

postawą, podobny wdziękiem; nie gorszy grą, nie gorszy pieśnią. On znużonym ludziom przywróci wiek złoty, do życia wskrzesi moc prawa.

Jak Jutrzenka rozprasza gasnących gwiazd krocie,

Które sprowadza Zorza w purpury pozłocie,

Jak płonie Brzask różany, wieszcząc Dnia nastanie,

Mrok pierzcha, Słońce wjeżdża na złotym rydwanie:

Takim jawi się Neron, takiego Cezara

Wkrótce Rzym ujrzy: z twarzy łagodny mu bije

Blask boski, bujne włosy spływają na szyję."^[12]

III. Pierwsza dekada rządów Nerona

Neron stał się władcą lecz w jego imieniu rządziła jego matka Agrypina, przy której ważną rolę odgrywali Seneka oraz prefekt pretorianów Burrus. Osoba nowego cesarza spotykała się z entuzjazmem społeczeństwa, ale w praktyce względem panowania starego cesarza niewiele się zmieniło, a odsuwanie młodego władcy od sprawowania rządów mogło być przyczyną jego przyszłego niezdecydowania. Neron będąc od dzieciństwa zdominowanym przez matkę, a później odsuwany przez nią od władzy nie mogąc realizować się w polityce odnalazł pasję w muzyce i poezji. Wbrew opinii rozpowszechnionej głównie przez Henryka Sienkiewicza w Quo Vadis najprawdopodobniej w tej sferze musiał mieć pewien talent, na co zwraca uwagę na przykład niechętny władcy Swetoniusz, który gdyby było inaczej z pewnością opisałby cesarza jako zupełne beztalencie.^[13] Władca miał również pewne zasługi dla rozwoju kultury. Stworzył igrzyska wzorowane na olimpijskich, nazywane Neronami, w których mieli brać udział poeci i śpiewacy.

Mimo wszystko Neronowi zapewne nie odpowiadała rola figuranta, dlatego z czasem zaczął traktować matkę z coraz większym dystansem. Stosunki między nim, a Agrypiną z czasem musiały stać się tak napięte, że cesarzowa zaczęła snuć plany o osadzeniu na tronie Brytanika. Gdy Neron dowiedział się o tym nie zawahał się przed nakazaniem zabicia najpierw Brytanika^[14], a później Agrypiny.^[15]

John William Waterhouse, Smutek Nerona po zabiciu matki, 1878

Na wieść o śmierci Agrypiny senat rzymski nie tylko nie potępił Nerona, ale na dodatek wydał uchwałę będącą dziękczynieniem wobec bogów za ocalenie władcy.

Te zbrodnie, a później również morderstwo córki Klaudiusza, a żony Nerona, Oktawii były dla Seneki, wychowawcy i powiernika władcy kresem marzeń o władcy- filozofie ukazanych w dziele napisanym tuż po wstąpieniu Nerona na tron. Mimo to pozostał on przy władcy do roku 62, kiedy to umarł drugi współpracownik Nerona- prefekt pretorianów Burrus, a jego następcą został Tygellinus.

IV. Problemy na granicach i wyprawy

Pierwsze dziesięciolecie rządów Nerona było okresem spokoju. Rzym nie był dotykany przez żadne większe kataklizmy zewnętrzne. Dopiero w roku 61 w Brytanii doszło do powstania plemienia Icenów pod wodzą królowej Boudiki. Powstańcy odnosili zwycięstwa nad armią rzymską, zdobyli nawet Comulodunum, Londinium i Verulamium- trzy największe ośrodki rzymskiej władzy. Powstanie zostało jednak dość szybko zdławione przez rzymskie wojska pod wodzą Gajusza Swetoniusza Paulinusa^[16].

Natomiast na wschodzie trwały ciągłe walki z Partami prowadzone przez uzdolnionego dowódcę Gnejusza Domicjusza Korbulona zakończone w 66 roku złożeniem przez partyjskiego króla hołdu Neronowi.

Panowanie Nerona nierozerwalnie łączy się jednak z czymś znacznie bardziej pacyfistycznym- z rzymskimi wyprawami badawczymi na północ oraz do Afryki. W dziele Pliniusza Pt. ,,Historia naturalna" zachowały się informacje o rzymskim ekwicie wysłanym nad Bałtyk w poszukiwaniu bursztynu ^[17]. Na inną wyprawę prawdopodobnie w roku 61 wyruszyła mała grupka pretorianów pod dowództwem dwóch centurionów. Jej uczestnicy dotarli do Sudanu, do Meroe, stolicy istniejącego wówczas państwa Napata^[18].

V. Cesarz — prześladowca

Te zwycięskie wojny i wyprawy ówczesnych badaczy w znacznym stopniu kontrastował z tym co działo się w samym Rzymie, gdzie cesarz pozostawał pod całkowitym wpływem Tygelina i swojej nowej żony Poppei. Opisy obyczajów jego dworu możemy odnaleźć choćby w niezachowanym w całości dziele Gajusza Petroniusza pod tytułem Satyricon, w którym ów rzymski arbiter elegancji odmalowuje obraz Trymalchiona- wyzwoleńca o okropnych manierach, który jest odbiciem Nerona ^[19].

W nocy z 18 na 19 lipca w Rzymie wybuchł pożar. Zniszczył on znaczną część miasta. Na wieść o jego wybuchu Neron przebywający wówczas w Ancjum powrócił do miasta, gdzie otworzył dla ludzi, których domy spłonęły Pole Marsowe, Gmach Agrypy i własne ogrody^[20]. Jednak popełnił błąd. Podczas gaszenia pożaru miał śpiewać swój poemat o zniszczeniu Troi.^[21] Stało się to przyczyną powstania plotek o tym, że to Neron nakazał podpalić miasto.

Zobacz komentarze (19)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Marcin Śrama Student komunikacji europejskiej w Instytucie Kultury Europejskiej UAM. Interesuje się historią starożytną, oraz historią literatury zwłaszcza XVIII- wiecznej oraz XX wiecznymi eksperymentami literackimi.  Liczba tekstów na portalu: 12  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Ideologiczne podstawy legitymizacji władzy cesarskiej w Rzymie