Tajna „Instrukcja o pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa resortu spraw wewnętrznych" z dnia 1 lutego 1970 roku"

Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, a od początku 1957 roku, Służba Bezpieczeństwa były tarczą i mieczem PZPR, jej zbrojnym ramieniem. Powołane do zwalczania opozycji politycznej, ze swojego zadania wywiązywały się bardzo skutecznie i bezlitośnie. Działania bezpieki były owiane aurą tajemniczości z uwagi na cele, jakie były przed nią stawiane. Praca SB była nadzorowana przez członków PZPR, a nadto znajdowała się pod rzeczywistą kontrolą radzieckiej służby specjalnej — KGB. Skuteczność w pracy Służby Bezpieczeństwa zależała w znacznej mierze od umiejętnej pracy z osobowymi źródłami informacji. Organy zwierzchnie bezpieki wydawały pragmatyki służbowe objęte klauzulą (gryfem) ścisłej tajności, które miały ułatwić tworzenie sieci agenturalnej, rozpracowywanie figurantów oraz opracowywanie zagadnień pozostających w zainteresowaniu spec służb.

Jeśli chodzi o politykę kadrową samej formacji, to jej szeregi nie zasiali ludzie przypadkowi, lecz starannie wyselekcjonowani: poleceni przez partię, innego czynnego funkcjonariusza SB lub też funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa w stanie spoczynku. W ramach procesu rekrutacji kandydat na bezpieczniaka uczestniczył w rozmowie kwalifikacyjnej, resort poddawał jego dotychczasową linię życiową skrupulatnemu sprawdzeniu, po czy miała miejsce kolejna rozmowa. Stałe zatrudnienie w SB poprzedzał okres próbny, podczas którego kandydat uczestniczył w kursie pracy operacyjnej, tzw. ,,kursie O", w czasie którego znajdował się pod kuratelą bardziej doświadczonego funkcjonariusza. Następnie był zobowiązywany do ukończenia studiów podyplomowych na Akademii Spraw Wewnętrznych, co było przepustką do jego usamodzielnienia się na drodze zawodowej.

Pomocne w zdobywaniu cennych doświadczeń w pracy operacyjnej na przestrzeni lat 1945-1989 były: instrukcja (tymczasowa) o pozyskiwaniu, pracy i ewidencji agenturalno — informacyjnej sieci z dnia 13 lutego 1945 roku, zatwierdzona przez Ministra Bezpieczeństwa Publicznego, instrukcja nr 012/53 o pracy aparatu bezpieczeństwa z siecią agenturalną, instrukcja nr 03/55 o zasadach prowadzenia rozpracowania agenturalnego i ewidencji operacyjnej w organach bezpieczeństwa publicznego PRL z dnia 11 marca 1955 roku, instrukcja nr 04/55 o zasadach pracy z agenturą w organach bezpieczeństwa publicznego PRL z dnia 11 marca 1955 roku, instrukcja nr 03/60 z dnia 2 lipca 1960 roku o podstawowych środkach i formach pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa, instrukcja o pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa resortu spraw wewnętrznych z dnia 1 lutego 1970 roku, instrukcja w sprawie szczegółowych zasad działalności operacyjnej Służby Bezpieczeństwa z dnia 9 grudnia 1989 roku.

Omawiany akt akcentował negatywną rolę imperializmu inspirującego i organizującego antykomunistyczną działalność, mającego swoje ośrodki głównie na terenie Europy Zachodniej, a zwłaszcza w NRF. Wskazywał na nasilającą się penetracyjno — dywersyjną działalność koncernów i firm kapitalistycznych, mającą na celu utrudnianie i hamowanie rozwoju gospodarki narodowej krajów socjalistycznych. Jako narzędzie działalności dywersyjnej imperializmu wymieniał: rewizjonizm, syjonizm i trockizm.

Źródło

Jako pierwszoplanowe zadanie Służby Bezpieczeństwa wskazywał na ujawnianie powiązań pomiędzy ośrodkami dywersji inspirującymi wrogą działalność w kraju, oferującymi wsparcie finansowe i techniczne, a ośrodkami dywersji w PRL. Jako istotny problem SB akcentował rozpoznanie zamiarów hierarchii Kościelnej i postawy kleru. Instrukcja podawała, iż podstawowym warunkiem skutecznej pracy resortu spraw wewnętrznych i jego organów bezpieczeństwa jest zaufanie społeczeństwa i współdziałanie z nim w zakresie zapobiegania i zwalczania wrogiej działalności, zaś środki i metody pracy Służby Bezpieczeństwa winny być stale doskonalone i wzbogacane najnowszymi osiągnięciami nauki i techniki.

W świetle omawianej instrukcji zadaniem Służby Bezpieczeństwa było zapobieganie wrogiej działalności oraz wykrywanie sprawców przestępstw antypaństwowych. W ramach zapobiegania szczególnego i ogólnego bezpieczniakom zalecano stosowanie profilaktycznych metod i środków działania właściwych w danej sytuacji, w szczególności prowadzenie rozmów wyjaśniających i ostrzegawczych, stosowanie przewidzianych przepisami prawa zakazów i nakazów oraz środków przymusu. Rozpoznanie, służące zapobieganiu wrogiej działalności definiowano jako zdobywanie informacji o zamiarach, planach, metodach i formach wrogiej działalności. Instrukcja określała Służbę Bezpieczeństwa jako instytucję odpowiedzialną za aktywne wykrywanie przestępstw przeciwko państwu i bezpieczeństwu publicznemu wskazanych w Kodeksie Karnym oraz w innych przepisach prawa. Jako warunek efektywnego i skutecznego realizowania zadań Służby Bezpieczeństwa, podawano koordynację i współdziałanie wszystkich organów resortu w zakresie ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego. Paragraf 6 instrukcji wyliczał jako zasady pracy operacyjnej: zasadę praworządności i ochrony autorytetu władzy ludowej, obiektywności, efektywności i skuteczności, tajności.

Zakładano, iż praca operacyjna winna być programowana oraz planowana. Programowanie zostało określone jako wytyczanie ogólnych kierunków przyszłych działań jednostki oraz optymalne dostosowywanie środków przewidzianych dla ich realizacji. Ważną rolę w tym procesie stanowiła ocena stanu porządku i bezpieczeństwa publicznego. Instrukcja nakazywała w oparciu o opracowane programy działań, sporządzanie planów pracy operacyjnej: okresowych planów problemowych oraz planów wykonawczych. Akcentowano zależność efektywności i skuteczności pracy operacyjnej od prawidłowości decyzyjnej kierowników wszystkich szczebli organizacyjnych, zaś decyzja miała być: politycznie słuszna, operacyjnie celowa i racjonalna, a także winna była ściśle określać zastosowanie niezbędnych do jej realizacji sił i środków.

Instrukcja wskazywała na wymóg stałej troski o dobór i wychowanie oraz szkolenie kadr. Szczególną rolę w pracy operacyjnej — zapewniającą ofensywny charakter jej działań — przypisywano tajnym współpracownikom. Jako inne osobowe źródła dopływu informacji z interesujących Służbę Bezpieczeństwa dziedzin wskazywano: pomoc obywateli udzielających informacji o dostrzeżonych szkodliwych społecznie faktach i zjawiskach, pomoc organów administracji oraz biegłych i specjalistów. Dopełnieniem źródeł dopływu informacji były także: środki techniki operacyjnej, obserwacja, przeszukanie pomieszczeń, materiały archiwalne oraz kartoteki.

Instrukcja definiowała tajnych współpracowników jako osoby celowo pozyskane do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa i wykonujące zadania w zakresie zapobiegania, rozpoznawania oraz wykrywania wrogiej działalności. Wskazywano, iż każdy werbunek tajnego współpracownika winien być poprzedzony analizą istniejących potrzeb, a także możliwości kandydata w zakresie wykonywania aktualnych lub perspektywicznych zadań. Jako podstawę pozyskania t.w. do współpracy wymieniano przykładowo: 1) materiały kompromitujące (kompromaty), pod warunkiem iż można domniemywać, że obawa przed ich wykorzystaniem skłoni kandydata do wyrażenia zgody na współpracę, 2) posiadanie dowodów przestępczej działalności (ale tylko w wyjątkowych wypadkach), 3) pragnienie pozyskania korzyści materialnych. Szczególnym asumptem do nawiązania współpracy było poczucie obywatelskiej współodpowiedzialności za bezpieczeństwo i porządek publiczny (motywy patriotyczne). Dobór kandydata na tajnego współpracownika i jego pozyskanie wymagał uprzedniej akceptacji. Instrukcja zakazywała pozyskiwania do współpracy członków PZPR, aczkolwiek w wyjątkowych — uzasadnionych operacyjnie przypadkach — werbunek na tajnego współpracownika członka Partii, mógł nastąpić wyłącznie za zgodą I Sekretarza KW PZPR, względnie kierownika właściwego wydziału KC PZPR. W procesie doboru kandydata na tajnego współpracownika podejmowano działania związane z jego opracowaniem, które instrukcja definiowała jako zebranie o nim informacji pozwalających na określenie jego przydatności do zadań dla niego przewidzianych i ustalenie podstaw pozyskania go do współpracy, zaś samo opracowanie następowało przy wykorzystaniu odpowiednich środków pracy operacyjnej.

Sam werbunek tajnego współpracownika mógł być aktem jednorazowym lub też procesem stopniowego angażowania go do współpracy. Dodowem rzeczywistego, a nie tylko pozornego pozyskania t.w. do współpracy było otrzymanie wartościowych informacji w trakcie pozyskiwania lub wykonywania zleconego zadania. Podczas spotkania zakończonego werbunkiem — w zależności od potrzeby i zgody pozyskiwanego — należało przyjąć od niego zobowiązanie do współpracy oraz ustalić jego pseudonim, a także pouczyć o obowiązkach i metodach działania (w szczególności: zasadach postępowania przy wykonywaniu zleconych t.w. do wykonania zadań, obowiązku prawdomówności oraz obiektywnego informowania, zasadach oraz sposobie przekazywania informacji, zasadach oraz formach utrzymywania łączności).

W przypadku negatywnego wyniku werbunku, instrukcja polecała pobranie od kandydata zobowiązania o zachowaniu w tajemnicy faktów oraz treści rozmowy werbunkowej. Wśród podstawowych zasad pracy z tajnym współpracownikiem instrukcja wymieniała: stałe rozwijanie jego możliwości w wykonywaniu zadań, a także pobudzanie zainteresowania tymi zadaniami, prawidłowe kształtowanie cech charakteru t.w., ze szczególnym zaakcentowaniem na prawdomówność i obiektywizm, systematyczne doskonalenie jego umiejętności, które były niezbędne do prawidłowego wykonywania zadań. Jako podstawową formę kontaktu funkcjonariusza z tajnym współpracownikiem wskazywano bezpośrednie spotkania, ukierunkowane na przekazywanie mu zadań oraz egzekwowanie ich wykonania. Instrukcja zakładała, iż tajny współpracownik składał informacje z wykonywanych zadań na piśmie, a w wyjątkowych wypadkach informacje mogły być przyjęte ustnie, przy czym był później opracowywane przez funkcjonariusza SB w formie notatki służbowej. Dopuszczano (w uzasadnionych wypadkach) utrwalanie informacji ustnych przy pomocy środków techniki operacyjnej. Omawiana pragmatyku służbowa przewidywała szkolenie tajnego współpracownika, którego celem było przekazanie mu podstawowych wiadomości dotyczących wrogiej działalności, jej rozpoznawania oraz ujawniania, kształtowanie u niego zarówno niezbędnych umiejętności, jak też nawyków postępowania, które zapewniają przestrzeganie zasad tajemnicy. Akcentowano wymóg ciągłości procesu kształtowania właściwego stosunku do współpracy z SB, co odgrywało znaczącą rolę w wychowaniu tajnego współpracownika.

Zobacz komentarze (2)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word