Zlecanie zadań dla tajnego współpracownika — wg zaleceń instrukcji — winno być: celowe, konkretne, precyzyjne, i wykonalne, a nadto winno określać sposób realizacji zadania, taktykę postępowania nakierowaną na rozszerzenie możliwości operacyjnych t.w. Wprowadzono wymóg formułowania zadania na piśmie i jego zatwierdzenia przez przełożonego oficera prowadzącego, zaś sam t.w. potwierdzał przyjęcie go do wiadomości i wykonania, podpisem w formie pseudonimu.

Jako miejsce spotkań z tajnym współpracownikiem instrukcja wskazywała: odpowiednio przygotowany dla tych celów lokal kontaktowy lub mieszkanie konspiracyjne, a także inne miejsca, które zapewniały zachowanie w tajemnicy faktu współpracy z bezpieką. Alternatywą wobec spotkań osobistych było utrzymywanie łączności za pomocą: skrzynek kontaktowych, telefonu, poczty, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach (za zgodą przełożonego) przy wykorzystaniu pośrednictwa osoby trzeciej. Instrukcja zalecała ustalanie z t.w. obok spotkań planowych, także spotkania rezerwowe.

Tajna instrukcja przewidywała kontrolę tajnego współpracownika przez cały okres współpracy, w celu sprawdzenia jego szczerości, obiektywności w informowaniu SB, przestrzegania przez niego tajemnicy, a przede wszystkim umiejętności postępowania podczas realizacji zadań. Pomocne w tym procesie było zlecanie zadań kontrolnych. Współpraca z t.w. mogła być zawieszona lub rozwiązana. Jako powody jej rozwiązania wskazywano przykładowo: ujawnienie współpracy wobec osób niepowołanych, negatywny stosunek do dalszej współpracy, którego nie dało się już przezwyciężyć, deformacja psychiczna, dezinformacja lub prowokacja, stwierdzenia braku możliwości wykorzystania w działaniach operacyjnych.

Co do zasady lokale kontaktowe organizowano w mieszkaniach prywatnych, za zgodą właściciela lub też osoby dysponującej tytułem prawnym do mieszkania. Można je było organizować także w pomieszczeniach różnych instytucji, z pominięciem jednak: pomieszczeń instancji partyjnych, prezydiów rad narodowych, organizacji społeczno — politycznych. Instrukcja zalecała okresową kontrolę lokali kontaktowych — w drodze stosowania odpowiednich czynności operacyjnych — pod kontem, czy nie doszło do dekonspiracji. Kwestię regulującą funkcjonowanie lokali konspiracyjnych normowały inne przepisy.

Wśród innych osobowych źródeł informacji instrukcja wymieniała: pracowników administracji państwowej i gospodarczej różnych szczebli, kontakty operacyjne z obywatelami, którzy wyrażają zarówno chęć, jak też możliwości informowania SB (o dostrzeganych wrogich i szkodliwych społecznie faktach i zjawiskach). W sposób rozłączny instrukcja potraktowała kontakty służbowe oraz kontakty operacyjne. Pragmatyka służbowa dopuszczała angażowanie osoby posiadającej odpowiednie kwalifikacje naukowe lub zawodowe w charakterze konsultantów, w celu zbadania niektórych problemów wyłaniających się podczas pracy operacyjnej, a wymagających dla ich pełnego poznania wiedzy fachowej, czy też specjalnego przygotowania naukowego.

Jako rzeczowe źródła informacji instrukcja wymieniała w szczególności dokumenty i przedmioty: które były związane z działalnością będącą przedmiotem zainteresowania SB (anonimy, ulotki, itp.), świadczące o powiązaniach osób podejrzanych z tymi faktami, które były przedmiotem zainteresowania operacyjnego (np. tajnopisy, ślady traseologiczne, itp.), uzyskane podczas obserwacji, przeglądu korespondencji (PP,PT,PDF), przeszukania, nasłuchu radiowego (RKW) oraz stanowiące dokumentację pracy jednostek resortu spraw wewnętrznych, innych urzędów i instytucji państwowych, a także organizacji społecznych.

Instrukcja definiowała pracę operacyjną jako proces aktywnego i selektywnego ujawnienia i rozpracowywania osób, faktów oraz zagadnień w celu zapobiegania, rozpoznania oraz wykrywania wrogiej działalności. Celom tym służyć miały: analiza operacyjna, sprawdzenie operacyjne, inwigilacja operacyjna, kombinacja operacyjna, rozpracowanie operacyjne. Analiza operacyjna sprowadzała się do badania danych zawartych w pozyskiwanych informacjach oraz wyodrębnianiu z nich tych faktów, okoliczności, sieci wzajemnych powiązań pozwalających na odtworzenie obrazu aktywności figuranta względnie przebiegu wrogiego zjawiska lub zdarzenia, a także wysnucie konkluzji pozwalającej na podjęcie dalszych czynności operacyjnych. Celem sprawdzenia operacyjnego było potwierdzenie prawdziwości uzyskanych informacji o osobach i faktach pozostających w zainteresowaniu SB.

Instrukcja definiowała inwigilację operacyjną jako okresowe kontrolowanie zachowania się i działalności tych osób, w stosunku do których zachodzi domniemanie, że w określonych warunkach lub też sytuacji, mogą podjąć wrogie działanie. Kombinacja operacyjna to z kolei zespół planowanych przedsięwzięć, które są wzajemnie ze sobą powiązane i podporządkowane jednolitej koncepcji dla osiągnięcia uprzednio założonego celu. Rozpracowanie operacyjne to zespół czynności operacyjnych oraz techniczno — operacyjnych, które są podejmowane w stosunku do osoby lub grupy osób podejrzewanych o przygotowywanie lub prowadzenie wrogiej działalności. Instrukcja zalecała, iż w pracy operacyjnej można wykorzystać: tajnych współpracowników, technikę operacyjną, czyli podsłuch telefoniczny, pokojowy, podgląd i dokumentację fotograficzną, kontrolę korespondencji, obserwację zewnętrzną, wywiad, zarówno bezpośredni, jak też pośredni oraz inne niezbędne środki i siły.

Pragmatyka dzieliła sprawy operacyjne na: sprawy operacyjnego sprawdzenia, sprawy operacyjnego rozpracowania, sprawy obiektowe, kwestionariusze ewidencyjne. Omawiana pragmatyka służbowa z dnia 1 lutego 1970 roku, została zastąpiona przez ostatnią już w historii SB — tuż przed jej upadkiem — instrukcją z dnia 9 grudnia 1989 roku.

,,Instrukcja o pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa resortu spraw wewnętrznych" z dnia 1 lutego 1970 roku przez dziewiętnaście lat nadawała rytm pracy bezpiece w okresie przełomowym dla kraju, była swoistym bezpieczniackim ,,katechizmem". Zawarte w niej zalecenia (poza polityczną otoczką) mają tak naprawdę charakter ponadczasowy i uniwersalny dla każdej służby specjalnej na świecie. Analiza jej treści przez pryzmat poprzednich instrukcji wskazuje na postępującą kazuistykę w tym zakresie, przykładanie większej wagi do środków techniki operacyjnej. Pomimo korzystania przez służby specjalne PRL z nowinek technicznych (na wzór STASI i KGB) to osobowe źródła informacji pozostały tym najważniejszym źródłem pozyskiwania informacji, to im poświęcono najwięcej miejsca w instrukcji z 1970 roku.

Jak pokazała historia Polski, pomimo postępującej profesjonalizacji SB, nie udało się resortom siłowym: powstrzymać prądów wolnościowych, stłamsić ruchu solidarnościowego, zdezintegrować Kościoła, co sumarycznie doprowadziło do odzyskania suwerenności przez kraj, który poprzez proces weryfikacji funkcjonariuszy SB, chociaż częściowo dokonał rozrachunku krzywd wyrządzonych przez policję polityczną.

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (2)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word