Ubezpieczenie społeczne duchownych określone zostało w ustawie z 17 maja 1989 r. (Dz. U. Nr 29, poz. 156). Opodatkowania przychodów osób duchownych dotyczą przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 1991 r. (Dz. U. Nr 124, poz. 552).

Uprawnienia majątkowe

Wszystkie kościoły i związki wyznaniowe i ich osoby prawne, niezależnie od sposobu regulacji ich sytuacji prawnej mają prawo nabywania, posiadania i zbywania mienia ruchomego i nieruchomości, nabywania i zbywania innych praw oraz zarządzania swoim majątkiem. Uczestnictwo wyznaniowych osób prawnych w obrocie cywilnoprawnym podlega ogólnie obowiązującym przepisom, jeżeli nie zmieniają ich przepisy ustaw wyznaniowych. W sprawach majątkowych kościoły i inne związki wyznaniowe działają poprzez swoje osoby prawne. Dużego znaczenia z punktu widzenia interesów kościołów i związków wyznaniowych nabiera ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115, poz. 741). Określa ona m.in. zasady gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa oraz własność gminy. Z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z ustaw nieruchomości te mogą być przedmiotem obrotu, w tym m.in. sprzedaży, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę bądź oddania w trwały zarząd.

Organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest zasadniczo kierownik urzędu rejonowego, a organem reprezentującym w tych sprawach gminę jest zarząd gminy. Organy te zobowiązane są do gospodarowania nieruchomościami — odpowiednio z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa lub zasobu gminnego — w sposób zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki.

Sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej następuje w drodze przetargu lub w drodze bezprzetargowej i wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego. Określenie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania przetargów na zbycie nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 1998 r. (Dz. U. Nr 9, poz. 30).

Cenę nieruchomości ustala się na podstawie jej wartości określonej przez rzeczoznawcę majątkowego, przy czym przy sprzedaży nieruchomości w drodze bezprzetargowej cenę nieruchomości ustala się w wysokości nie niższej niż jej wartość. Przy sprzedaży nieruchomości w drodze bezprzetargowej właściwy organ może udzielić za zgodą, odpowiednio wojewody lub rady gminy, bonifikaty od ustalonej ceny, jeżeli nieruchomość jest sprzedawana na cele działalności sakralnej kościołom i związkom wyznaniowym, mającym uregulowane stosunki z państwem.

W przypadku użytkowania wieczystego wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tego tytułu jest uzależniona od określonego w umowie celu, na jaki nieruchomość gruntowa została oddana, i wynosi za nieruchomości gruntowe pod budowę obiektów sakralnych wraz z budynkami towarzyszącymi, plebanii w parafiach diecezjalnych i zakonnych, archiwów i muzeów diecezjalnych, seminariów duchownych, domów zakonnych oraz siedzib naczelnych władz kościołów i związków wyznaniowych — 0,3% ceny.  

Budownictwo sakralne i kościelne

Prawo realizowania inwestycji sakralnych i kościelnych zapewnia wszystkim kościołom i związkom wyznaniowym ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 1989 r. Działalność obejmującą sprawy wykorzystania terenów zgodnie z ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, projektowanie, budowę, utrzymanie i rozbiórkę obiektów budowlanych określa ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414 z późn. zm.). Prawo budowlane z 1994 r. określa także zasady działania organów administracji państwowej w tych dziedzinach.

Zgodnie z ustawą obiekt budowlany i związane z nim urządzenia należy projektować w sposób zapewniający formę architektoniczną dostosowaną do krajobrazu i otaczającej zabudowy. Projektowanie, budowa, użytkowanie i utrzymywanie obiektu zgodnie z przepisami spełniać musi szereg warunków określonych w ustawie. Roboty budowlane można rozpocząć — z wyjątkami — jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę. Przez pozwolenie na budowę rozumieć należy decyzję administracyjną zezwalającą na rozpoczęcie i prowadzenie budowy. W decyzji o pozwoleniu na budowę zatwierdzeniu podlega też projekt budowlany, który spełniać powinien wymagania określone w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym. Właściwym organem do wydania pozwolenia na budowę jest organ nadzoru architektoniczno — budowlanego (kierownik urzędu rejonowego). Od decyzji negatywnej stronie przysługuje odwołanie do organu drugiej instancji (wojewoda) w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. W razie kolejnej decyzji negatywnej stronie przysługuje skarga wnoszona bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od doręczenia decyzji. Decyzja o pozwoleniu na budowę wygasa, jeżeli budowa nie została rozpoczęta przed upływem 2 lat od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna lub budowa została przerwana na czas dłuższy niż 2 lata.

W odniesieniu do budynków zabytkowych zastosowanie mają także przepisy ustawy z 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz. U. Nr 10, poz. 48).

Szerzej sprawy budowlane w zakresie budownictwa sakralnego i kościelnego określone zostały w ustawach indywidualnych.  

Cmentarze wyznaniowe

Status prawny cmentarzy wyznaniowych normowany jest ustawą z dnia 31 stycznia 1959 r. (Dz. U. z 1972 r. Nr 47, poz. 298 z późn. zm.). Prawo kościołów i związków wyznaniowych do zakładania, posiadania, poszerzania i zarządzania cmentarzami potwierdza ustawa z 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania i ustawy indywidualne.

Założenie lub rozszerzenie cmentarza wyznaniowego może nastąpić na terenie przeznaczonym na ten cel w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, po uzyskaniu zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Warunki odstępowania gruntów państwowych na zakładanie i rozszerzanie cmentarzy określone zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 27 lipca 1959 r. (Dz. U. Nr 46, poz. 284). Zamknięcie cmentarza wyznaniowego następuje na wniosek władzy kościelnej lub za jej zgodą. Utrzymanie cmentarzy wyznaniowych i zarządzanie nimi należy do związków wyznaniowych.

W miejscowościach, w których nie ma cmentarzy komunalnych, zarząd cmentarza wyznaniowego jest obowiązany umożliwić pochowanie na tym cmentarzu, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, osób zmarłych innego wyznania lub niewierzących. Zakaz odmowy pochówku dotyczy także osób (oraz ich bliskich), które posiadają nabyte prawo do pochówku w określonym miejscu tego cmentarza. Zwłoki ww. osób powinny być traktowane przez zarząd cmentarza na równi ze zwłokami osób należących do wyznania, do którego należy cmentarz, a w szczególności pod względem wyznaczenia miejsca pochowania, właściwego ceremoniału pogrzebowego i wznoszenia stosownych nagrobków.

Działalność gospodarcza

Kościoły i związki wyznaniowe mogą prowadzić różnorodną działalność gospodarczą, przy czym podjęcie działalności gospodarczej przez osobę prawną kościołów lub innych związków wyznaniowych nie wymaga ewidencjonowania ani rejestracji.

Do działalności gospodarczej osób prawnych kościołów lub innych związków wyznaniowych zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 121, poz. 591 z późn. zm.), dotyczące m.in. obowiązku sporządzania i ogłaszania sprawozdań finansowych oraz badania ich przez biegłych rewidentów.

Ponadto na podstawie ustawy z dnia 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników (Dz. U. Nr 142, poz. 702) podatnicy zobowiązani są do dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego w urzędzie skarbowym w celu nadania numeru identyfikacji podatkowej — NIP.

Osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych mają prawo tworzenia spółek, w których mogą być wyłącznymi udziałowcami.

Dochody i opodatkowanie kościołów i związków wyznaniowych

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o gwarancjach wolności i sumienia z 1989 r. majątek i przychody kościołów i innych związków wyznaniowych podlegają ogólnie obowiązującym przepisom podatkowym, z wyjątkami określonymi w tej ustawie bądź w ustawach indywidualnych.

Zarejestrowane na podstawie ustawy z 1989 r. o gwarancjach sumienia i wyznania osoby prawne kościołów i innych związków wyznaniowych są zwolnione od opodatkowania z tytułu przychodów ze swojej działalności niegospodarczej. W tym zakresie osoby te nie mają obowiązku prowadzenia dokumentacji wymaganej przez przepisy podatkowe.

Na podstawie ustawy z 15 marca 1933 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 162 z późn. zm.) organizowanie i przeprowadzanie zbiórek publicznych zarówno w formie pieniężnej, jak i rzeczowej wymagają zezwolenia właściwych organów administracji publicznej (np. gdy zbiórka przeprowadzana jest na obszarze gminy lub jego części zezwolenie wydaje organ gminy jako organ samorządu terytorialnego).

Przepisy ustawy co do konieczności uzyskiwania zezwolenia nie mają jednakże zastosowania m.in. w przypadku zbierania ofiar na cele religijne, kościelną działalność charytatywno — opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą oraz utrzymania duchownych i członków zakonów, jeżeli odbywają się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony. Dodatkowo zwolnione są od opodatkowania dochody z działalności gospodarczej osób prawnych kościołów i innych związków wyznaniowych oraz spółek, których udziałowcami są wyłącznie te osoby w części, w jakiej zostały przeznaczone w roku podatkowym lub w roku po nim następującym na cele kultowe, oświatowo -wychowawcze, naukowe, kulturalne, działalność charytatywno — opiekuńczą, punkty katechetyczne, konserwację zabytków oraz na inwestycje sakralne i inwestycje kościelne, których przedmiotem są punkty katechetyczne i zakłady charytatywno — opiekuńcze, jak również remonty tych obiektów. W części nie przeznaczonej na ww. cele dochód tych podmiotów opodatkowany jest wg stawek określonych w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r., Nr 106, poz. 482 z późn. zm.) z uwzględnieniem zarządzenia Ministra Finansów z dnia 20 lipca 1994 r. w sprawie częściowego zaniechania ustalania i poboru podatku dochodowego od kościelnych osób prawnych (M.P. Nr 42, poz. 350) od dochodu z działalności handlowej, uzyskanego ze sprzedaży m.in. wydawnictw o tematyce religijnej, dewocjonaliów itd.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Stan prawny w zakresie równości wyznań i światop. Wolność sumienia i wyznania

Zobacz komentarze (2)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word