Racjonalista - Strona głównaDo treści


Fundusz Racjonalisty

Wesprzyj nas..
Zarejestrowaliśmy
204.444.999 wizyt
Ponad 1065 autorów napisało dla nas 7364 tekstów. Zajęłyby one 29017 stron A4

Wyszukaj na stronach:

Kryteria szczegółowe

Najnowsze strony..
Archiwum streszczeń..

 Czy konflikt w Gazie skończy się w 2024?
Raczej tak
Chyba tak
Nie wiem
Chyba nie
Raczej nie
  

Oddano 700 głosów.
Chcesz wiedzieć więcej?
Zamów dobrą książkę.
Propozycje Racjonalisty:
Sklepik "Racjonalisty"

Złota myśl Racjonalisty:
"Im więcej mamy czasu na wykonanie jakiejś pracy, tym więcej czasu nam ona zabiera."
 Prawo » Prawo wyznaniowe » Polskie konkordaty » Konkordat z 1993 » Prace nad konkordatem » Analizy i oceny prawne

Synopsis uwag i zastrzeżeń wobec tekstu Konkordatu [1]
Autor tekstu: Marek Pernal

Opracowanie z 21 stycznia 1994 r.

Konkordat podpisany 28 lipca 1993 r. stał się przedmiotem licznych krytycznych wypowiedzi. Poniższe zestawienie obrazuje skalę uwag i zastrzeżeń formułowanych wobec tekstu dokumentu. Opinie dotyczące postanowień poszczególnych artykułów zostały zacytowane lub omówione. Indeksy odnoszą się do zestawienia źródeł wypowiedzi zamieszczonego na końcu niniejszego opracowania. Uwagi opatrzone są komentarzem lub wyjaśnieniami opartymi m.in. o znajomość toku negocjacji i intencji autorów konkordatu. W niezbędnych przypadkach przedstawiony jest aktualny stan prawny dotyczący poszczególnych kwestii. Opracowanie nie odnosi się do głosów polemicznych wykraczających poza krytykę tekstu, tj. nawiązujących do formy, trybu i czasu przygotowania i podpisania konkordatu lub podważających samą ideę zawierania układu ze stolicą Apostolską.


Preambuła
Stolica Apostolska i Rzeczpospolita Polska
— dążąc do trwałego i harmonijnego uregulowania wzajemnych stosunków;
— biorąc pod uwagę fakt, że religia katolicka jest wyznawana przez większość społeczeństwa polskiego;
— podkreślając posłannictwo Kościoła katolickiego, rolę odegraną przez Kościół w tysiącletnich dziejach Państwa Polskiego oraz znaczenie pontyfikatu Jego Świątobliwości Papieża Jana Pawła II dla współczesnych dziejów Polski;
— zważywszy przełomowe znaczenie odzyskania niepodległości i suwerenności przez Państwo Polskie oraz w trosce o jego pomyślny rozwój;
— stwierdzając doniosły wkład Kościoła w rozwój osoby ludzkiej i umacnianie moralności;
— kierując się wymienionymi wartościami oraz powszechnymi zasadami prawa międzynarodowego, łącznie z normami dotyczącymi poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód oraz wyeliminowania wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji z powodów religijnych;
— uznając, że fundamentem rozwoju wolnego i demokratycznego społeczeństwa jest poszanowanie godności osoby ludzkiej i jej praw;
— uwzględniając nową strukturę administracyjną Kościoła w Polsce, ustanowioną Bullą papieską „Totus Tuus Poloniae populus" postanowiły zawrzeć niniejszy Konkordat, przy czym Rzeczpospolita Polska uwzględniła swe zasady konstytucyjne i ustawy, a Stolica Apostolska — dokumenty Soboru Watykańskiego II, dotyczące wolności religijnej i stosunków pomiędzy Kościołem a wspólnotą polityczną oraz przepisy prawa kanonicznego. W tym celu Stolica Apostolska, reprezentowana przez Jego Ekscelencję Księdza Józefa Kowalczyka, Arcybiskupa Tytularnego Heraklei, Nuncjusza Apostolskiego w Warszawie, i Rzeczpospolita Polska, reprezentowana przez Jego Ekscelencję Pana Krzysztofa Skubiszewskiego, Ministra Spraw Zagranicznych, uzgodniły, co następuje:

Uwagi:
W sformułowaniu „podkreślając posłannictwo Kościoła katolickiego" i dalej konsekwentnie w całym konkordacie przymiotnik „katolicki" pisany jest małą literą. Tymczasem ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego używa innej pisowni. „Pisownia konkordatu zakłada więc, że istnieje tylko jeden prawdziwy Kościół — katolicki", a przymiotnik nie jest integralną częścią jego nazwy, lecz uściśleniem.(3)
Nazwa „Kościół katolicki" (łac. Ecclesia catholica) używana jest przez Kodeks Prawa Kanonicznego i trudno byłoby uzasadnić postulat, by w układzie międzynarodowym zawieranym przez Stolicę Apostolską figurowało inne określenie. Sformułowanie „biorąc pod uwagę fakt, że religia katolicka jest wyznawana przez większość społeczeństwa polskiego" jest wprawdzie stwierdzeniem faktu, ale „w kontekście treści konkordatu brzmi jak zapowiedź jakichś przywilejów". (4)
Obawa ta nie jest potwierdzona żadnymi argumentami.
Sformułowanie „podkreślając znaczenie pontyfikatu Jego Świątobliwości Papieża Jana Pawła II" każe przypomnieć, że konkordatu nie zawiera się na czas jednego pontyfikatu. (4) Sformułowanie "zważywszy przełomowe znaczenie odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie" może mieć negatywne znaczenie dla stosunków międzynarodowych Polski, służąc podważaniu wszystkich umów międzynarodowych zawartych przez "nie niepodległą PRL". (4)
Jest to obawa nieuzasadniona. Należałoby odpowiedzieć sobie na pytanie, kto mianowicie i w jaki sposób miałby traktaty zawarte przez PRL podważać. W rachubę — teoretycznie — wchodziłyby trzy możliwości. Pierwsza — że to Rzeczpospolita przez zgodę na omawiany zapis sama przyjęła na siebie obowiązek rewizji swych wcześniejszych międzynarodowych zobowiązań. Druga — że uprawnienia, by domagać się od Polski wprowadzenia w tej sferze jakichś zmian uzyskała Stolica Apostolska. I wreszcie ostatnia — że w oparciu o preambułę z roszczeniami wobec Polski może wystąpić jakieś państwo trzecie.

Analiza norm prawa międzynarodowego wyklucza którąkolwiek z powyższych sytuacji. Normy te — w pierwszym rzędzie Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969 r. — określają m.in. obowiązki stron związane z wykonywaniem traktatu w dobrej wierze i zakres obowiązywania traktatów wobec państw trzecich. Nic w konkordacie nie odnosi się do prawno-międzynarodowych zobowiązań Polski sprzed 1989 roku (data ta zresztą nie jest w tekście wspomniana). Z omawianego fragmentu preambuły nie wynikają ani żadne dodatkowe (wykraczające poza wymóg dostosowania prawa wewnętrznego) zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej, ani jakiekolwiek poszerzone uprawnienia Stolicy Apostolskiej. Ani z tego, ani z dowolnego innego zapisu konkordatu nie wynikają również żadne uprawnienia dla stron trzecich — innych podmiotów prawa międzynarodowego. W szczególności — żadne inne państwo nie uzyskuje w konsekwencji zawarcia konkordatu prawa do żądania, by Rzeczypospolita Polska dokonywała jakichkolwiek zmian w swych zobowiązaniach prawno-międzynarodowych. Strony trzecie nie zyskują też uprawnień do domagania się zmian w polskim ustawodawstwie wewnętrznym.

Artykuł 1

Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół katolicki są — każde w swej dziedzinie — niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego.

Obecny stan prawny:
Utrzymany w mocy art. 82 ust. 2 Konstytucji stwierdza, że „Kościół jest oddzielony od Państwa. Zasady stosunku państwa do kościoła oraz sytuację prawną i majątkową związków wyznaniowych określają ustawy".
Uwagi:
"Konkordat stawia Zgromadzenie Narodowe, czyli Konstytuantę, przed faktami dokonanymi i ogranicza jej suwerenne prawa do określania modelu stosunków między państwem a kościołami i związkami wyznaniowymi. Narzuca posłom i senatorom katolickim określone opcje rozwiązań instytucjonalnoprawnych". (1)

Artykuł 1 formułuje generalną zasadę stosunków między państwem i Kościołem katolickim. Określenie o niezależności i autonomii obydwu instytucji, zaczerpnięte z soborowej konstytucji „Gaudium et spes", odpowiada nowoczesnej wizji współistnienia i współdziałania wspólnoty świeckiej i duchowej; jest formułą akceptowaną przez Kościół i zgodną z zasadami świeckiego i demokratycznego państwa. Analogiczne określenie zawiera inny „posoborowy" konkordat — układ z Republiką Włoską z 1984 r. Postanowienie art. 1 akceptuje konsekwencje, jakie wynikają z konstytucyjnej zasady rozdziału Kościoła i państwa, a które są określone przez obowiązujące ustawodawstwo. Warto zwrócić uwagę, że analogiczne lub zbliżone sformułowanie o niezależności i współdziałaniu państwa i Kościoła znalazło się w większości projektów Konstytucji złożonych do Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego w marcu i kwietnia 1993 r.

"Nie jest jasne pojęcie niezależności partnerów umowy, każdego w swej dziedzinie. Kościół za najważniejsze dziedziny swoich uprawnień uważa sprawy małżeństwa, rodziny i wychowania. Czy wobec tego jest praktycznie możliwe zakreślenie ram tych uprawnień?" (2)

Ramy uprawnień Kościoła zakreśla prawo polskie, przywołane w art. 10 ust. 6, art. 12 ust 4 i art. 14 ust. 1, 2 i 3. „Konkordat polski nie zawiera generalnej klauzuli, spotykanej w innych konkordatach, przewidującej rządzenie się przez Kościół własnym prawem w granicach ogólnie obowiązujących ustaw". (1) „W konkordacie z 1993 r. brak jest zobowiązania Kościoła do szanowania porządku konstytucyjnego państwa". (2)

W preambule konkordatu stwierdza się wyraźnie, iż „Rzeczpospolita Polska uwzględniła swe zasady konstytucyjne i ustawy, a Stolica Apostolska — dokumenty Soboru Watykańskiego II dotyczące wolności religijnej i stosunków pomiędzy Kościołem a wspólnotą polityczną oraz przepisy prawa kanonicznego". Nie powinno być zatem wątpliwości, że strony zaakceptowały konstytucyjny i prawny porządek państwa polskiego.

Należy podkreślić, że zapisu expressis verbis o poszanowaniu przez Kościół porządku konstytucyjnego nie ma również w żadnym innym porozumieniu ani konkordacie zawartym przez Stolicę Apostolską po Soborze Watykańskim II (por. układ z Argentyną z 1967 r., konkordat z Wenezuelą z 1964 r., konkordat z Peru z 1984 r., układ z Włochami z 1984 r.; znamiennym wyjątkiem jest „modus vivendi" z mahometańską Tunezją z 1964 r.). Kościół, który dobrowolnie zawiera układ ze świeckim państwem uznaje, w oczywisty sposób, jego zasady ustrojowe i legislacyjne.

"Ubolewamy, że w konkordacie nie znalazł się zapis podobny do tego, jaki znajduje się w konkordacie włoskim z 1984 r., gdzie mówi się, że wszystkie wyznania są równe wobec prawa". (5)

W konkordacie włoskim z 1984 r. nie ma takiego postanowienia. Nie powinno być wszakże wątpliwości, że uwzględnienie w preambule konkordatu polskiego z 1993 r. zasad konstytucyjnych i ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oznacza potwierdzenie konstytucyjnej normy o równości obywateli bez względu na ich wyznanie oraz artykułu 9 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania głoszącego, iż „gwarancjami wolności sumienia i wyznania w stosunkach państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są: (...) równouprawnienie wszystkich kościołów i innych związków wyznaniowych, bez względu na formę uregulowania ich sytuacji prawnej".

Artykuł 2

W celu utrzymania i umacniania więzi pomiędzy Układającymi się Stronami oraz w celu wypełniania powierzonej każdemu z nich misji, Nuncjusz Apostolski rezyduje, jak dotychczas, w stolicy Polski, a polski Ambasador nadzwyczajny i pełnomocny przy Stolicy Apostolskiej w Rzymie.

Stan obecny:
17 lipca 1989 r. ogłoszony został komunikat o wznowieniu stosunków dyplomatycznych przez Polskę i Stolicę Apostolską. Ambasadorem przy Stolicy Apostolskiej mianowany został Jerzy Kuberski, nuncjuszem apostolskim w Polsce — abp Józef Kowalczyk. Abp Kowalczyk pełni swą misję nadal a ambasadorem RP przy Stolicy Apostolskiej jest od 1990 r. Henryk Kupiszewski.


1 2 3 4 5 6 Dalej..

 Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też:
Konkordat a interes społeczny i państwowy
Konkordat polski z 1993 r. a Konstytucja RP z 1997 r. - analiza krytyczna


« Analizy i oceny prawne   (Publikacja: 16-11-2003 )

 Wyślij mailem..   
Wersja do druku    PDF    MS Word
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl. Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie, bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
str. 2928 
   Chcesz mieć więcej? Załóż konto czytelnika
[ Regulamin publikacji ] [ Bannery ] [ Mapa portalu ] [ Reklama ] [ Sklep ] [ Zarejestruj się ] [ Kontakt ]
Racjonalista © Copyright 2000-2018 (e-mail: redakcja | administrator)
Fundacja Wolnej Myśli, konto bankowe 101140 2017 0000 4002 1048 6365