Typologia grup satanistycznych

7. Istnieją ugrupowania neopogańskie, związane z tzw. norweską falą nawiązujące w swej ideologii do pewnych idei zaczerpniętych z satanizmu. Grupy te zaczęły pojawiać się w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych.

8. Istnieją zespoły muzyczne jawnie deklarujące się jako satanistyczne. Do najbardziej znanych należą: „KAT" i "Vader". Ich liderzy — R. Kostrzewski („KAT") i Peter ("Vader") w wywiadach i tekstach utworów otwarcie głoszą fascynację poglądami A.S. LaVeya oraz niechęć do chrześcijaństwa.

Powyższy tekst stanowi fragment III rozdziału książki: Piotr Szarszewski, Satanizm w Polsce. Próba analizy zjawiska, Wydawnictwo Akademickie „Żak", Warszawa 2004.

Książka „Satanizm w Polsce" będąca próbą opisu zjawiska satanizmu we współczesnej Polsce nie aspiruje do całościowego ujęcia tego zagadnienia. Nie jest to zresztą możliwe. Podstawowym problemem, z jakim zetknąć musi się badacz tego fenomenu, jest brak wiarygodnych informacji dotyczących wielu jego aspektów. Wynika to przede wszystkim z niewielkiej ilości opracowań, całościowo opisujących zjawisko satanizm w Polsce. Również ilość badań empirycznych powstałych na podstawie infiltracji środowiska oraz ich zasięg pozostawia wiele do życzenia. Wystarczy wspomnieć, iż w przeciągu 18 lat, które upłynęły od krwawej mszy jarocińskiej, bezpośrednie badania objęły około 200-250 satanistów ^{[ 17 ]}(to niewiele, jeżeli weźmie się pod uwagę sugerowaną przez niektórych badaczy stałą liczbę 20 000 wyznawców Szatana w Polsce).

Gdy do tej niewielkiej liczby bezpośrednich badań dodamy jeszcze problemy naukowców z dotarciem do większości działających ugrupowań satanistycznych, zrozumiałe stanie się uznanie pomysłu całościowego opisu zjawiska za nieomal utopijny.

Z tego też powodu opracowanie dotyczyć będzie jedynie kilku wybranych aspektów zjawiska satanizmu w Polsce współczesnej. Zagadnienia te ułożone zostaną w cztery grupy tematyczne, stanowiące samodzielne rozdziały.

Rozdział pierwszy książki to prezentacja religijnych i filozoficznych źródeł, do których nawiązują polscy sataniści. Zostaną w nim scharakteryzowane dwie postacie, których systemy ideologiczne najbardziej oddziałały na rodzimy kult Szatana. Tymi postaciami są A. Crowley i A.S. LaVey.

W rozdziale drugim przedstawione zostanie historyczne ujęcie polskiego satanizmu. W oparciu o dotychczas przeprowadzone badania oraz lekturę prasy z lat 1980 — 2004 pokusić się bowiem można o próbę ustalenia przynajmniej najważniejszych etapów kształtowania się rodzimego, współczesnego kultu Szatana. Przeanalizowana zostanie także — pod kątem jej zgodności z rzeczywistością — jedyna dotychczas powstała chronologia rozwoju tego kultu obejmująca lata 1981 - 1992. W dalszej części tego rozdziału omówione zostaną zbrodnie i przestępstwa na tle satanistycznym oraz przedstawione zostaną opinie badaczy odnośnie zjawiska.

W rozdziale trzecim dokonana zostanie charakterystyka następujących, związanych z kultem Szatana, zagadnień:

a. popularności satanizmu wśród młodzieży — w oparciu o dotychczas powstałe opracowania ustalone zostaną najważniejsze przyczyny popularności zjawiska wśród tej grupy wiekowej. Jednocześnie przeanalizowane zostaną dwie kwestie: „niechlubna" rola mediów (prasy) w eskalacji zjawiska oraz tajemnicza sprawa wykorzystywania przez satanistów bodźców podprogowych w celu werbowania współwyznawców.

b. zasadności używania terminu „sekta" przy opisie polskiego satanizmu — określenie to pojawiło się w badaniach nad kultem Szatana dopiero w latach dziewięćdziesiątych, wypierając dotychczas stosowany termin subkultura — wydaje się jednak, że wciąż brakuje wiarygodnych dowodów poświadczających sekciarski charakter zjawiska.

c. chaosu terminologicznego przy opisywaniu zjawiska — przyglądając się debacie dotyczącej satanizmu, dostrzega się wyraźny chaos w dziedzinie nazewnictwa stosowanego do jego charakterystyki. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest jednoczesne funkcjonowanie wielu różnych podziałów i typologii zjawiska, co oznacza namnożenie pojęć, które zamiast wyjaśniać, potęgują chaos. Dlatego być może najwygodniejszą i najprostszą metodą na wprowadzenie porządku przy opisie zjawiska jest wymienienie form kultu, jakie ten w Polsce przyjął. Taki system jest o tyle sensowy, iż bez trudu poddaje się weryfikacji oraz dowolnej korekcie, poprzez dodanie bądź ujęcie dowolnego jego elementu.

Rozdział czwarty poświęcony zostanie satanizmowi w Internecie, a dokładniej: analizie zawartości stron internetowych prowadzonych przez osoby deklarujące się jako wyznawcy Szatana ^{[ 18 ]}. Jest to o tyle interesujący temat, gdyż: po pierwsze — Internet to praktycznie jedyne medium, w którym sataniści, bez obawy przed cenzurą mogą umieszczać dowolne informacje i przemyślenia na temat swojej wiary; po drugie — dotychczas zagadnienie to nie doczekało się solidnego opracowania, mimo iż w ostatnich latach praktycznie jedyny widoczny przejaw działalności satanistycznej ma miejsce właśnie w wirtualnym świecie; po trzecie — sataniści posiadający swoje internetowe strony należą do elity tego środowiska, w większości są to bowiem laveyanie (albo przynajmniej ich systemy filozoficzno-religijne wiele zawdzięczają poglądom założyciela Kościoła Szatana, nawet jeżeli z tymi poglądami ostro się spierają). Analiza satanistycznych stron internetowych przeprowadzona zostanie w celu ustalenia ideologii na nich propagowanej. Wydaje się bowiem, iż nie stanowi ona jedynie lustrzanego odbicia systemu stworzonego przez LaVeya, lecz wychodząc od niego tworzy, proponuje nową, bardziej współczesną jakość.

[ 17 ] Badania B. Hoffmann objęły 37 osób, z których 20 to członkowie subkultury heavy metal. M. Braun-Gałkowska przebadała 40 osób, które deklarowały się jako sataniści. M. Zawadzki — 24 osoby, z których 10 należało do subkultury heavy metal. J.J. Wójcik swoje dwa opracowania opiera na dokumentach i aktach sądowych dotyczących 56 satanistów a J. Czajkowska socjologiczne badania nad ugrupowaniami „Satan" oparła na aktach sądowych dotyczących dwóch grup satanistycznych, w których skład wchodziło po kilka osób. Zob. Hoffmann B., Satanizm w Polsce - mit czy rzeczywistość, Warszawa 1991; Braun-Gałkowska M., Młodzież w ruchu satanistycznym, Marki-Struga k/ Warszawy 1991; Zawadzki M., Satanizm w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem subkultury satanistycznej i kreowanego przez nią obrazu świata, maszynopis w posiadaniu Pracowni Dokumentacji Wyznań Religijnych w Polsce Współczesnej Instytut Religioznawstwa UJ; Wójcik J.J., Od hipisów do satanistów, Kraków 1992; Czajkowska J., Ugrupowania „Satan" (Socjologiczna analiza kontrkultury i jej niektóre uwarunkowania), „Studia Socjologiczne" 1990 nr ½.

[ 18 ] Satanistyczne strony internetowe to efemerydy: nagle powstają i równie nagle znikają. Dlatego też w opracowaniu analizowane będą strony, które funkcjonowały w sieci (część z nich już nie istnieje) od roku 2000.