* Zagrożenie dla stabilizacji stanowi populizm i autorytaryzm ruchu firmowanego przez Muqtadę al-Sadra (syna Mohammeda Sadika). Jest liderem tzw. ruchu Sadrystów. Należy do zwolenników metod siłowych. W jego przypadku groźba odwoływania się do walki zbrojnej charakteryzuje się pewnym prawdopodobieństwem. Demagog i populista, dysponuje bojówkami. Najprawdopodobniej stał za zamordowaniem 10 kwietnia 2003 r. w meczecie w Karbali Abdel Madżida al-Choei (syna nieżyjącego szanowanego ajatollaha). Jego siedzibą jest Bagdad (tzw. Saddam City, obecnie Sadr City). Ma pewne wpływy w Nadżafie i Kufie. Największą popularnością cieszy się wśród najuboższych, mieszkańców slumsów oraz prześladowanych przez poprzedni reżim. Największą jego słabością, z uwagi na młody wiek jest brak autorytetu w kręgach szyickich tradycjonalistów i Hawzy i szyickiej hierarchii religijnej, dla których najwyższym autorytetem pozostaje Sistani. Krytykowany też jest przez nich za odrzucanie teologicznej ortodoksji i tradycji. Inspiruje się chomeinizmem. Jest zwolennikiem republiki islamskiej niezależnej od Iranu. Krytycznie odnosi się do kleryków urodzonych w Iranie.

* Faili — ugrupowanie pochodzenia kurdyjskiego wspierane przez Iran. Największe wpływy posiada w miejscowości Badra. Szczególnie aktywne jest na obszarach wiejskich. Znajduje się pod wpływem chomeinizmu. Jego stosunek do idei państwa islamskiego nie jest znany. Dysponuje zbrojnymi grupami. Główne bazy posiada w Iranie. Wysoce niejasny jest charakter kontaktów ugrupowania z kurdyjskimi sunnitami oraz ugrupowaniami Barzaniego i Talabaniego. Nie posiada kontaktów z USA.

* Fundacja AI-Choei — powstała w związku z zabójstwem Abdel Madżida al-Choei, syna wybitnego duchownego szyickiego zgładzonego przez S. Husajna. 3 kwietnia 2003 r. powrócił do Nadżafu z emigracji z Londynu. Był jedynym przywódcą szyickim, który zgodził się bez stawiania warunków współpracować z koalicją. W tydzień później zastrzelono go w Nadżafie przed meczetem imama Alego, jak się twierdzi przez zwolenników Muqtady al-Sadra, syna wybitnego duchownego, skazanego w 1999 r. na karę śmierci w związku z demonstrowaniem zbytniej niezależności wobec reżimu S. Husajna.

* nurt świecki — niekiedy zapomina się, iż obok tradycyjnie bardzo silnego nurtu polityczno-religijnego, wśród irackich szyitów istnieje też stosunkowo silny nurt sekularny. Dominuje w klasie średniej. Najsilniej jest reprezentowany w Basrze. Nie popiera idei państwa islamskiego. Nie dysponuje zbrojnymi ugrupowaniami. Znajduje się w opozycji wobec pozostałych ugrupowań szyickich, w tym zwłaszcza opowiadających się za użyciem siły i walką zbrojną. Antyamerykanizm nosi relatywnie ograniczony charakter. Odwołuje się do arabskiej tradycji republikańskiej. Reprezentuje go np. faworyzowany przez Amerykanów przywódca Irackiego Kongresu Narodowego Ahmad Chalabi, który wszedł w skład Rady Zarządzającej. Do świeckiej tendencji, opowiadającej się za demokratycznym państwem należą również takie szyickie osobistości, jak Laith Kubba i Kan'an Makija. Obaj wyrażają gotowość współdziałania z islamistami w „ramach wspólnoty", ale w odniesieniu do programu demokracji i praw człowieka sojuszników poszukują głównie wśród sunnitów. Wynika to być może ze zjawiska, iż w minionych 10-leciach szyicka aktywność polityczna charakteryzowała się stosunkowo małym zainteresowaniem sprawami demokracji i jej praktycznym wdrażaniem w życie. Aktualnie istotny problem w politycznie świeckim szyizmie stwarza fakt, iż w okresie rządów S. Husajna wielu świeckich szyitów znalazło się w służbie reżimu, zajmując często eksponowane stanowiska. S. Husajn wspierał to zjawisko w ramach budowania świeckiego systemu mającego stanowić alternatywę sunnicko-szyicką.

W konsekwencji kolaborujący z minionym reżimem świeccy szyici, nierzadko stanowiący część aparatu ucisku, w oczach społeczeństwa są obecnie mniej wiarygodni, niż walczący z systemem przedstawiciele szyickiego nurtu religijnego i jego hierarchowie.

* Iracki Kongres Narodowy — nie jest jednolitą organizacją, lecz swego rodzaju frontem politycznym, grupującym organizacje i partie polityczne. Ma korzenie emigracyjne. Powstał w Wiedniu w 1992 r. Nigdy niespełnionym celem IKN było doprowadzenie do zjednoczenia całej antysaddamowskiej opozycji zagranicznej. Wizerunkowi IKN szkodził jej przewodniczący Ahmed Chalabi, na którym ciążą dwa wyroki sądowe (szwajcarski i jordański) o malwersacje finansowe. Przyjmowany jest jako kontrowersyjna postać zarówno w samym Iraku, jak i w ościennych państwach arabskich. W USA nie było jednolitego podejścia wobec Irackiego Kongresu Narodowego. Zwolennikiem wykorzystania go do formowania nowych władz irackich była zwłaszcza CIA. Natomiast Pentagon był raczej wstrzemięźliwy, a Departament Stanu przeciwny. Dlatego też po uchwaleniu przez Kongres lraqi Liberation Act, przewidujący przyznanie na iracką działalność opozycyjną kwoty 97 mln USD, Departament Stanu najpierw wstrzymywał uruchomienie środków, a następnie po tym, jak Iracki Kongres Narodowy nie rozliczył się z wydatkowania przyznanych kwot — zablokował ich dalszą wypłatę. Przed wyzwoleniem Iraku Iracki Kongres Narodowy podjął kolejną próbę zjednoczeniową. W zorganizowanej w grudniu 2002 r. w Londynie konferencji wzięło udział 50 organizacji, w tym szyicka Najwyższa Rada Rewolucji Islamskiej ajatollaha Muhammada Baqra al-Hakima, Irackie Porozumienie Narodowe Ajjada Alawiego zdominowane przez dezerterów z armii i służb specjalnych oraz partie kurdyjskie Patriotyczna Unia Kurdystanu Dżalala Talabaniego i Demokratyczna Partia Kurdystanu Mustafy Barzaniego. Jednak i ta konferencja ku rozczarowaniu Amerykanów zakończyła się niepowodzeniem. Co prawda powołano 50- osobowy komitet, który koordynując działania z USA, stworzyłby podstawy do sformowania przyszłego rządu tymczasowego, ale nie osiągnięto porozumienia co do jego przywódcy. Po wyzwoleniu Iraku Chalabi powrócił do kraju, ale unika identyfikowania go jako amerykańskiego protegowanego. Jest zawiedziony proponowaniem mu drugorzędnych stanowisk i odrzuca je.

Z innych organizacji, które swe siedziby posiadają w Bagdadzie, lecz swą działalnością próbują obejmować również strefę środkowo-południową wymienić należy:

* Iracką Zgodę Narodową — powstała na emigracji w 1990 r. Jej przywódcą jest Ajjad Allawi. Składa się głównie z dezerterów saddamowskiej armii, głównie wyższych oficerów, oraz spośród służb bezpieczeństwa. W 1996 r. próbowali oni dokonać w Iraku przewrotu wojskowego. Przed upadkiem S. Husajna działali z Jordanii i W. Brytanii. Kontakty z nimi podtrzymywała CIA, z uwagi na wartość przekazywanej przez nich informacji wywiadowczej;

* Konstytucyjny Ruch Monarchistyczny — powstał po zabójstwie w Iraku w 1958 r. Króla Fajsala II. Opowiada się za przywróceniem monarchii konstytucyjnej, funkcjonującej w ramach demokratycznego systemu politycznego. Na czele Ruchu stoi szeryf Ali bin al-Hussein, członek rodziny królewskiej;

* Demokratycznych Centrystów — rywalizują o wpływy z Irackim Kongresem Narodowym. Sekretarzem Generalnym jest Adnan Paszaszi (były minister spraw zagranicznych), który wszedł w skład Rady Zarządzającej Iraku;

* Szyicki Hezbollah — organizacja iracka z Abel Kadmem Mahmudem al- Muhammadawim, który przebywa w Amarze i wszedł w skład Rady Zarządzającej;

* Organizację Akcji Islamskiej kierowaną przez Muhammada T. al-Mudarrisiego;

* Ruch Dżihadu Islamskiego na czele z Kadurim M. AI-Dżaafarim.

Istotne światło na układ sił politycznych w strefie środkowo-południowej rzuca ocena szefa sekcji wywiadu batalionu marines, obejmującego swą kontrolą prowincję al-Hilla, zaprezentowana grupie rekonesansowej w dniu 23 lipca 2003 r. Wg jego rozpoznania stanowisko prokoalicyjne zajmują: AI-Hawza reprezentowana przez szkoły religijne skupione wokół wielkiego ajatollaha Sistaniego; Partia Jedności Islamskiej oraz Iracki Kongres Narodowy. Przeciwne koalicji w takiej czy innej formie są z kolei: Najwyższa Rada Rewolucji Islamskiej; byli wojskowi (jest ich w prowincji ok. 18000 ludzi); tzw. Sadryści związani z Muqtadą al-Sadrem; organizacje AI-Da’awa i Hezbollah. Należy w tym miejscu odnotować, iż w strefie środkowo-południowej prowincja al-Hilla jest najmniej szyicka. Zamieszkuje ją, bowiem również sunnicka mniejszość. Z tego też względu powyższa ocena nie może być całkowicie reprezentatywna dla innych prowincji, w których dominują szyici.

Amerykanie szczególną uwagę poświęcają ekstremistycznym organizacjom. W prowincji Hilla działają m.in. wahhabici, politycznie związani z saudyjskimi wahhabitami. Od nich też otrzymują poważne środki finansowe. Możliwe, iż są powiązani z międzynarodowymi organizacjami terrorystycznymi. Wahhabici ulokowali się w rejonie jeziora Razaza. Ich siedziba znajduje się w miejscowości Mishru, gdzie maja też najwięcej zwolenników. Skupują broń i handlują nią. Ich wpływy nie są duże, ponieważ jako sunnici nie mają zbyt dużego wsparcia w szyickim środowisku strefy. Mogą stanowić zagrożenie, ponieważ znajdują się w bezpośrednim styku z polską strefą.

Do ekstremistów zaliczani są też reżimowi lojaliści reprezentowani przez organizację al-Awda (powrót). Jak wskazuje ich nazwa opowiadają się za powrotem do władzy starego reżimu S. Husajna. Liderem organizacji jest Sami Mohammad Tawfik. Obarcza się ją, odpowiedzialnością za zamordowanie 25 maja br. w al-Hilli dziennikarza pod zarzutem kolaboracji z amerykańskimi siłami. W prowincji al-Hilla nie są zbyt liczni, natomiast uważa się ich za niebezpiecznych dla innych organizacji.

Wnioski

* Na obecnym etapie istotną pozytywną rolę w stabilizowaniu sytuacji odgrywają, tradycyjne instytucje szyickiej społeczności tj. religijno-moralne autorytety oraz struktury rodowo-plemienne. Powodzenie misji stabilizacyjnej polskiego dowództwa dywizji międzynarodowej w istotnej mierze zależy od właściwego i niekonfliktowego ułożenia sobie relacji z nimi. Warunkiem wstępnym ku temu jest głębokie rozpoznanie sytuacji panującej w tradycyjnych strukturach szyickich.

* Największym w strefie autorytetem religijno-moralnym jest Wielki Ajatollah Ali al-Sistani. Nie angażuje się on w bieżącą działalność polityczną, zachowując pozycję arbitra. Wspiera go lojalnie tzw. Hawza, tj. wpływowe środowisko szyickich kleryków, uczniów szkół religijnych, teologów oraz prawników.

* Scena polityczna jest obecnie w trakcie rodzenia się, a poszczególne partie polityczne walczą o wpływy. Porządkujący charakter odgrywają takie czynniki, jak odwoływanie się do korzeni szyizmu, emigracyjny bądź krajowy rodowód oraz walka ze starym reżimem ew. kolaboracja z nim. Istnienie wspomnianych czynników posiada per saldo pozytywny charakter.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Raport z polskiej strefy 2003: Spis treści, Wstęp, Ludność Tam gdzie Kain zabił Abla

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word