Społeczeństwo » Socjologia
Prostytucja – rys historyczny [1] Autor tekstu: Julita Świst
Postanowiłam bliżej
przyjrzeć się problemowi prostytucji, od kiedy zaczęłam regularnie
przemierzać trasę A-2. Wiosenne burze, letnie upały, jesienne słoty, zimowe
mrozy a młode kobiety drepczą wzdłuż skraju drogi w tę i z powrotem, w jeansach i kożuszkach czy krótkich spódniczkach i skąpych bluzeczkach...
Prostytutki. -
przedstawicielki podobno jednego z najstarszych zawodów świata, choć jak
twierdzą specjaliści ta potoczna opinia nie jest zgodna z prawdą..
Jako społeczne zjawisko
prostytucja jest jednym z elementów rzeczywistości, który nieco mąci moją
wizję idealnego świata a tym samym wzbudza chęć bliższego oglądu...
Prostytucja
od dawna jest przedmiotem zainteresowania różnych dyscyplin naukowych.
Antropologia dostarcza etnograficznych ujęć semantycznych odnośnie
prostytucji ulicznej jako subkultury i bada przejawy życia związane z tym
zjawiskiem. Socjologia określa prostytucję mianem subkultury dewiacyjnej, bada
stosunki między społeczeństwem i prostytucją. Zjawisko to jest eksplorowane
także przez etykę i kryminologię. Psychologia postrzega prostytucję
przez pryzmat jej wpływu na osobowość i seksualność człowieka. Termin
„prostytucja" wywodzi się z łacińskiego prostitutio oznacza nierząd
uprawiany w celu osiągnięcia zysku (K. Imieliński 1990).
Zjawisko
to istnieje we wszystkich kulturach zaś jego korzenie sięgają czasów
pradawnych. Prostytucję zalicza się powszechnie do zjawisk patologii społecznej,
choć jednostkowy akt spółkowania można objaśniać w kategoriach
biologicznych. Ocena ta nie jest jednak wcale tak oczywista, spotykamy także
opinie w nauce i literaturze pięknej, iż prostytucja sprzyja raczej
funkcjonowaniu rodziny. Jako zjawisko ma ona swe głębokie korzenie społeczne,
ekonomiczne, kulturowe i klasowe. Za podstawowe cechy prostytucji uważa się:
1)
odpłatność w jakiejkolwiek formie, więc nawyk zarobkowy,
2)
częsta zmiana partnera bez wyboru bądź z ograniczonym wyborem, lecz ze względów
przeważnie pozauczuciowych,
3)
obojętność uczuciową ze strony prostytutki, choć jest to cecha trudna do
sprawdzenia (
K. Imieliński 1977).
Jak
sugeruje profesor Kazimierz Imieliński we wczesnym okresie Wspólnoty
Pierwotnej nie oceniano kobiety w kategoriach sprzedaży rozkoszy seksualnych
Kobieta i mężczyzna byli równoprawni, współdziałali ze sobą, panował
promiskuityzm seksualny, zatem prawdopodobnie nie istniała jeszcze prostytucja.
Uznaje
się, że prostytucja powstała dopiero w wyższej formacji ekonomiczno-społecznej
jako efekt patriarchalnego małżeństwa monogamicznego.
Istnieją
znaczne rozbieżności, co do określenia pierwotnego i kluczowego czynnika, który
doprowadził do powstania prostytucji. Najbardziej prawdopodobnymi są rozwój
bezwzględnie patriarchalnej, monogamicznej formy małżeństwa oraz powstanie
ustroju opartego na ucisku człowieka przez człowieka, a w szczególności
kobiety przez mężczyznę, monopolizacja seksualności kobiety. W społeczeństwie
patriarchalnym, które oparte było na bezwzględnej monogamii, wymagana była
całkowita „czystość" seksualna kobiet zarówno przedmałżeńska jak i małżeńska.
Wymagania te dotyczą tylko społeczeństw rozwarstwionych i posługujących się
pieniędzmi. Dany typ funkcjonowania małżeństw zainicjował konieczność umożliwienia
nie-żonatemu mężczyźnie zaspokojenie potrzeby seksualnej oraz stworzenie możliwości
pozamałżeńskich stosunków płciowych dla mężczyzny celem wchłonięcia
tendencji poligamicznych. Konsekwencją tego było wprowadzenie prostytucji, która
to zaczęła pełnić funkcję uzupełniającą wobec małżeństw. Postrzegano
ją, co najwyżej za zło konieczne, nie traktowano jednak jako „choroby społecznej".
Inna koncepcja mówi, że w człowieku istnieje tendencja do
zmian także w sferze seksualnej. Koliduje ona z podstawowymi założeniami życia
rodzinnego w społeczeństwie: gospodarczymi, społecznymi i moralnymi. Gdyby dążności
do zmian nie ograniczać hamulcami zewnętrznymi i wewnętrznymi doszłoby do
promiskuityzmu, a co za tym idzie naruszenia status quo. Jednakże tendencji do
zmian nie można całkowicie usunąć, stąd rozwiązanie kompromisowe aczkolwiek
wysoce niedoskonałe. Wyłonienie ze społeczeństwa pewnej grupy (pierwotnie
prawie tylko kobiet) osób przeznaczonych do okolicznościowych stosunków
seksualnych bez poważnych negatywnych konsekwencji. Miał to być wentyl
zabezpieczający instytucję małżeństwa, rodziny i określonej struktury społecznej,
chronić przed bezładem i powszechną wspólnotą obiektów.
Reasumując, najprawdopodobniej prostytucja pojawiła się w trakcie przejścia ze wspólnoty pierwotnej do formacji niewolnictwa. Nowe ujęcie
relacji seksualnych spowodowało nadwyżki popędu seksualnego a prostytucja
niejako posłużyła do jego rozładowania.
W
historii ludzkości pierwsze ślady prostytucji odnaleźć można w Chaldei (F.S.
Dufour 1997). Jedną części tego kraju zamieszkiwał wojowniczy lud, którego
głównym zajęciem było polowanie, cechowała go gościnność połączona z gościnną prostytucją. Drugą część państwa zamieszkiwał lud łagodny i pokojowy tworzący zalążki nauki i religii, który zapoczątkował prostytucję
kultową. Nemrod połączył obie części i oba ludy Chaldei, założył miasto
Babilon, konsekwencją tego stało się przemieszanie obyczajów, pojęć
religijnych i sposobu myślenia. Prostytucja obrzędowa i gościnna scaliły się w świadomości Babilończyków, stały się istotnym elementem kultu Wenus i Melitty. Prawo tego państwa głosiło, iż każda kobieta raz w życiu musiała
spełnić obowiązek oddania swego ciała za pieniądze obcemu mężczyźnie.
Nieustanny widok kultowej prostytucji miał demoralizujący wpływ na obyczaje
panujące w Babilonie, w mieście tym zapanowała rozpusta. Ojcowie i matki
zezwalali swym córkom sprzedawać się za pieniądze swoim gościom, mężowie
pobłażliwie traktowali rozwiązłość żon. Orgiastycznym aktom oddawały się
zarówno nierządnice jak i kobiety ze szlachetnych rodów. Kult Melitty wraz z prostytucją przeniósł się także do Azji oraz Afryki aż po Egipt i Persję.
Na
przestrzeni wieków i kultur zmieniała się społeczna percepcja prostytucja
oraz jej forma. Należy nadmienić, że w Starożytnym Egipcie prostytucja była
legalną usługą, zaś kobietę sprzedającą swoje ciało traktowano jak
handlarkę. Rozpowszechnione były obie jej postacie: zarówno świecka (ta należała
do szerzej rozpowszechnionych), jak i świątynna (F.S. Dufour 1997).
W
dawnych Chinach ciekawym jest fakt, iż prostytutki charakteryzowała aktywna
forma werbowania klienta. Kobiety musiały posługiwać się wyrafinowaną
sztuka miłosną a nie wyłącznie biernym oddawaniem ciała. Prostytucja była
rozwarstwiona — zależnie od klasy prostytutki przypisane były stosownym
stanom, te, które świadczyły usługi najwyższym stanom miały niejako
aprobatę, uznanie towarzyskie. Doprowadziło to do większej tolerancji
zjawiska w społeczeństwie (K.
Imieliński 1990).
W
Indiach szeroko rozpowszechniona była prostytucja religijna. Obok kapłanów były
one darzone szczególnym szacunkiem i do niedawna należały do najlepiej
wykształconych kobiet w kraju. Prostytutki w Indiach cieszyły się uznaniem i szacunkiem, zachowały prawa obywatelskie i nigdy nie były prześladowane (K.
Imieliński 1990).
Japonię
charakteryzuje prostytucja rozwarstwiona: prostytutki
zwykłe, gejsze, ojrany. Zgodnie z normami kulturowymi gejszom i ojranom przysługiwało
prawo szacunku. Wszelkie klasy prostytutek obsługiwały mężczyzn zupełnie
legalnie. Dodać należy, iż żony w dawnej Japonii aprobowały wizyty swych mężów w domach publicznych. W czasach obecnych postawa żon nie jest już tak liberalna.
W
kręgu kultury europejskiej Solon, polityk ateński, jako pierwszy zalegalizował
prostytucję i stworzył jej prawne
oraz organizacyjne podstawy. Zarówno świecka jak i świątynna przeobrażone zostały w instytucję państwową. Domy
publiczne stały się własnością państwa a na prostytutki nałożono
podatki. Ateny były pierwszym państwem, w którym objęto świecką kontrolą
państwa nierząd, państwo czerpało z niego zyski. Skutkiem tego stworzono w Grecji dwa typy urzędów: gynekonomów — opiekujący się przyzwoitymi
kobietami oraz agronomów — sprawujący pieczę nad prostytutkami (K. Imieliński
1990). [Por. Prostytutki versus Ateny, VIII
2003]
Świątynna
prostytucja podobnie jak w innych krajach była pierwotną formą tego zjawiska w Starożytnym Rzymie. Wielcy moraliści jak Katon, Cyceron czy Seneka uważali
prostytucję za służącą zachowaniu trwałości małżeństwa, bowiem odwodziła
mężczyzn od rozbijania innych małżeństw (K Imieliński 1990).
Tendencje
ascetyczne oraz antyseksualne dominowały w średniowieczu, seks był grzechem,
traktowano wówczas zjawisko prostytucji jako zło konieczne. Nadal była ona legalna, państwo
czerpało z niej zyski, równocześnie wprowadzono coraz więcej kar i ograniczeń
celem napiętnowania, separacji nierządnic od społeczeństwa. Były one
„naznaczone": mieszkały w oddzielnych dzielnicach, nosiły specjalne
stroje, krótkie włosy, były wreszcie po śmierci chowane w specjalnych
cmentarzach. Wyrzucono je poza nawias społeczeństwa, nie mogły dziedziczyć
spadków, wnosić skarg o zgwałcenie, ślub z nimi podlegał infamii. Różnorakie
sposoby walki z prostytucją od gett przez wożenie nagich na ośle i stawianie
pod pręgierzem aż po karę śmierci nie spowodowały likwidacji tego zjawiska a wręcz rosło ono w „podziemiach".
Okres Średniowiecza rozwinął różne formy nierządu, legalizacja państwowo-kościelna
miała na celu wprowadzenie monopolu na to zjawisko i czerpania z niego zysków.
Epokę
odrodzenia charakteryzuje chęć korzystania z życia. We Włoszech i Francji
renesansowej półświatek elegancki odtwarza tradycje prostytucji ze starożytności.
Uprawiają ją zarówno damy z towarzystwa jak i kobiety z marginesu (K. Imieliński
1990). Kobiety potrafiły być jednocześnie czcigodnymi małżonkami i prostytutkami, nie kolidowało to z wiernością małżeńską, bowiem wierność
rozpatrywano tylko w kategoriach zapłodnienia i rozrodu.
Pojawienie
się reformacji w Kościele zaostrzyło rygorystyczne zasady życia. Kościół
katolicki odpowiedział kontrreformacją, która promowała także bardziej
surową postawę wobec życia seksualnego. Nastąpiły ciężkie czasy dla prostytucji. W Austrii i Niemczech nakładano surowe kary na prowadzących domy publiczne, w praktyce wprowadzono zakaz prostytucji. Francja a później Włochy podążyły
za powyższymi krajami i także wydały walkę prostytucji. Na negatywne
ustosunkowanie do prostytucji poza rozgrywkami w Kościele przyczynił się także
rozwój kiły. W związku z tym prostytutki zaczęto rejestrować i poddawać
badaniom lekarskim. Ponownie zaczęto otwierać domy publiczne.
1 2 Dalej..
« Socjologia (Publikacja: 20-03-2005 Ostatnia zmiana: 21-03-2005)
Julita Świst Publicystka Racjonalisty | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 4028 |