|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Nauka » Biologia » Antropologia » Nauki o zachowaniu i mózgu » Neuronauka
Na początku jest mózg gadzi [4] Autor tekstu: Andrzej B. Izdebski
Stawanie
się świadomą istotą jest procesem. Dla gatunku była nim ewolucja, w przebiegu której ludzki mózg rozwinął się najbardziej. Proces ten w pewnym
(choć znacznie mniejszym niż dawniej przypuszczano) zakresie jest powtarzalny
jednostkowo. Początkowo w procesie embrionalnym, a następnie w okresie dziecięco-młodzieżowym,
gdy każda jednostka ludzka, wraz ze swym mózgiem, się rozwija.
Nie
wiemy i jeszcze przed nami daleka droga, aby zrozumieć, w jaki sposób z jednego zapłodnionego jaja, od którego wszystko się zaczyna, może utworzyć
się tak niezwykły układ nerwowy, tak złożonej istoty, jaką jest człowiek.
Podejmowane jest szereg badań, mamy coraz lepsze narzędzia, ale nadal
powstawanie nawet prostych organizmów jest fascynującą tajemnicą.
Zobaczyć jak to działa! Mózg nie jest tworem
homogenicznym, lecz składa się z wielu wysoko wyspecjalizowanych obszarów dających
się rozróżniać ze względu na kształt i funkcje. Ale jednocześnie żadne funkcje nie mogą zostać
przypisane do jednego tylko obszaru, do jednej grupy neuronów, gdyż całość
zorganizowana jest w spójny, zintegrowany system.
Wiemy coraz więcej,
choć wciąż wiemy niewiele. Przez wiele lat podstawą informacji były efekty
świadomych i nieświadomych uszkodzeń mózgu. Rany zadane różną bronią,
wypadki, choroby z udarem mózgu na czele, wyzwalały łączenie chirurgii z psychiatrią, dając początki neurochirurgii i neurologii. Podejmowano wiele
udokumentowanych badań na otwartych żywych mózgach zwierzęcych a nawet
ludzkich, starając się zlokalizować poszczególne funkcje. W literaturze
przedmiotu opisane są przypadki — często drastyczne — urazów i świadomych
ingerencji (np. lobotomii) w strukturę mózgu, wraz ze swoistymi reakcjami i zmianami charakterologicznymi, które zaistniały w wyniku tych uszkodzeń.
Wiele poważnych uszkodzeń mózgu (szczególnie dotyczy to kory) nie wpływa w widoczny sposób na zachowanie i poziom intelektualny człowieka, podczas gdy
tylko niewielkie przynoszą często ogromne zmiany prowadzące do kalectwa, a nawet do śmierci.
Od
początku dwudziestego wieku zaczęto stosować nieinwazyjne badania fal mózgowych.
Rozpoczęły od zapisania przez Hansa Bergera fal mózgowych jego syna za pomocą
elektroencefalografu (elektrycznego opisywacza głowy) nazwanego w skrócie EEG.
Badania te — poza stwierdzeniem, że mózg wytwarza elektrofale różnych długości — tak naprawdę przyniosły niewiele informacji o jego funkcjach i patologiach.
Dzisiejsza
aparatura jest coraz bardziej precyzyjna, ale ciągle rezultaty jej stosowania
przypominają poznawanie miasta z dużej wysokości po dochodzących do nas dźwiękach.
Od
lat 70. zaczęto wprowadzać wciąż udoskonalany system tomografii komputerowej
CAT opartej na promieniach X (Roentgena). Od połowy lat 80. uczeni dysponują
dwoma nowymi instrumentami badającymi funkcjonowanie żywego mózgu. Są to: tomografia
emisji pozytonu PET oraz obrazowanie funkcji rezonansu magnetycznego
fMRI. Podczas przeprowadzania badań PET, które wymagają zastosowania
radioaktywnego izotopu tlenu-15, którym znakuje się tlen bądź glukozę, można
obserwować pracę mózgu wtedy, gdy się odbywa, a nadal dopracowywana metoda
wprowadzenia do neuroprzekaźników radioaktywnych atomów pozwala śledzić
drogi impulsów nerwowych. Aparatura fMRI wykorzystuje właściwości protonu cząsteczki
elementarnej jądra atomu wodoru. Pozwala to na precyzyjne pomiary niewielkich
zmian wewnątrz pola magnetycznego w miejscu lokalizacji protonu.
Choć metody te dotychczas stosuje się głównie w medycynie klinicznej, to należy sądzić, że w niedalekiej przyszłości
pozwolą one uzyskać najwyższej dokładności mapy i lepiej zrozumieć zasady
funkcjonowania mózgu. Zastanawiając się nad budową oraz funkcjami mózgu i jego poszczególnych obszarów musimy mieć świadomość, iż jest on strukturą o najwyższym stopniu złożoności znaną człowiekowi. Dlatego droga do jego
pełnego poznania jest jeszcze daleka.
„Forum
Klubowe" nr 18/2004 r.
1 2 3 4
« Neuronauka (Publikacja: 09-06-2006 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 4826 |
|